Διαγωνισμούς για την επίτευξη εξοικονόμησης ενέργειας στη βιομηχανία και στον τριτογενή τομέα σχεδιάζει το επιτελείο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ). Ειδικότερα, μέσω ανταγωνιστικών διαδικασιών θα ενισχύονται οι αποδοτικότερες – σε όρους κόστους και αποτελέσματος – παρεμβάσεις, οι οποίες θα επιτυγχάνουν βελτίωση της οικονομικής αποδοτικότητας των εφαρμοζόμενων τεχνολογιών.
Οι διαγωνισμοί θα διασφαλίσουν αφενός την υλοποίηση έργων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης με τον αποδοτικότερο τρόπο και αφετέρου τη μείωση του ρίσκου υλοποίησης παρεμβάσεων από Εταιρείες Ενεργειακών Υπηρεσιών (Energy Service Companies – ESCO) με την ομαδοποίηση μικρών επιμέρους έργων. Αποτελούν δε, μέρος των μηχανισμών της αγοράς που θα προωθηθούν για την εξοικονόμηση ενέργειας και οι οποίοι περιλαμβάνονται στο τελικό draft του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), το οποίο είχε παραδώσει ο υπηρεσιακός υπουργός Ενέργειας κ. Παντελής Κάπρος στον νυν υπουργό κ. Θοδωρή Σκυλακάκη και έχει αποσταλεί στους φορείς της αγοράς για διαβούλευση.
Σε αυτούς του μηχανισμούς, εκτός των διαγωνισμών, περιλαμβάνεται και η επιβολή της υποχρέωσης ενεργειακής απόδοσης. Παράλληλα, στις προθέσεις του ενεργειακού επιτελείου της κυβέρνησης, σύμφωνα με το ΕΣΕΚ, είναι η ενδεχόμενη υποστήριξη των υπόχρεων με την ανάπτυξη ενός θεσμικού πλαισίου για την αποπληρωμή των επενδύσεων εξοικονόμησης ενέργειας, μέσω των λογαριασμών ενέργειας (on-bill financing).
Δηλαδή θα δίνεται η δυνατότητα στους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας (ή και ESCOs) να παρέχουν εκτός του ηλεκτρικού ρεύματος και χρηματοδότηση για την υλοποίηση επεμβάσεων εξοικονόμησης ενέργειας στο κτίριο για το οποίο εκδίδεται ο λογαριασμός. Ο προμηθευτής θα αποπληρώνεται για την επένδυση αυτή σταδιακά μέσω του λογαριασμού ηλεκτρικού ρεύματος, ουσιαστικά από την επιτευχθείσα εξοικονόμησης ενέργειας, χωρίς επιβάρυνση του καταναλωτή. Όταν η επένδυση αποπληρωθεί, ο καταναλωτής θα λαμβάνει χαμηλότερα τιμολόγια.
Η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας σε όλους τους τομείς αποτελεί έναν σημαντικό πυλώνα για την «πράσινη» ενεργειακή μετάβαση. Ο στόχος που τίθεται στο σχέδιο για την αναθεώρηση του ΕΣΕΚ επιδιώκει να διατηρήσει σταθερή έως και το 2030 την τελική ενεργειακή κατανάλωση στα 15,4 περίπου εκατ. τόνους ισοδυνάμου πετρελαίου, δηλαδή λίγο πιο κάτω από το επίπεδο του έτους 2021. Αυτό σημαίνει μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης από 5% έως 7% συγκριτικά με το σενάριο αναφοράς του 2020.
Ανακαινίσεις και ενεργειακή αναβάθμιση
Μεγάλο βάρος για την επίτευξη του στόχου πέφτει στον τομέα των κτιρίων (κατοικιών και υπηρεσιών), ο οποίος πρέπει να μειώσει την τελική κατανάλωση το 2030 κατά 15% περίπου, συγκριτικά με την κατανάλωση το 2021, προκειμένου να αντισταθμίσει την αναμενόμενη αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας των τομέων της βιομηχανίας και των μεταφορών. Το μεγαλύτερο μέρος της εξοικονόμησης στον συγκεκριμένο τομέα θα προέλθει από την επέκταση του ρυθμού ανακαινίσεων παλαιών κτιρίων και την αύξηση του βαθμού ενεργειακής αναβάθμισης.
Στο κείμενο του ΕΣΕΚ επισημαίνεται ότι τα σχετικά προγράμματα τύπου «Εξοικονομώ» θα χρειασθεί να θέσουν διπλάσιους ή ακόμα μεγαλύτερους στόχους εξοικονόμησης μέσω ανακαινίσεων, συγκριτικά με τους σημερινούς ρυθμούς ενώ έμφαση θα δοθεί στην υποστήριξη των οικονομικά ευπαθών και ενεργειακά ευάλωτων νοικοκυριών. Επίσης θα σχεδιαστούν νέα προγράμματα για τις επιχειρήσεις.
Αντλίες θερμότητας και ηλεκτρικά ΙΧ
Μάλιστα, γίνεται ειδική αναφορά ότι στις επιλέξιμες δαπάνες θα πρέπει να προστεθούν αυξημένες δαπάνες για την αγορά αποδοτικών συσκευών προηγμένης τεχνολογίας, όπως οι αντλίες θερμότητας, και οχημάτων, όπως τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Σύμφωνα με τα όσα επισημαίνονται στο σχέδιο του νέου ΕΣΕΚ, είναι κρίσιμης σημασίας η διευκόλυνση της χρηματοδότησης των νοικοκυριών καθώς μπορεί το ισοδύναμο ετήσιο κόστος των ενεργειακών υπηρεσιών (δηλαδή θέρμανσης, κινητικότητας κλπ.) να μειώνεται μέσω των προγραμμάτων, αλλά αυτό προϋποθέτει την ύπαρξη επαρκούς ρευστότητας για την πραγματοποίησης των σχετικών επενδύσεων και των αυξημένων δαπανών για την αγορά αγαθών.
Σημαντική συνεισφορά στην ενεργειακή εξοικονόμηση αναμένεται από τη χρήση προηγμένων αντλιών θερμότητας για θέρμανση. Για τη διείσδυσή τους στην αγορά ωστόσο, όπως αναφέρεται, θα χρειασθεί να αναπτυχθεί εξειδικευμένο πρόγραμμα στήριξης. Το 17% των κτηρίων κατοικίας σχεδιάζεται να καλύπτουν τις θερμικές ανάγκες με αντλίες θερμότητας το 2030, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό το έτος 2050 αναμένεται να αυξηθεί σε 91%. Τα αντίστοιχα ποσοστά στον τριτογενή τομέα θα πλησιάσουν το 69% και 90% το 2030 και 2050 αντίστοιχα.
Επίσης, θα υποστηριχθεί η προώθηση συστημάτων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) όπως είναι η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών με σύστημα αποθήκευσης για αυτοπαραγωγή, τα ηλιακά θερμικά συστήματα κλπ, καθώς και τα δίκτυα τηλεθέρμανσης που αξιοποιούν γεωθερμική ενέργεια, βιομάζα και ανανεώσιμα αέρια. Στόχος είναι έως το 2030 να έχει αναβαθμιστεί ενεργειακά το 19% των κτιρίων κατοικίας και έως το 2050 το 43%. Ειδικά για τις υποδομές του τριτογενή τομέα στόχος είναι το 2030 να έχει ανακαινιστεί το 53% των συνολικών κτιρίων και το 2050 το 78%.
Εξοικονόμηση ενέργειας θα επιδιωχθεί ακόμα με την αντικατάσταση των συσκευών με τεχνολογίες ανώτερης αποδοτικότητας, την ενεργειακή βελτίωση του φωτισμού, κυρίως στον τριτογενή και δημόσιο τομέα και του οδοφωτισμού. Άλλωστε, οι δήμοι βάσει του κλιματικού νόμου (4936/2022) πρέπει να καταρτίσουν δημοτικά σχέδια μείωσης των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για την επίτευξη στόχου κατ’ ελάχιστον 10% για το έτος 2025 και 30% για το έτος 2030 συγκριτικά με το έτος βάσης (2019).
Μετεγκατάσταση βιομηχανιών σε ΒΕΠΕ
Το ΕΣΕΚ προβλέπει επίσης την προώθηση στοχευμένων προγραμμάτων εξοικονόμησης ενέργειας σε επιχειρήσεις και στη βιομηχανία θεσπίζοντας κίνητρα για τις μεγάλες και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Έτσι, προτείνονται νέα μέτρα υποστήριξης της εφαρμογής συστημάτων διαχείρισης ενέργειας σε ΜΜΕ καθώς και εξειδικευμένα προγράμματα σύναψης προγραμματικών συμφωνιών με βιομηχανίες και μεταποιητικές επιχειρήσεις με σκοπό την παροχή χρηματοδοτικών κίνητρων για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας, υπό την προϋπόθεση επίτευξης συγκεκριμένων στόχων τόσο εξοικονόμησης ενέργειας, όσο και μείωσης εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Επίσης, θα ενισχυθεί το μέτρο μετεγκατάστασης βιομηχανικών μονάδων σε Βιομηχανικές Επιχειρηματικές Περιοχές (ΒΕΠΕ), σε συνδυασμό με ειδικές δράσεις σε αυτές τις περιοχές όπως είναι η εγκατάσταση συστημάτων κεντρικής παραγωγής και διανομής θερμότητας. Επίσης, θα προωθεί δέσμη μέτρων για την αξιοποίηση της απορριπτόμενης θερμότητας.
