Στο πλαίσιο αυτό, ο προσυμπτωματικός έλεγχος, ιδίως των ασθενών υψηλού κινδύνου (νυν αλλά και πρώην καπνιστές), αναδεικνύεται σε ζήτημα ζωτικής σημασίας για την έγκαιρη διάγνωση της νόσου. Συναντήσαμε τον θωρακοχειρουργό-αγγειοχειρουργό, κ. Κωνσταντίνο Μαρκόπουλο και μιλήσαμε για την αξία της πρόληψης, τα κενά στo πεδίο της προληπτικής ιατρικής στη χώρα μας, αλλά και για όλες τις νεότερες εξελίξεις από το μέτωπο της μάχης ενάντια στον καρκίνο του πνεύμονος.
Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ο καρκίνος του πνεύμονος παραμένει η κύρια αιτία θνητότητας από καρκίνο παγκοσμίως. Πρόσφατα μάλιστα, η Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία προχώρησε σε νέες συστάσεις για τον προσυμπτωματικό έλεγχο για καρκίνο του πνεύμονος, κατεβάζοντας το ηλικιακό όριο για την έναρξη του προληπτικού ελέγχου από τα 55 στα 50 έτη για τους ασθενείς υψηλού κινδύνου. Σε προηγούμενες συνεντεύξεις σας έχετε υπογραμμίσει την ανάγκη εμπέδωσης μιας κουλτούρας πρόληψης ως προς τον καρκίνο του πνεύμονος στη χώρα μας, κάτι που θα μπορούσε να επιτευχθεί, όπως έχετε χαρακτηριστικά επισημάνει, και μέσω μιας απλής ακτινογραφίας θώρακος. Είναι η πρόληψη η βασική γραμμή άμυνας απέναντι στον καρκίνο του πνεύμονος;
Ο “ανεγχείρητος” καρκίνος πνεύμονος αποτελεί το 40-50% των νέων περιπτώσεων και αυτό οφείλεται δυστυχώς στη μηδενική πρόληψη που υπάρχει στην Ελλάδα, αλλά και στο γεγονός ότι ο καρκίνος του πνεύμονος αναπτύσσεται ύπουλα στα πρώτα στάδια, δηλαδή χωρίς συμπτώματα.
Ο πνεύμονας δεν έχει αισθητική νεύρωση, επομένως δεν τον “νιώθουμε”. Έτσι, ένας καρκίνος 1-3 εκατοστά δε δίνει κανένα σύμπτωμα. Έχουμε δει και όγκους 10 εκατοστών σαν τυχαίο εύρημα. Για αυτόν το λόγο, όλοι ανεξαιρέτως αλλά ιδιαίτερα οι καπνιστές πρέπει μετά τα 35-40 να υποβάλλονται περιοδικά ανά 1 με 2 χρόνια σε μια απλή ακτινογραφία θώρακος. Στην Ευρώπη στο πρόγραμμα Beating Cancer προτείνουν υποχρεωτική ακτινογραφία θώρακος μετά τα 15 χρόνια καπνίσματος.
Πέρα όμως από τη σωστή ενημέρωση και την ευαισθητοποίησή των πολιτών γύρω από τον καρκίνο του πνεύμονος, ώστε να ακολουθούν έναν υγιεινό τρόπο ζωής, αποβάλλοντας βλαβερές συνήθειες όπως το κάπνισμα, στο κομμάτι της πρόληψης, σημαντικός είναι και ο ρόλος της πολιτείας. Η Ελλάδα είναι προτελευταία στην πρόληψη στην Ε.Ε. Ξοδεύει για πρόληψη χωρίς προγραμματισμό και οργάνωση λιγότερο από το 2% των συνολικών εξόδων του Τομέα Υγείας. Στο ίδιο επίπεδο με Μάλτα και πάνω μόνο από τη Σλοβακία. Τον τελευταίο χρόνο γίνεται προσπάθεια να ξεκινήσουν προληπτικά εξετάσεις για κακοήθεια με πρώτη επιλογή τη μαστογραφία. Ωστόσο, πρέπει να εισαχθεί και η αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης (Low dose) όπως εξάλλου προτείνει και η Πνευμονολογική Εταιρεία σε βαρείς καπνιστές άνω των 45-50 ετών, τουλάχιστον σαν υποχρεωτική εξέταση. Η προληπτική ιατρική έχει τρεις βασικές προϋποθέσεις:
α) Οργανωμένη πρωτοβάθμια περίθαλψη με οικογενειακό γιατρό
β) στοιχειώδη οργανωμένες υπηρεσίες ψυχικής υγείας
γ) υποχρεωτικότητα προληπτικού ελέγχου με βάση εκκίνησης ως υπεύθυνο τον οικογενειακό γιατρό.
Υπάρχουν ωστόσο, κάποιες «ύποπτες» ενδείξεις που θα μπορούσαν να μας «υποψιάσουν» για τη νόσο και οι οποίες δεν θα πρέπει να μένουν χωρίς ιατρική αξιολόγηση;
Στις περιπτώσεις, όπου ο καρκίνος του πνεύμονος συνοδεύεται από την εκδήλωση συμπτωμάτων, αυτά είναι έμμεσα, δηλαδή προκύπτουν από τη γειτνίαση με άλλα όργανα. Τα συμπτώματα αυτά είναι τα εξής:
α) βήχας, ο οποίος προκύπτει από τον ερεθισμό των βλεννογόνων των
βρόγχων είτε διότι εκεί αναπτύσσεται ο καρκίνος (βρογχογενής) είτε διότι ο όγκος πιέζει/διηθεί/αποφράσσει έναν βρόγχο. Σημαντική είναι και η αλλαγή του χαρακτήρα του χρόνιου βήχα που έχει ένας καπνιστής. Ο βήχας με αιτία τον καρκίνο είναι συνήθως ξηρός, συχνός και επίμονος στην κατάκλιση,
β) αιμόπτυση, που προκύπτει από διήθηση αγγείων και συνδυάζεται με
βήχα,
γ) συχνές υποτροπιάζουσες φλεγμονές που σημαίνει ότι “πίσω” από τη σκίαση της πνευμονίας υπάρχει όγκος,
δ) δύσπνοια, όταν ο όγκος πιέζει/ αποφράσσει βρόγχο και έτσι ένα
τμήμα του πνεύμονος ακυρώνεται, μειώνοντας κατ’ επε΄κταση τις αναπνευστικές εφεδρείες,
ε) βράχος φωνής που οφείλεται σε διήθηση νεύρων που αφορούν την κίνηση φωνητικής χορδής,
στ) απώλεια βάρους και αδυναμία χωρίς ακόμα και τα παραπάνω συμπτώματα,
ζ) μονόπλευρο πλευριτικό υγρό,
η) επίμονος πόνος στον θώρακα όταν ο όγκος διηθεί τμήματα του θωρακικού τοιχώματος,
θ)σπανιότερα συμπτώματα όπως πόνοι στα κόκαλα εντοπισμένοι, περικαρδίτιδα, συριγμός φωνής, πρήξιμο στο κεφάλι και το δεξί κυρίως άνω άκρο κ.λπ.
Η φωτοδυναμική θεραπεία ανοίγει νέους ελπιδοφόρους ορίζοντες στη μάχη κατά του καρκίνου του πνεύμονος. Mπορείτε να μας εξηγήσετε τους μηχανισμούς δράσης της φωτοδυναμικής θεραπείας;
Η φωτοδυναμική είναι παρηγορητική θεραπεία που μειώνει τον όγκο ή καθυστερεί την ανάπτυξή του και αφορά στους ανεγχείρητους ασθενείς και μόνον. Η φωτοδυναμική θεραπεία για τον καρκίνο του πνεύμονος βασίζεται στην ενέργεια που μεταδίδεται μέσω ακτίνων Laser σε συγκεκριμένο μήκος κύματος (630nm) κατευθείαν μέσα στα καρκινικά κύτταρα. Προϋπόθεση είναι η ενδοφλέβια χορήγηση μιας ουσίας (Porfirmer Sodium), η οποία επιλεκτικά και αποκλειστικά εγκαθίσταται στα καρκινικά κύτταρα. Ο βομβαρδισμός των καρκινικών κυττάρων με το συγκεκριμένο laser προκαλεί διάσπαση της ουσίας και απελευθέρωση μοριακού Ο2, το οποίο καταστρέφει το κύτταρο. Η εφαρμογή της μεθόδου αυτής γίνεται με 2 τρόπους. Είτε με παρακέντηση του όγκου με ίνες laser και μέσω αυτών λαμβάνει χώρα η χορήγηση της ενέργειας, αφού βεβαίως γίνει χαρτογράφηση του όγκου και επιλογή των σημείων εισόδου. Είτε με ανοικτό χειρουργείο ή θωρακοσκόπηση σε ανεγχείρητους όγκους ή μεσοθηλιώματα. Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και η επιλογή έχει να κάνει με το μέγεθος και την εντόπιση του όγκου. Η αποτελεσματικότητα είναι μείωση του όγκου από 40-70% κι αν συνδυαστεί με ΧΘΠ ή κυρίως ανοσοθεραπεία, που οι πρώτες μελέτες δείχνουν μεγάλη συνέργεια, τότε τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά.
Ποιοι είναι οι «επιλέξιμοι ασθενείς» για φωτοδυναμική θεραπεία; Υπάρχουν αντενδείξεις;
Η μέθοδος αφορά στα μη μικροκυτταρικά καρκινώματα πνεύμονος που είναι το 85% των κακόηθων όγκων που συναντώνται στον πνεύμονα. Εφαρμόζεται σε όλους τους ασθενείς που δεν μπορούν να υποβληθούν σε χειρουργική αφαίρεση του όγκου, που είναι η πρώτη επιλογή στον καρκίνο του πνεύμονος. Η μέθοδος έχει σπάνια επιπλοκές που κυρίως είναι αιμορραγία, όταν διηθούνται μεγάλα αγγεία, γι’ αυτό αποφεύγονται οι ίνες laser σε απόσταση μικρότερη του 1,5cm από τα αγγεία. Αντίθετα, η φωτοδυναμική θεραπεία είναι επιλογή σε ασθενείς που δεν δύναται να χειρουργηθούν είτε διότι έχουν βαριά ΧΑΠ, είτε διότι έχουν βαριά καρδιοπάθεια. Σε αυτές τις περιπτώσεις, εφαρμόζεται η φωτοδυναμική θεραπεία, χωρίς γενική αναισθησία. Επιπλέον, εφαρμόζεται σε περιπτώσεις υποτροπής του καρκίνου, όπως επίσης και στα μεσοθηλιώματα.
Αυτή τη στιγμή, πού εστιάζονται οι προσπάθειες της ιατρικής κοινότητας για την αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονος; Τι να περιμένουμε στο μέλλον;
Η θωρακοχειρουργική πριν από 20-25 χρόνια ήταν μία ειδικότητα που αντιμετώπιζε μόνο το 1/3 των όγκων του πνεύμονος. Σήμερα, η εγχειρησιμότητα έχει φθάσει στο 50% και σε αυτό έχουν βοηθήσει σημαντικά οι τεχνολογικές εξελίξεις. Σήμερα, με την ανάπτυξη της ρομποτικής χειρουργικής και της προώθησης της τεχνολογίας (laser) ο καρκίνος του πνεύμονος, σαφώς, έχει καλύτερη έκβαση και το μέλλον είναι ελπιδοφόρο με εύκολες μεθόδους, χωρίς πόνο και με 24-48 ώρες νοσηλείας
Παράλληλα, περιμένουμε την επέκταση της ανοσοθεραπείας και τη συνέργεια της με τη φωτοδυναμική θεραπεία με πρωτόκολλα που θα σταματήσουν την ανάπτυξη του όγκου και θα δώσουν μεγάλη ευκαιρία αφαίρεσής του είτε σταθεροποίησης της κατάστασης.
Σε γενικές γραμμές, πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι ο καρκίνος του πνεύμονος απαιτεί μεθοδικότητα και ομαδικότητα κατά την προσπάθεια θεραπείας. Το ερώτημα αν πρέπει να αφαιρεθεί ο όγκος και μετά να γίνει ΧΘΠ ή αν πρέπει να προηγηθεί ΧΘΠ για να μικρύνει ο όγκος δεν είναι φιλοσοφικές ερωτήσεις. Είναι υπαρκτά διλήμματα των οποίων η απάντηση βρίσκεται στο ογκολογικό συμβούλιο.
O Κωνσταντίνος Μαρκόπουλος, Θωρακοχειρουργός – Αγγειοχειρουργός και Διευθυντής Κλινικής Ιατρικού Κέντρου Ψυχικού είναι στη διάθεση σας για όποια συμβουλή και χρήσιμη οδηγία. Εναλλακτικά επισκεφτείτε την ιστοσελίδα www.drmarkopoulos.gr.
