Αυτήν την στιγμή Ιταλία και Γερμανία είναι δύο αντίθετοι πόλοι, τουλάχιστον στο μεταναστευτικό: από τη μία πλευρά οι συντηρητικοί της Ιταλίδας πρωθυπουργού, Τζόρτζια Μελόνι, από την άλλη οι σοσιαλδημοκράτες γύρω από τον Γερμανό καγκελάριο Σολτς.
Οι δύο πλευρές μάχονταν για μια συμφωνία που θα αναδιαμόρφωνε, για πρώτη φορά εδώ και χρόνια, τον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ υποδέχεται και μετεγκαθιστά τους μετανάστες. Και οι συνομιλίες βρίσκονταν στα πρόθυρα της αποτυχίας, όπως ακριβώς συνέβαινε εδώ και χρόνια. Η Ιταλία ήθελε περισσότερες εξουσίες για την απομάκρυνση των απορριφθέντων αιτούντων άσυλο. Η Γερμανία ανησυχούσε ότι αυτό θα δημιουργούσε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Αλλά αυτή τη φορά, όταν η Ιταλία και οι συντηρητικοί δεν υποχωρούσαν, η Γερμανία και η αριστερά έκλεισαν τα μάτια.
Ήταν μια κομβική στιγμή. Η Γερμανία, η πολυπληθέστερη χώρα της ΕΕ και η μεγαλύτερη οικονομία της, παίρνει συχνά αυτό που θέλει όταν διαπραγματεύεται στις Βρυξέλλες. Η Ιταλία, με τις διαρκώς μεταβαλλόμενες κυβερνήσεις της, δεν τα καταφέρνει.
REUTERS/Yves Herman
Αυτή τη φορά, ωστόσο, οι ισορροπίες άλλαξαν: Οι παραδοσιακοί κεντροδεξιοί συντηρητικοί της Ευρώπης ήταν πλέον πρόθυμοι να συμπράξουν με την Μελόνι, εγκαταλείποντας τις ενστάσεις που επί μακρόν κρατούσαν την ακροδεξιά απομονωμένη. Εν τω μεταξύ, κεντρώες και αριστερές χώρες όπως η Ολλανδία και η Δανία είχαν υιοθετήσει τη σκέψη της Ιταλίας – και η Γερμανία ήταν πολύ διασπασμένη εσωτερικά για να κάνει κάτι γι’ αυτό.
Η αναπροσαρμογή δεν περιορίζεται στη μετανάστευση. Αφορά πλέον σε μια σειρά θεμάτων, κυρίως στα σχέδια της ΕΕ για το κλίμα. Και μπορεί να προαναγγείλει μια νέα εποχή στην Ευρώπη.
Σε ολόκληρη την ήπειρο, ένας αυξανόμενος αριθμός κεντρώων και κεντροδεξιών κομμάτων δείχνουν προθυμία να συνεργαστούν -και να σχηματίσουν ακόμη και κυβερνήσεις- με ακροδεξιά κόμματα. Και τους επόμενους μήνες, η ακροδεξιά είναι έτοιμη να κερδίσει έδαφος σε μέρη όπως η Ισπανία.
Η τάση αυτή θα έχει αναπόφευκτα συνέπειες για την ΕΕ, η οποία θα εκλέξει νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2024 και στη συνέχεια θα αναδιαμορφώσει την ηγεσία της στις Βρυξέλλες. Ήδη, οι προοδευτικοί εκφράζουν την ανησυχία τους για την αναδιαμορφωμένη δεξιά, ενώ το ισχυρό κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) εξετάζει δυνατότητες συνεργασίας με την ακροδεξιά για να προωθήσει την ατζέντα του.
Δεν είναι πλέον αουτσάιντερ
Δεν είναι ασυνήθιστο να βλέπουμε να σχηματίζονται περίεργοι συνασπισμοί όταν η ΕΕ μιλάει για το μεταναστευτικό.
Ήταν, για παράδειγμα, η κεντροδεξιά εκπρόσωπος της Ευρώπης Άνγκελα Μέρκελ που υποσχέθηκε να ανοίξει τις πόρτες στους Σύρους πρόσφυγες όταν ο εμφύλιος πόλεμος έστειλε εκατοντάδες χιλιάδες από αυτούς να καταφύγουν στην ΕΕ.
Και ακόμη και στη νίκη της Ιταλίας αυτή τη φορά, δεν πέτυχε όλα όσα ήθελε, μεταξύ άλλων σε έναν κανόνα που απαιτεί από τους ανθρώπους να ζητούν άσυλο εκεί όπου φτάνουν στην Ευρώπη (συχνά στην Ιταλία).
Πήρε όμως πολλά και ήξερε ότι είχε μοχλό πίεσης. Οι διπλωμάτες συμφώνησαν ότι η πολυπόθητη συμφωνία ήταν αδύνατη χωρίς την υποστήριξη της Ιταλίας, δεδομένης της μεσογειακής της θέσης και της μεγάλης εισροής αιτούντων άσυλο.
Η Μελόνι είχε επίσης ούριο πολιτικό άνεμο. Οι ακροδεξιοί εταίροι της στην ομάδα των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών κέρδιζαν δύναμη και η Ευρώπη έτεινε ευρύτερα προς τα δεξιά.
Το ακροδεξιό Κόμμα των Φινλανδών τερμάτισε πρόσφατα δεύτερο στις γενικές εκλογές της χώρας, γεγονός που του επέτρεψε να συμμετάσχει σε έναν συντηρητικό συνασπισμό – και να εκδιώξει τους Σοσιαλδημοκράτες της Σάνα Μάριν. Το Κόμμα των Φινλανδών αυτομόλησε επίσης από τη δική του ομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ομάδα «Ταυτότητα και Δημοκρατία» της Γαλλίδας ακροδεξιάς ηγέτιδας Μαρίν Λεπέν, για να ενταχθεί στο ECR.
Στη γειτονική Δανία και τη Σουηδία, δύο σοσιαλδημοκρατικά κράτη διολίσθησαν επίσης προς τα δεξιά – είτε μέσω αναδιαμορφωμένων συνασπισμών είτε μέσω νέας ηγεσίας συνολικά – και σκλήρυναν τη στάση τους στο μεταναστευτικό.
Και στην Ισπανία, το αντιμεταναστευτικό κόμμα Vox σημείωσε μεγάλο αποτέλεσμα στις τοπικές εκλογές και φαίνεται ότι βρίσκεται σε καλό δρόμο για να συμμετάσχει σε κυβέρνηση συνασπισμού μετά τις εθνικές εκλογές του Ιουλίου.
Εν τω μεταξύ, στην Πολωνία, το εθνικιστικό κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη της χώρας – επίσης στην ομάδα ECR της κ. Μελόνι – προηγείται στις δημοσκοπήσεις, καθώς επιδιώκει να παρατείνει την οκταετή πορεία του στην εξουσία.
Tunisian Presidency/Handout via REUTERS
Η Τζόρτζια Μελόνι, με άλλα λόγια, δεν μπορεί πλέον να διεκδικήσει τον μανδύα του «αουτσάιντερ», όπως έκανε τον περασμένο Οκτώβριο ενώπιον των Ιταλών βουλευτών. Καθ’ υπερβολήν, οι Ιταλοί οπαδοί της την έχουν συγκρίνει με τη Μέρκελ, τη στιβαρή Γερμανίδα καγκελάριο που κράτησε ενωμένη την ευρωπαϊκή κεντροδεξιά για χρόνια.
Και ενώ η Μελόνι μπορεί να μην είναι η Μέρκελ, ενώνει τους κάποτε αταίριαστους συντρόφους.
Μόλις λίγες ημέρες μετά τη σύναψη του μεταναστευτικού συμφώνου, η Μελόνι βρέθηκε στην Τυνησία – όπου η Ιταλία επιδιώκει να στέλνει τους απορριφθέντες αιτούντες άσυλο, ακόμη και αν δεν είναι από εκεί – μαζί με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, προστατευόμενη της Μέρκελ, και τον Ολλανδό πρωθυπουργό Μαρκ Ρούτε, στέλεχος του ευρωπαϊκού κέντρου και της ομάδας Renew Europe.
Η επίσκεψη στην Τυνησία έδειξε την ευρύτερη αποδοχή της κ. Μελόνι όσον αφορά τη μεταναστευτική πολιτική. Προηγουμένως, η Ιταλία του Μελόνι είχε συσσωρευτεί στο θέμα αυτό με ακροδεξιές χώρες όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία. Αλλά σε αυτές τις συνομιλίες, η Ιταλία είχε απορρίψει και τις δύο υπέρ των πιο mainstream συντηρητικών και κεντρώων.
Προάγγελος για το Κλίμα
Η συμμαχία που επικράτησε στο μεταναστευτικό δεν είναι ένα μοναδικό φαινόμενο. Μια παρόμοια ομαδοποίηση κατέλαβε τις εργασίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την κλιματική πολιτική.
Για χρόνια, το θέμα καθοδηγούνταν από μια συμμαχία του συντηρητικού ΕΛΚ, της μεγαλύτερης ομάδας του Κοινοβουλίου, που συνεργαζόταν με τους Σοσιαλιστές και τους Δημοκράτες και την κεντρώα Ανανεωτική Ευρώπη – ουσιαστικά μια κεντροδεξιά-κεντροαριστερή πλειοψηφία.
Αλλά τις τελευταίες εβδομάδες, αυτός ο πλειοψηφικός συνασπισμός έχει μετατοπιστεί προς τα δεξιά, αφήνοντας τους σοσιαλιστές υπέρ της ακροδεξιάς ομάδας ECR – και ακόμη και περιστασιακά της ID, της ομάδας που συνδέεται με τη Λεπέν και περιλαμβάνει επίσης την Εναλλακτική για τη Γερμανία, ένα σκληρό δεξιό κόμμα που είχε κατηγορηθεί στο παρελθόν για νεοναζιστικές διασυνδέσεις και το οποίο ανεβαίνει στις δημοσκοπήσεις.
Αυτή η άτυπη συμμαχία έχει ρίξει το βάρος της.
Προσπάθησε ανεπιτυχώς (και απέτυχε) να μπλοκάρει έναν νόμο για την αποκατάσταση της φύσης και απέτρεψε μια αριστερή προσπάθεια να διεξαχθεί συζήτηση για τον πιθανό εκτροχιασμό της Πράσινης Συμφωνίας. Αντ’ αυτού, οι αρχηγοί των κομμάτων από το ΕΛΚ, την Ανανέωση, το ECR και το ID έδωσαν το πράσινο φως σε μια προσπάθεια υπό την ηγεσία της Μελόνι να διεξαχθεί συζήτηση στην ολομέλεια για τις παρένθετες μητέρες..
Η μετατόπιση προς τα δεξιά είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτη για το ΕΛΚ, δεδομένου ότι μια από τις εκπροσώπους του, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, είναι το κορυφαίο στέλεχος της ΕΕ.
Η ομάδα έχει απομακρυνθεί από την φον ντερ Λάιεν σε βασικά ζητήματα μετανάστευσης και κλίματος.
Για παράδειγμα, τώρα διαφωνούν για το αν η ΕΕ θα πρέπει να πληρώσει για την κατασκευή συνοριακών περιφράξεων – Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είναι αμετάβλητη στο «όχι», ενώ το ΕΛΚ λέει τώρα «ναι». Τον Απρίλιο, τα τρία τέταρτα της κεντροδεξιάς ομάδας υποστήριξαν μια αποτυχημένη τροπολογία του ECR που καλούσε ρητά την ΕΕ να χρηματοδοτήσει τους συνοριακούς φράχτες.
Οι σύμμαχοι της Μελόνι στο Κοινοβούλιο είναι πρόθυμοι να διαφημίσουν αυτό που λένε ότι είναι μια νέα πραγματικότητα. Η κεντροδεξιά βλέπει τον άνεμο που φυσάει δεξιά στην Ευρώπη, λένε, και θέλει να είναι εκεί ενόψει των ευρωεκλογών του 2024.
: Politico
