Του Γιώργου Κούρου[email protected]
Στο «μικροσκόπιο» των ελεγκτικών αρχών μπαίνουν και οι δαπάνες μισθοδοσίας, καθώς ύστερα από ελέγχους που έχουν διενεργηθεί -υπό το «μικροσκόπιο» μάλιστα των έμμεσων τεχνικών- διαπιστώθηκε ότι αρκετοί υπόχρεοι «φουσκώνουν» τις εν λόγω δαπάνες προκειμένου να μειώσουν τα κέρδη και κατ’ επέκταση το φορολογητέο εισόδημά τους.
Θα πρέπει να αναφερθεί ότι με βάση την ισχύουσα νομοθεσία, σε περίπτωση που μέρος των δαπανών που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο εργασιακής σχέσης δεν εξοφληθεί με συγκεκριμένα μέσα πληρωμής, δεν αναγνωρίζεται προς έκπτωση το σύνολο της δαπάνης. Ειδικότερα, πέραν της μεταφοράς χρημάτων μέσω ειδικών διαδικτυακών εφαρμογών και της χρήσης χρεωστικών ή πιστωτικών καρτών, ως κατάλληλα μέσα πληρωμής για την έκπτωση των δαπανών που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο εργασιακής σχέσης νοούνται ενδεικτικά και τα ακόλουθα:
* η κατάθεση σε τραπεζικό λογαριασμό του μισθωτού, έστω κι αν υπάρχουν περισσότεροι συνδικαιούχοι, είτε με μετρητά είτε με μεταφορά μεταξύ λογαριασμών (έμβασμα),
* η χρήση ταχυδρομικής επιταγής-ταχυπληρωμής ή η κατάθεση σε λογαριασμό πληρωμών των Ελληνικών Ταχυδρομείων,
* η χρήση τραπεζικής επιταγής,
* η έκδοση επιταγής σε διαταγή του μισθωτού.
Επισημαίνεται ότι εξαίρεση από τον ανωτέρω κανόνα αποτελεί η περίπτωση κατά την οποία μέρος του μισθού παρακρατείται από τον εργοδότη με σκοπό την εξόφληση υποχρεώσεων του εργαζομένου (π.χ. δάνειο που του έχει χορηγήσει ο εργοδότης) ή την εκτέλεση κατάσχεσης απαίτησης εις χείρας τρίτου (π.χ. οφειλές του εργαζομένου προς το Δημόσιο), οπότε η σχετική δαπάνη εκπίπτει στο σύνολό της όταν το εναπομείναν ποσό έχει εξοφληθεί με τη χρήση ηλεκτρονικού μέσου πληρωμής ή μέσω παρόχου υπηρεσιών πληρωμών.
Το εν λόγω «καθεστώς», μάλιστα, όπως αναφέρεται και σε απόφαση (υπ’ αριθμ. ΔΕΔ/Θ1502/ 22.10.2021) της Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΔΕΔ/ΑΑΔΕ), καταλαμβάνει όλες τις περιπτώσεις δαπανών που καταβάλλονται δυνάμει εργασιακής σχέσης, ακόμη και για τη λήψη υπηρεσιών βάσει έγγραφων συμβάσεων παροχής υπηρεσιών ή συμβάσεων έργου, από πρόσωπα που δεν αποκτούν την εμπορική ιδιότητα, που προσδίδουν την έννοια της εργασιακής σχέσης ή από δικηγόρους βάσει πάγιας αντιμισθίας κ.λπ., γεγονός που σημαίνει ότι για να εκπέσουν και αυτές οι δαπάνες θα πρέπει να έχουν γίνει με έναν από τους ανωτέρω τρόπους.
Εξαίρεση από τον κανόνα αυτό αποτελούν πάντα οι παροχές σε είδος που πραγματοποιούν οι επιχειρήσεις προς τους εργαζομένους τους οι οποίες εξακολουθούν να εκπίπτουν, υπό συγκεκριμένες όμως προϋποθέσεις, καθώς και οι δαπάνες που εξαιρούνται από τον υπολογισμό του εισοδήματος των δικαιούχων από μισθωτή εργασία και συντάξεις. Αντίθετα, εκπίπτουν οι αμοιβές για μισθωτή εργασία και η πάγια αντιμισθία που χορηγούνται σε ανάπηρους με ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον 80%, οι οποίες απαλλάσσονται από τον φόρο.
Η ελεγκτική διαδικασία
Επειδή, λοιπόν, οι φορολογικές αρχές έχουν εντοπίσει περιπτώσεις κατά τις οποίες καταστρατηγείται ο βασικός κανόνας, ότι δηλαδή δεν εκπίπτουν οι δαπάνες που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο εργασιακής σχέσης, εφόσον η τμηματική ή ολική εξόφληση δεν έχει πραγματοποιηθεί με τη χρήση ηλεκτρονικού μέσου πληρωμής ή μέσω παρόχου υπηρεσιών πληρωμών, προχωρούν στη διενέργεια επισταμένων ελέγχων, κυρίως με τις έμμεσες τεχνικές, στο πλαίσιο του γενικότερου σχεδίου της ΑΑΔΕ για τον εντοπισμό απόκρυψης φορολογητέας ύλης.
Οι έμμεσες τεχνικές ελέγχου αποτελούν ουσιαστικά μια σειρά μεθόδων έμμεσου προσδιορισμού των εισοδημάτων των φορολογουμένων και αφορούν όλα τα φυσικά πρόσωπα, μηδενός εξαιρουμένου, καθώς και τα νομικά πρόσωπα που ασκούν εμπορική δραστηριότητα. Ως εκ τούτου κάθε φορά που οι αρχές θεωρούν ότι το πραγματικό εισόδημα του φορολογουμένου αποκρύπτεται, εφαρμόζουν τις έμμεσες τεχνικές ελέγχου με σκοπό τον εντοπισμό του πραγματικού εισοδήματος, άρα και της φοροδιαφυγής.
Τα κριτήρια εφαρμογής
Όσον αφορά δε τα κριτήρια με βάση τα οποία εφαρμόζονται οι έμμεσες τεχνικές ελέγχου, αυτές διαφοροποιούνται ανάλογα με το εάν πρόκειται για φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Ειδικά σε ένα νομικό πρόσωπο οι εν λόγω τεχνικές μπορούν να εφαρμοστούν στις εξής περιπτώσεις:
* όταν τα λογιστικά αρχεία δεν τηρούνται ή οι οικονομικές καταστάσεις δεν συντάσσονται σύμφωνα με τον νόμο για τα λογιστικά πρότυπα, ή
* όταν τα φορολογικά στοιχεία ή τα λοιπά προβλεπόμενα σχετικά δικαιολογητικά δεν συντάσσονται σύμφωνα με τον Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας, ή
* όταν τα λογιστικά αρχεία ή φορολογικά στοιχεία δεν προσκομίζονται στη Φορολογική Διοίκηση έπειτα από σχετική πρόσκληση.
Από την άλλη πλευρά, στα φυσικά πρόσωπα οι έμμεσες τεχνικές ελέγχου μπορούν να εφαρμοστούν όταν συντρέχουν οι εξής περιπτώσεις:
* όταν το ποσό του δηλούμενου εισοδήματος δεν επαρκεί για την κάλυψη των προσωπικών δαπανών διαβίωσης, ή
* όταν υπάρχει περίπτωση προσαύξησης περιουσίας η οποία δεν καλύπτεται από το δηλούμενο εισόδημα.
Επισημαίνεται ότι οι έμμεσες τεχνικές ελέγχου είναι οι εξής:
α) η αρχή των αναλογιών,
β) η ανάλυση ρευστότητας του φορολογουμένου,
γ) η καθαρή θέση του φορολογουμένου,
δ) η σχέση της τιμής πώλησης προς τον συνολικό όγκο κύκλου εργασιών και
ε) το ύψος των τραπεζικών καταθέσεων και των δαπανών σε μετρητά.
Με αυτές τις μεθόδους και ανάλογες διασταυρώσεις ο ελεγκτικός μηχανισμός προσπαθεί ουσιαστικά να εντοπίσει για τα φυσικά πρόσωπα τυχόν αποκρυβείσα φορολογητέα ύλη, η οποία μπορεί να προκύψει από την ανάλυση όλων των δεδομένων που έχουν συγκεντρωθεί. Από την άλλη πλευρά, για τα νομικά πρόσωπα οι αρχές επιχειρούν να προσδιορίσουν τα φορολογητέα τους εισοδήματα μέσω συγκεκριμένων δεικτών.
Ουσιαστικά οι έμμεσες τεχνικές ελέγχου αποτελούν ένα σημαντικό εργαλείο του φορολογικού ελέγχου, το οποίο συμβάλλει στον εντοπισμό της φορολογητέας ύλης που δεν έχει δηλωθεί από την επιχειρηματική δραστηριότητα φυσικών και νομικών προσώπων, αλλά και μη επαγγελματιών φυσικών προσώπων που αποκρύπτουν πηγές εσόδων τους, καθώς οι τεχνικές αυτές βασίζονται στην ανάλυση της οικονομικής κατάστασης των φορολογουμένων χρησιμοποιώντας πληροφορίες και στοιχεία από διάφορες πηγές.
