Σε μια κατάμεστη αίθουσα του Μεγάρου Μουσικής τη Δευτέρα 4 Μαρτίου 2024, παρουσιάστηκε το βιβλίο του Γιάννη Μανιάτη «Επειδή δεν υπάρχει Planet B» σε συνεργασία με τον Μάκη Προβατά (Εκδόσεις Πατάκη). Τον συντονισμό της συζήτησης έκανε η δημοσιογράφος Νίκη Λυμπεράκη. Το βιβλίο προλογίζουν ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος και ο ακαδημαϊκός Χρήστος Ζερεφός.
Στη διάρκεια της παρουσίασης, ο Ευάγγελος Βενιζέλος μίλησε για τον συγγραφέα, ο οποίος, όπως είπε, στα δύσκολα χρόνια της κρίσης διήλθε από το ναρκοπέδιο της πολιτικής και εξήλθε ακέραιος και σώος. «Όταν ασχολείσαι με το τρίγωνο κλιματική κρίση, ενεργειακές ανάγκες, εξωτερική πολιτική, ασχολείσαι με τον πιο ευαίσθητο τομέα της κυβερνητικής πολιτικής». Θύμισε την ψήφιση του νόμου 4001/2011 του οποίου ο Μανιάτης υπήρξε ο διαμορφωτής, ο οποίος περιέχει τη διάταξη για τα απώτερα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ πριν οριοθετηθούν, την οποία χαρακτήρισε «τη σημαντικότερη παρέμβαση για τα εθνικά κυριαρχικά δικαιώματα». Ακολούθησε η οριοθέτηση «οικοπέδων» στα νότια και νοτιοδυτικά της Κρήτης και στο Ιόνιο. Αναφορά έκανε επίσης στο Κοινωνικό Ταμείο Αλληλεγγύης των Γενεών και την ίδρυση του αντίστοιχου λογαριασμού. Έκλεισε την τοποθέτησή του θέτοντας το ερώτημα αν υπάρχουν ακόμη περιθώρια εξόρυξης ή θα βασιστεί η ενεργειακή επάρκεια της χώρας σε Ανανεώσιμες πηγές για να προστατευθεί το περιβάλλον. Πρόσθεσε πως πρόκειται για κομβικής σημασίας ερώτημα που άπτεται σχεδόν όλων των ζητημάτων της χώρας και είναι απαραίτητο να απαντηθεί.
Η Μαρία Δαμανάκη χαρακτήρισε την κλιματική κρίση/ κατάρρευση «το πιο σύνθετο πρόβλημα της εποχής μας». Το βιβλίο, σημείωσε, είναι μια «εγκυκλοπαίδεια» ακόμα και για κάποιον που δεν γνωρίζει τίποτα για το γεωπολιτικό παιχνίδι διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα. Επισήμανε ότι ένα μέρος του προβλήματος είναι ότι δεν υπάρχει παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης ώστε να επιβάλλει τις συμφωνίες για το κλίμα. Λύσεις υπάρχουν, πρόσθεσε, αλλά έχουν κόστος. Έγκυροι αμερικανοί ερευνητές υπολόγισαν ότι χρειάζονται $3τρις/έτος για δέκα χρόνια προκειμένου να αναστραφεί η κλιματική αλλαγή και έκανε σύγκριση με το παγκόσμιο κόστος εξοπλισμών που αγγίζει τα $2,4 τρισ. Η κυρία Δαμανάκη δήλωσε αισιόδοξη για το μέλλον υπό τέσσερις προϋποθέσεις: 1) Να πληρώσει και ο ιδιωτικός τομέας, όχι μόνο οι φορολογούμενοι. 2) Να αντέξει η Ευρώπη, γιατί υπάρχει κίνδυνος συνολικής οπισθοχώρησης για τα μέτρα για το περιβάλλον. 3) Η Ελλάδα να αποκτήσει σοβαρή ενεργειακή πολιτική και 4) Να εμπεδωθεί η ατομική ευθύνη.
«Λυσάρι» και αποκαλυπτικό με πολλές αλήθειες για το περιβάλλον, την ενέργεια και την εξωτερική πολιτική, χαρακτήρισε το βιβλίο η Άννα Διαμαντοπούλου. «Τις πταίει και τι πρέπει να κάνουν η ανθρωπότητα, το διεθνές σύστημα και οι κυβερνήσεις; Το τοπίο είναι σύνθετο, σε 50 από τις 100 φτωχές χώρες, σύμφωνα με έρευνα της UNICEF, δεν υπήρχε καμία αναφορά στα σχολικά βιβλία για την κλιματική αλλαγή. Στον αντίποδα δυτικές χώρες που «πρασίνισαν», όπως η Νορβηγία, η Δανία, η Μεγ. Βρετανία και η Ολλανδία, συνεχίζουν να πωλούν πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Αναφέρθηκε στην άρνηση της Δύσης να κατατάξει την πυρηνική ενέργεια στις πράσινες πηγές, που σύμφωνα με το βιβλίο, οδήγησε από το σύνολο των 37 πυρηνικών αντιδραστήρων που χτίζονται οι 17 να είναι ρωσικής τεχνολογίας και οι 10 κινεζικής, με κίνδυνο να αλλάξουν τα στάνταρντ και οι προδιαγραφές. Παράλληλα οι Μακρόν και Κέρι σχημάτισαν συμμαχία για τον τριπλασιασμό των αντιδραστήρων. Επισήμανε ότι, θέλουμε να λύσουμε ένα πλανητικό πρόβλημα με το συνδυασμό εθνικών, επιχειρηματικών και πολιτικών συμφερόντων, όταν γνωρίζουμε ότι υπάρχουν τεράστιες πετρελαϊκές εταιρίες που είναι πίσω από Πανεπιστήμια και από έρευνες. Δήλωσε πολύ λίγο αισιόδοξη ότι σε παγκόσμιο επίπεδο θα μπορούσαμε να κάνουμε έστω κάποια βήματα, κλείνοντας με την εκτίμηση ότι η ανατροπή θα γίνει όπως στον COVID-19, ότι η έρευνα και οι νέες τεχνολογίες θα δώσουν μια λύση που ίσως δεν μπορούμε να την φανταστούμε τώρα.
Ο ακαδημαϊκός Χρήστος Ζερεφός αφού ευχαρίστησε τον Γιάννη Μανιάτη, για την τιμή να προλογίσει ένα τόσο ενδιαφέρον και τεκμηριωμένο βιβλίο, γραμμένο από έναν καταξιωμένο επιστήμονα και σημαντικό πολιτικό, σχολίασε ότι η χώρα μας πάει από την μια παλινωδία στην άλλη, αναφέροντας ότι έχουμε τον μπαμπούλα της πυρηνικής ενέργειας που μπορεί στο μέλλον να λυθεί. Σχολίασε το γεγονός ότι σήμερα έχουμε αρκετές ΑΠΕ, δίνοντας τα αποτελέσματα της μελέτης που ανέθεσε η ευρωπαϊκή επιτροπή για το κατά πόσον μπορεί να υπάρξει ανεξαρτησία της Ευρώπης από τις ΑΠΕ μέχρι το 2030 σε ποσοστό κατά 80% και μέχρι το 2050 κατά 100%, όπου στα αποτελέσματα αυτής, η Ελλάδα έχει τόσες πηγές ΑΠΕ που τοποθετείται 2η μετά τη Γαλλία. Συνέχισε τονίζοντας πως δεν είναι μόνο ο ήλιος και ο άνεμος, η γεωθερμία, αλλά είναι και τα μικρά υδροηλεκτρικά έργα που πολλοί τα υποτίμησαν. Υπάρχουν λύσεις αλλά πρέπει να υπάρχει και το επιχειρείν, το οποίο πρέπει οι κυβερνήσεις να ενθαρρύνουν. Να καλέσουν επιχειρηματίες να συνειδητοποιήσουν ότι η έρευνα μπορεί να οδηγήσει σε καινοτομία και η καινοτομία οδηγεί σε ανεξαρτησία των κρατών και των χωρών. Κλείνοντας αναφέρθηκε στην πολυσχιδή τοπογραφία και τους φυσικούς πόρους της Ευρώπης και στο γεγονός ότι τα περισσότερα κοιτάσματα υδρογονανθράκων είναι εκτός Ευρώπης, καταλήγοντας οτι η απεξάρτηση της Ε.Ε. από τα ορυκτά καύσιμα είναι εφικτή και προς τα εκεί πρέπει να δουλέψουμε για να δημιουργήσουμε θέσεις εργασίας.
Ο Γιάννης Στουρνάρας αφού σημείωσε ότι θεωρεί τον εαυτό του τυχερό που έχει σφυρηλατηθεί μια τόσο σημαντική φιλία του με τον Γιάννη Μανιάτη, ιδιαίτερα την περίοδο της πρόσφατης δημοσιονομικής κρίσης της χώρας, τόνισε ότι οι ενεργειακοί πόροι βρίσκονται στο επίκεντρο της γεωπολιτικής και της οικονομίας. Η Ευρώπη, είπε, είναι θύμα της σύγκρουσης της Ρωσίας με την Ουκρανία γιατί είναι χώρος εισαγωγής ενέργειας και η κρίση τη χτύπησε κατάκαρδα. Οι χώρες του ευρωπαϊκού νότου πλήττονται περισσότερο από τις χώρες του ευρωπαϊκού βορρά. Υπολογίζεται ότι αν δεν κάνουμε τίποτα θα χρειαστεί να δαπανούμε το 1% του ΑΕΠ ετησίως για τα επόμενα 100 χρόνια. Αν ληφθούν μέτρα το κόστος αναμένεται να πέσει στο 0,6 – 0,7% του ΑΕΠ. «Όπως αναφέρεται στο βιβλίο χρειαζόμαστε 1,7 πλανήτες Γης κάθε χρόνο για να διατηρήσουμε το σημερινό βιοτικό επίπεδο». Κατά τον κ. Στουρνάρα για την αντιμετώπιση αυτής της μεγάλης πρόκλησης απαιτείται η συνεργασία του κράτους, του ιδιωτικού τομέα, των τραπεζών, των ασφαλιστικών εταιρειών. «Στην Ελλάδα δεν έχουμε προετοιμαστεί κατάλληλα», σημείωσε. «Τα περιμένουμε όλα από το κράτος και αυτό θα έχει φορολογικό κόστος. Όταν θέλουμε να πετύχουμε κάτι, μπορεί να φορολογήσουμε τις ενέργειες που δημιουργούν πρόβλημα στο περιβάλλον και μέρος τον εσόδων πρέπει να επιδοτεί τους ευάλωτους». Η λύση, υπογράμμισε, θα έρθει με την τεχνολογία, τις ΑΠΕ και τη διασυνδεσιμότητα, αλλά αυτό θα πάρει χρόνο γιατί χρειάζονται δίκτυα και μπαταρίες αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας. Η Ε.Ε. πρόσθεσε, έκανε λάθος που έδωσε έμφαση μόνο στα φωτοβολταϊκά και στις ανεμογεννήτριες. Οι κεντρικές τράπεζες, τόνισε, έχουν να παίξουν τον 2ο σημαντικό ρόλο μετά τις κυβερνήσεις και η Τράπεζα της Ελλάδας πρωτοπορεί σε αυτόν τον τομέα.
Ο Μάκης Προβατάς, αναφέρθηκε στις συνθήκες υπό τις οποίες γράφτηκε το βιβλίο και τόνισε πως «έχουμε το δυσμενές προνόμιο, να είμαστε η 1η γενιά που ξέρει και βλέπει απο πρώτο χέρι τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Είμαστε όμως και αυτοί οι οποίοι πιθανότατα μπορούμε να κάνουμε κάτι».
Ο Γιάννης Μανιάτης κλείνοντας τη συζήτηση ευχαρίστησε προσωπικά την εκδότρια Άννα Πατάκη και όλους τους συντελεστές της δημιουργίας του βιβλίου. Στην ομιλία του επισήμανε: «Δεδομένου ότι για τα επόμενα 30 χρόνια η Ε.Ε. και η Ελλάδα θα χρειαστούν σημαντικές ποσότητες φυσικού αερίου και η Ελλάδα το διαθέτει, η ερώτηση είναι τι προτιμούμε: να κάνουμε εισαγωγή €7-10δισ./έτος πετρέλαιο και φυσικό αέριο από Ιράν, Ιράκ, Ρωσία, Αλγερία, Αζερμπαϊτζάν, ή θέλουμε να βγάζουμε το δικό μας και να ακολουθήσουμε μια κατάσταση ανάλογη του Ισραήλ που το ηλεκτρικό του ρεύμα έχει το 1/3 της τιμής της Ελλάδας λόγω αξιοποίησης του δικού του φυσικού αερίου. Αν θεωρούμε ότι δεν θέλουμε τα 60-70δις ευρώ που θα είναι τα δημόσια έσοδα από υδρογονάνθρακες τα επόμενα 20-25 χρόνια και τα οποία θα κατευθυνθούν όλα στο ασφαλιστικό σύστημα της χώρας, τότε ας μην κάνουμε τίποτα. Διαφορετικά, να ακολουθήσουμε το παράδειγμα της Δανίας, ή της Μεγ. Βρετανίας, ή της Νορβηγίας, της πιο πράσινης χώρας του πλανήτη, που βγάζει 4εκατ. βαρέλια ισοδύναμου πετρελαίου και φυσικού αερίου ημερησίως».
Συνέχισε σχολιάζοντας την τοποθέτηση που προαναφέρθηκε στη συζήτηση για ολιγωρία, τονίζοντας πως η ολιγωρία υπάρχει γιατί οι κυβερνήσεις διστάζουν να πουν αλήθειες, αλλά θύμισε ότι στις πρωθυπουργίες Παπανδρέου, Σαμαρά, Τσίπρα, Μητσοτάκη υπήρξε θετική πρόθεση για τις έρευνες υδρογονανθράκων (στα λόγια τουλάχιστον) και ακόμα και με διαφορετικές ταχύτητες υπήρξε σύμπνοια για την αξιοποίηση του ελληνικού ορυκτού πλούτου. Αναφέρθηκε στο αισιόδοξο μήνυμα του βιβλίου, τονίζοντας ότι η Ελλάδα εδώ και μια δεκαετία, απο το 2010-14, στα ανανεώσιμα είναι από τις καλύτερες χώρες της Ευρώπης (2η – 3η στα φωτοβολταϊκά και 8η στα αιολικά μαζί με τη Γερμανία). Συνέχισε λέγοντας πως το φυσικό αέριο αν το αξιοποιήσουμε με σωφροσύνη, υπευθυνότητα και κυρίως απόλυτη προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, θα λειτουργήσει με σημαντικά έσοδα για το ασφαλιστικό της χώρας. Αναφέρθηκε στην σημαντικότητα της ανθεκτικότητας και της προσαρμογής, λέγοντάς πως «η ατμόσφαιρα δεν καταλαβαίνει τα τεχνητά όρια των ανθρώπων». Η ζημιά όμως, συνέχισε, θα μας έρθει, διότι ακόμη κι αν εμείς δεν εκπέμπουμε τίποτα, εκπέμπουν πολλές άλλες χώρες. Χρειάζεται όμως παράλληλα, ταυτόχρονα, ισότιμα και με την ίδια ιεράρχηση να δώσουμε προτεραιότητα στην ενίσχυση των δημόσιων υποδομών της χώρας όπως δίνουμε στις ΑΠΕ. Έκλεισε την τοποθέτηση του λέγοντας «Είμαι αισιόδοξος για το μέλλον της χώρας. Οφείλουμε ως κοινωνία των πολιτών, κυβερνήσεις, περιφέρειες, δήμοι, ακαδημαϊκός κόσμος, επιχειρήσεις, όλοι, να συνεννοηθούμε ότι πρέπει ισότιμα να παλέψουμε για να ενισχύσουμε την ανθεκτικότητα της χώρας. Με βάση ορισμένες εξαιρετικές ελληνικές επιχειρήσεις που ήδη παράγουν πράσινα προϊόντα και μεγαλουργούν στις διεθνείς αγορές, να διαμορφώσουμε μια νέα εθνική αναπτυξιακή στρατηγική, μια πράσινη στρατηγική ‘’Κλιματικού Πατριωτισμού’’, ένα μωσαϊκό, ένα νέο βιομηχανικό cluster ‘’made in Greece’’ της πράσινης μετάβασης, στηριγμένο στα προϊόντα και τις υπηρεσίες των ελληνικών επιχειρήσεων, των ελληνικών Πανεπιστημίων, των ελληνικών μυαλών και χεριών».
