Αδιάσειστα στοιχεία για σχεδόν 900 επαναπροωθήσεις ομάδων αιτούντων άσυλο από την Ελλάδα στην Τουρκία διαθέτει η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), αποκαλύπτει σε συνέντευξή της στο «Βήμα» η Τζίλιαν Τριγκς, αναπληρώτρια ύπατη αρμοστής για τους Πρόσφυγες, υπεύθυνη για την Προστασία, η οποία επισκέφθηκε την Ελλάδα αυτή την εβδομάδα. Η κυρία Τριγκς συναντήθηκε, μεταξύ άλλων, με τους υπουργούς Μετανάστευσης και Ναυτιλίας ενώ προχθές επισκέφθηκε το Adama, ένα από τα κέντρα που συνδέουν πρόσφυγες που αναζητούν εργασία με εργοδότες που αναζητούν προσωπικό.
Ποιος είναι ο λόγος της επίσκεψής σας;
«Ο κυριότερος στόχος ήταν να επισκεφθώ την κλειστή δομή στη Σάμο. Πριν από τρία χρόνια, είχα ξαναεπισκεφθεί την Ελλάδα, τις δομές στη Λέσβο. Στο διάστημα αυτό υπήρξαν σημαντικές βελτιώσεις. Στον τομέα της ένταξης, ο υπουργός Μετανάστευσης μου είπε ότι το ποσοστό ένταξης των προσφύγων είναι 65%, ενώ πριν από τρία χρόνια η ένταξη δεν βρισκόταν καν στο τραπέζι, η Ελλάδα ήταν κυρίως χώρα τράνζιτ».
Το ότι αυξήθηκε η ένταξη το αποδίδετε στο ότι υπάρχουν θέσεις εργασίας;
«Παίζει μικρό μόνο ρόλο. Μια από τις ανησυχίες που έχουμε είναι ότι οι πρόσφυγες, ενώ νομικά δικαιούνται άδεια εργασίας και υπάρχουν διαθέσιμες δουλειές, δεν μπορούν να εργαστούν νόμιμα χωρίς να έχουν ΑΦΜ, ΑΜΚΑ, άδεια παραμονής, διαβατήριο. Συχνά δεν διαθέτουν κανένα έγγραφο, γι’ αυτό για πολλούς η μεγαλύτερη πρόκληση είναι το στάδιο της απόκτησης των εγγράφων αυτών».
Γιατί υπάρχει τέτοια δυσκολία στη συγκέντρωση των εγγράφων;
«Είναι ένας συνδυασμός παραγόντων. Πολλά τμήματα του Δημοσίου έχουν έλλειψη προσωπικού, πόρων και εκπαίδευσης, οι διαδικασίες είναι αργές και γραφειοκρατικές. Ο υπουργός Μετανάστευσης έχει υπόψη του το πρόβλημα και τον ενδιαφέρει η ένταξη για το καλό της Ελλάδας, άρα θεωρώ ότι θα το αντιμετωπίσει.
Ενα άλλο πρόβλημα είναι η αργή απονομή του ασύλου. Αιτούντες που κρατούνται στη Σάμο μού είπαν ότι περιμένουν μήνες, άλλοι ότι μπορεί να πάρει χρόνο, αλλά ακούμε και καλές ιστορίες. Ως UNHCR επιθυμούμε να συνεργαστούμε με την ελληνική κυβέρνηση για να τη βοηθήσουμε να στήσει δίκαια και γρήγορα συστήματα».
Και όσοι δεν αναγνωρίζονται ως πρόσφυγες;
«Αυτοί πρέπει να επιστρέφουν στην πατρίδα τους. Η UNHCR ενθαρρύνει τις επιστροφές».
Αν οι χώρες τους δεν θέλουν να τους δεχθούν πίσω;
«Νομικά έχουν υποχρέωση να τους δεχθούν αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το κάνουν. Ηδη προσπαθούμε να βρούμε τρόπους για να συνδέσουμε το έργο της Παγκόσμιας Τράπεζας, των αναπτυξιακών τραπεζών, π.χ. της Ευρωπαϊκής, και του ιδιωτικού τομέα, ώστε να βάλουμε ορισμένες προϋποθέσεις, και ελπίζουμε να το κάνουμε σε συνεργασία με την ελληνική κυβέρνηση και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Ας πάρουμε για παράδειγμα το Πακιστάν, το οποίο έχει τα δικά του προβλήματα και φιλοξενεί γύρω στα 2 εκατομμύρια πρόσφυγες από το Αφγανιστάν, αλλά προς το παρόν δεν δέχεται πίσω τους πακιστανούς πολίτες όταν απορρίπτεται η αίτησή τους για άσυλο. Ελπίζουμε να συνεργαστούμε με τους αναπτυξιακούς οργανισμούς και τις τράπεζες για να πούμε στο Πακιστάν ότι θα του δώσουμε δάνεια και επιχορηγήσεις αν δεχθεί να τους πάρει πίσω. Φέρνω το παράδειγμα του Πακιστάν επειδή στην Ελλάδα οι Πακιστανοί ως επί το πλείστον δεν αναγνωρίζονται ως πρόσφυγες, όμως δεν είναι επ’ ουδενί η μοναδική χώρα. Είμαστε ανθρωπιστική οργάνωση, συμπάσχουμε, αλλά η αλήθεια είναι ότι δεν είναι πρόσφυγες και πρέπει να επιστρέψουν στη χώρα τους. Αν συνεργαστούμε με την κυβέρνηση του Πακιστάν για προγράμματα επανεγκατάστασης και ασφαλείς τακτικές οδούς ώστε, αν δεχθεί πίσω τους πολίτες της, οι Πακιστανοί να λαμβάνουν εξάμηνες ή εννεάμηνες βίζες ώστε να έρχονται στην Ελλάδα να εργαστούν στη γεωργία ή στον τουρισμό, θα υπάρχει αμοιβαιότητα. Θα έρχονται με ασφάλεια, θα έχουν σωστές εργασιακές συνθήκες αλλά θα πρέπει να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.
Αν δεν βρούμε πρακτικές λύσεις με το Πακιστάν, το Μπανγκλαντές, το Κονγκό, κάθε χρόνο θα έχουμε περισσότερες αφίξεις. Πρέπει να είμαστε πραγματιστές, σεβόμενοι παράλληλα τις αρχές μας».
Στα διεθνή ΜΜΕ υπάρχουν πολλά ρεπορτάζ για επαναπροωθήσεις αιτούντων άσυλο από την Ελλάδα στην Τουρκία. Ως UNHCR έχετε σχετικές μαρτυρίες;
«Πριν από τρία χρόνια, είχαμε θέσει το ζήτημα στον τότε υπουργό Μετανάστευσης γιατί είχαμε λεπτομερή παραδείγματα επαναπροωθήσεων. Ωστόσο ήταν λίγα. Την τελευταία τριετία υπήρξε τεράστια αύξηση. Γιατί η Ελλάδα ρισκάρει τη διεθνή φήμη της για να κάνει κάτι τόσο απάνθρωπο, εκτός από παράνομο; Εχουμε σχεδόν 900 καταγεγραμμένες περιπτώσεις ομάδων ανθρώπων που επαναπροωθήθηκαν τα τελευταία δύο-τρία χρόνια. Ξέρουμε ότι μεμονωμένοι φρουροί μπορούν να γίνουν πολύ βάναυσοι, ότι άνθρωποι με μπαλακλάβα βγάζουν τους αιτούντες από τις βάρκες, τους παίρνουν τα ρούχα, τα κινητά, τα χρήματα, τους χτυπούν και τους επιτίθενται σεξουαλικά, ιδίως στις γυναίκες, ακόμα και σε παιδιά, και μετά τους βάζουν σε βάρκες, τους τραβούν στα ανοιχτά και τους αφήνουν για να τους διασώσει η τουρκική ακτοφυλακή. Διαθέτουμε αδιάσειστα στοιχεία για όλα αυτά, όχι μόνο από διηγήσεις. Ούτε αφορούν έναν ή δύο συνοριοφύλακες. Υπάρχουν άνθρωποι με μπαλακλάβα, χωρίς στολή, που εξαφανίζονται μέσα στη νύχτα. Μας ανησυχεί αυτό και βεβαίως το θέσαμε. Από την άλλη, επαινούμε την ελληνική ακτοφυλακή που σώζει χιλιάδες ανθρώπους, όπως και την τουρκική».
Δεν είναι ευθύνη της Τουρκίας να σταματάει τις βάρκες προτού αναχωρήσουν από τα παράλιά της;
«Εχει την ευθύνη να μη μεταχειρίζεται τους αιτούντες άσυλο σαν πολιτικό εργαλείο και να βεβαιώνεται ότι δεν αναχωρούν βάρκες λαθρεμπόρων από τις ακτές της. Το θέμα περιπλέκεται από το ότι η Τουρκία φιλοξενεί 4 εκατομμύρια πρόσφυγες, περισσότερους από κάθε άλλη χώρα στη Γη, οι οποίοι σήμερα αποτελούν πολιτικό πρόβλημα για την τουρκική κυβέρνηση, την οποία πρέπει να υποστηρίξουμε.
Πρέπει να σταθεροποιήσουμε τους πληθυσμούς αιτούντων κατά μήκος της διαδρομής που ακολουθούν. Πιστεύουμε ότι, αν και πρωτίστως είμαστε ανθρωπιστικός οργανισμός, πρέπει να εξετάσουμε πιο συνολικά τις αιτίες που στέλνουν τους ανθρώπους αυτούς προς την Ευρώπη και να τους προστατεύσουμε από τους λαθρεμπόρους. Να τους εξηγήσουμε ότι δεν είναι πρόσφυγες αλλά οικονομικοί μετανάστες και να τους κατευθύνουμε εγκαίρως προς άλλες λύσεις, προτού πέσουν στα χέρια των κυκλωμάτων διακίνησης. Δεν θα σταματήσουμε τις ροές αλλά θα τις μειώσουμε και θα προστατεύσουμε τους πρόσφυγες».
