‘Εντονες είναι οι συζητήσεις, στο παρασκήνιο σχετικά με το πώς μία διεύρυνση θα μπορούσε να αλλάξει την ΕΕ. Πολλά κράτη μέλη, για παράδειγμα, προσπαθούν να βρουν λύσεις που θα αποτρέψουν την αναθεώρηση των γενικών κανόνων της ΕΕ, μια χρονοβόρα και πολιτικά φορτισμένη διαδικασία που θα απαιτούσε δημοψηφίσματα σε πολλά κράτη-μέλη, δημιουργώντας εθνικές εστίες αντιπαράθεσης για εκστρατείες από τους ευρωσκεπτικιστές.
Ωστόσο, η απόφαση να τεθεί η ” δυνατότητα ενσωμάτωσης” στην ατζέντα των συζητήσεων μεταξύ των 27 ηγετών της ΕΕ στη Γρανάδα τον Οκτώβριο αντικατοπτρίζει την παραδοχή ότι το ζήτημα δεν μπορεί πλέον να παραμένει άλυτο
” Το θέμα είναι να εντοπίσουμε τα προβλήματα που πρέπει να λύσουμε πριν από την ένταξη χωρών”, λέει ένας διπλωμάτης της ΕΕ στους Financial Times. “Πρέπει να σκεφτούμε τι θα σημαίνει και πώς θα διασφαλίσουμε ότι θα διατηρήσουμε τη λειτουργία της Ένωσης”
Σε αυτό το στάδιο, οι συζητήσεις αφορούν περισσότερο τον προσδιορισμό των ζητημάτων που θα εγείρει η διεύρυνση για την ΕΕ, χωρίς να επιχειρείται άμεσα η λήψη πολιτικών αποφάσεων. Αυτό είναι κατανοητό, δεδομένου του πόσο αβέβαιες είναι οι προοπτικές της διεύρυνσης.
Ενώ η πτώση του σιδηρούν παραπετάσματος και η επιθυμία να ενσωματωθούν πρώην κράτη του ανατολικού μπλοκ στις αρχές της ευρωπαϊκής δημοκρατίας και του καπιταλισμού βοήθησαν το 2004 – όταν 10 χώρες εντάχθηκαν στο ευρωπαϊκό μπλοκ – στο να αναπτυχθει η επιχειρηματολογία υπέρ ενός νέου κύκλου προσχώρησης, αυτή τη φορά τα επιχειρήματα για αποδοχή των σημερινών υποψηφίων χωρών δεν είναι τόσο ξεκάθαρα.
Ο μεγαλύτερος αποδέκτης χρηματοδότησης από την ΚΓΠ
Η ένταξη της Ουκρανίας θα επιβάρυνε περισσότερο τα οικονομικά της ΕΕ. Όπως τονίζεται σε εσωτερικό σημείωμα του Συμβουλίου της ΕΕ που περιήλθε στην κατοχή των FT, οι δύο μεγαλύτεροι τομείς του προϋπολογισμού της ΕΕ είναι η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΓΠ) και η συνοχή, δηλαδή οι περιφερειακές δαπάνες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν περίπου το 62% του επταετούς προϋπολογισμού της ΕΕ
Η αποδοχή της Ουκρανίας, με γεωργικές εκτάσεις που υπερβαίνουν το μέγεθος της Ιταλίας, και έναν γεωργικό τομέα που απασχολεί το 14% του πληθυσμού της, θα άλλαζε τα δεδομένα. Αυτό συνεπάγεται ότι η Ουκρανία θα γινόταν ο μεγαλύτερος αποδέκτης χρηματοδότησης από την ΚΓΠ, η πλειονότητα της οποίας περιλαμβάνει άμεσες ενισχύσεις στους γεωργούς ή εισοδηματική στήριξη.
Οι συνέπειες θα ήταν σοβαρές: άλλοι αγρότες στην Ένωση θα έπρεπε να αποδεχθούν πολύ χαμηλότερες ενισχύσεις ή η ΕΕ θα έπρεπε να αποφασίσει μια τεράστια ενίσχυση του γεωργικού προϋπολογισμού της.
Στη Γαλλία, όπου ο αγροτικός τομέας έχει τεράστια οικονομική βαρύτητα, οι συνέπειες θα ήταν τρομακτικές.
Υπαναχωρήσεις
Το ίδιο ισχύει και για τις χώρες που ήταν εξέχοντες υποστηρικτές της ουκρανικής ένταξης.
Η Πολωνία, για παράδειγμα, της οποίας ο πρόεδρος Andrzej Duda το 2022 ζήτησε να επωφεληθεί η Ουκρανία από μια ταχεία διαδικασία ένταξης, ένα χρόνο αργότερα, προχώρησε στην απαγόρευση εισαγωγής ορισμένων ουκρανικών γεωργικών προϊόντων.
Η Βαρσοβία ανέλαβε δράση αφού η πλημμυρίδα ουκρανικών σιτηρών στην χώρα προκάλεσε έντονες διαμαρτυρίες των αγροτών της, και απαίτησε από την Κομισιόν να επεκτείνει τους περιορισμούς αυτούς και σε άλλα προϊόντα αυτό το καλοκαίρι.
Η Ουκρανία δεν έχει ακόμη καν εισέλθει στην ΕΕ και ήδη έχει βλάψει την ενιαία αγορά”, σημειώνει έτερος διπλωμάτης της ΕΕ.
“Είτε η πίτα μεγαλώνει, είτε ο καθένας παίρνει μικρότερο κομμάτι”
Όσον αφορά την περιφερειακή χρηματοδότηση, ένα σημείωμα που ετοίμασε το think tank του Ινστιτούτου Γεωπολιτικής των Βρυξελλών, για την προ της Συνόδου Κορυφής συνάντηση, εξέθεσε τα υψηλά διακυβεύματα.
“Η λογική της πολιτικής συνοχής είναι ότι τα κονδύλια θα πρέπει να ανακατανεμηθούν στα νέα μέλη της Ένωσης, εις βάρος των υφιστάμενων αποδεκτών, εκτός εάν αυξηθούν τα έσοδα της ΕΕ”, σημειώνεται. Με άλλα λόγια: “Είτε η πίτα μεγαλώνει, είτε ο καθένας παίρνει μικρότερο κομμάτι”.
Οι δυτικές πρωτεύουσες επιθυμούν να συντάξουν συγκεκριμένες μελέτες οικονομικών επιπτώσεων εγκαίρως για τη σύνοδο κορυφής του Οκτωβρίου, ώστε να καταστήσουν σαφές σε όλα τα κράτη μέλη τον ορατό αντίκτυπο στους τρέχοντες προϋπολογισμούς τους.
Στην κορυφή του καταλόγου των δικαιούχων, το Κίεβο
Ο υπολογισμός του ακριβούς ποσού που θα δικαιούται η Ουκρανία είναι αδύνατος, λόγω των αβεβαιοτήτων σχετικά με τη μορφή της μεταπολεμικής οικονομίας της μετά τον οριστικό τερματισμό της σύγκρουσης. Αλλά αν η Ουκρανία συνδεόταν με τον τρέχοντα προϋπολογισμό συνοχής 2021-27, θα έμπαινε στην κορυφή του καταλόγου των δικαιούχων, ξεπερνώντας τα 77 δισ. ευρώ που θα αναλογούσαν στην Πολωνία, υπολογίζει ο Zsolt Darvas της δεξαμενής σκέψης Bruegel.
“Οι επιλογές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είναι, είτε να διπλασιάσει τον προϋπολογισμό της ΕΕ είτε να αναγκάσει τους πάντες να υποστούν θυσίες”, λέει ο δεύτερος διπλωμάτης.
Πώς θα επηρεαστούν οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων
Ένα άλλο φλέγον ζήτημα είναι: ποιες θεσμικές μεταρρυθμίσεις είναι απαραίτητες για να εξασφαλιστεί ότι η ΕΕ θα μπορούσε να διασφαλίσει ομαλές διαδικασίες λήψης αποφάσεων, εάν αποτελείται από 35 κράτη από τα 27 που είναι σήμερα.
Η αρχή της ομόφωνης λήψη αποφάσεων σχετικά με την εξωτερική ή φορολογική πολιτική, θα γινόταν πιο δύσκολη σε μια διευρυμένη ΕΕ, δεδομένης της δυνατότητας βέτο που έχουν τα κράτη να ώστε να μπλοκάρουν αποφάσεις.
Η αποτυχία αναθεώρησης των διαδικασιών της, θα μπορούσε να δυσχεράνει την λήψη αποφάσεων που απαιτούν ομοφωνία.
Επιπλέον, τα μεγάλα κράτη που έχουν συνηθίσει να συγκροτούν μπλογκς για να μπλοκάρουν ψηφοφορίες -όταν οι κανόνες της ΕΕ επιτρέπουν τη λεγόμενη ειδική πλειοψηφία στη λήψη αποφάσεων- θα δυσκολευτουν.
