Η γενικευμένη αίσθηση ότι «κάτι δεν πάει καλά» από τις εκλογές του προηγούμενου Ιουνίου κι έπειτα και τον σχηματισμό της νέας κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη αποτυπώθηκε στην ψυχρολουσία της δεύτερης Κυριακής των αυτοδιοικητικών εκλογών και έχει προξενήσει έντονο προβληματισμό στο Μέγαρο Μαξίμου.
Ο Πρωθυπουργός φέρεται να έχει λάβει το μήνυμα και στις δημόσιες τοποθετήσεις του δείχνει ότι έχει επίγνωση του προβλήματος. Εσπευσε ήδη από την προηγούμενη Κυριακή να τονίσει ότι η κυβέρνηση οφείλει να είναι «γειωμένη», ενώ σε διαδοχικές παρεμβάσεις κατά τη διάρκεια της εβδομάδας απευθύνθηκε εμμέσως σε κυβερνητικά στελέχη τονίζοντας μεταξύ άλλων ότι πρέπει «πρώτα να βουτάμε τη γλώσσα στο μυαλό και μετά να μιλάμε» και ότι «η αλαζονεία είναι πάθηση πολύ ανησυχητική».
Στον απόηχο του πρώτου εκλογικού στραβοπατήματος της τελευταίας τετραετίας, ο Κυριάκος Μητσοτάκης και το επιτελείο του αναζητούν τρόπους ώστε να υπερβούν διαπιστωμένα προβλήματα στη λειτουργία της κυβέρνησης και να υλοποιήσουν αυτό το οποίο καθημερινώς διακηρύσσεται, αλλά διαρκώς καθυστερεί: Τις μεταρρυθμίσεις που έχουν εξαγγελθεί, τις διορθώσεις στη λειτουργία του κράτους, τις συγκρούσεις με ομάδες συμφερόντων στο Δημόσιο και όχι μόνο, την περίφημη βελτίωση της καθημερινότητας των πολιτών. Οπως πάντως διαπιστώνεται όσο η κυβέρνηση προχωρεί στη δεύτερη θητεία της, τα λόγια είναι πολύ ευκολότερα από ό,τι η πραγματικότητα δείχνει.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης φαίνεται ότι όσο περνά ο χρόνος είναι αντιμέτωπος με μία αντιφατική συνθήκη. Αφενός, επιτυγχάνονται στόχοι όπως η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας με τις διαρκείς αναβαθμίσεις της ελληνικής οικονομίας από τους οίκους αξιολόγησης. Αφετέρου όμως πληθαίνουν τα ανεπίλυτα προβλήματα, τα οποία επιβαρύνονται από τα όποια φαινόμενα διαφθοράς και σπατάλης που δεν αποφεύχθηκαν κατά την πρώτη θητεία της κυβέρνησης και σήμερα ρίχνουν τη σκιά τους και στη δεύτερη.
Πέρα από τις αλλεπάλληλες καθυστερήσεις σε κυβερνητικές εξαγγελίες, στον ορίζοντα προβάλλει άλλος ένας χειμώνας γεμάτος αγωνίες και αβεβαιότητες
Kαθυστερούν οι μεταρρυθμίσεις
Παράλληλα καθυστερούν οι πολυδιαφημισμένες μεταρρυθμίσεις, μεγάλες ομάδες πολιτών αντιμετωπίζουν ολοένα και μεγαλύτερες πιέσεις λόγω του ανεξέλεγκτου κύματος ακρίβειας, ενώ στον ορίζοντα προβάλλει άλλος ένας χειμώνας γεμάτος αγωνίες και αβεβαιότητες.
Νέα παράμετρος η οποία έχει εντείνει την αίσθηση ανασφάλειας είναι ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή και οι πιθανολογούμενες αλυσιδωτές αντιδράσεις που μπορεί να προκαλέσει, είτε στο πεδίο της ενεργειακής ασφάλειας και του κόστους της ενέργειας είτε σε εκείνο της έξαρσης των μεταναστευτικών ροών.
Στο πολιτικό πεδίο η κυβέρνηση εξακολουθεί να έχει την αίσθηση ότι «παίζει δίχως αντίπαλο» λόγω των φαινομένων αποσύνθεσης στον χώρο της αξιωματικής αντιπολίτευσης, όμως οι πρόσφατες αυτοδιοικητικές εκλογές την έφεραν αντιμέτωπη με ένα νέο στοιχείο. Παρά το γεγονός της απουσίας αξιόπιστης αντιπολίτευσης, οι πολίτες βρήκαν τρόπους και δυνατότητες ώστε να εκφράσουν την απογοήτευσή τους και να εκδηλώσουν την αποδοκιμασία τους.
Νέα παράμετρος η οποία έχει εντείνει την αίσθηση ανασφάλειας είναι ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή και οι πιθανολογούμενες αλυσιδωτές αντιδράσεις που μπορεί να προκαλέσει
Ο Πρωθυπουργός φέρεται αποφασισμένος να κάνει τις απαραίτητες διορθωτικές κινήσεις σε χρόνο πάντως που εκείνος θα κρίνει κατάλληλο, όμως ακόμη και από πολιτικά στελέχη της ΝΔ διαπιστώνεται ότι πέραν ενός ενδεχόμενου ανασχηματισμού ή άλλων συναφών παρεμβάσεων, ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα πρέπει πρωτίστως να θεραπεύσει κάποιες πληγές οι οποίες εμποδίζουν την υλοποίηση των όσων ο ίδιος έχει υποσχεθεί.
1
Οι απανωτές δυσλειτουργίες και τα λάθη στον κρατικό μηχανισμό
Από τις αρχές του καλοκαιριού και αφότου ορκίστηκε η νέα κυβέρνηση, φάνηκε ότι ανεπίλυτα προβλήματα του παρελθόντος παρεμπόδιζαν την ομαλή λειτουργία και τον συντονισμό του κυβερνητικού έργου. Νομοσχέδια που είχαν εξαγγελθεί κατά προτεραιότητα παραπέμφθηκαν στο μέλλον, επανειλημμένως διαφημισμένες μεταρρυθμίσεις εξακολουθούν να καρκινοβατούν (π.χ. στη Δικαιοσύνη), ενώ το συγκεντρωτικό μοντέλο κυβερνητικής λειτουργίας αποδείχθηκε αναποτελεσματικό σε αρκετές περιπτώσεις. Η Πολιτική Προστασία και η Ασφάλεια ήταν δύο από τα κρίσιμα πεδία στα οποία εμφανίστηκαν μεγάλα προβλήματα, ενώ η αδυναμία αποτελεσματικού συντονισμού των κρατικών υπηρεσιών εξακολουθεί να ταλαιπωρεί τους κατοίκους της Θεσσαλίας.
Κατά τις εκτιμήσεις κομματικών και κυβερνητικών στελεχών, το Μέγαρο Μαξίμου βρέθηκε μετά τις εκλογές αντιμέτωπο με μια πραγματικότητα η οποία δεν είχε εμπεδωθεί όπως θα όφειλε. Η απουσία έκτακτων συνθηκών, όπως αυτή της πανδημίας, η οποία για ένα μεγάλο διάστημα κάλυψε τα πάντα και είτε επιτάχυνε παρεμβάσεις, όπως π.χ. στο πεδίο της ψηφιακής μεταρρύθμισης, είτε επέτρεψε παρεμβάσεις οριζόντιου, πλην όμως εμβαλωματικού χαρακτήρα, όπως οι μαζικές χορηγήσεις επιδομάτων και «πάσων», στην ουσία αποκάλυψε το πλήθος και το βάθος των δυσλειτουργιών.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα των δυσλειτουργιών είναι η συνεχής καθυστέρηση των παρεμβάσεις στο πεδίο της Δικαιοσύνης, οι οποίες παραπέμπονται από τη μία συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου στην επόμενη και εξακολουθούν να αποτελούν μία από τις μείζονες εκκρεμότητες.
Υπό αυτές τις συνθήκες, τα διαδοχικά μηνύματα του Πρωθυπουργού προς το εσωτερικό της κυβέρνησης στον απόηχο των αυτοδιοικητικών εκλογών κατά τη διάρκεια της προηγούμενης εβδομάδας θεωρούνται μία ένδειξη για τη δική του επίγνωση των εκκρεμοτήτων και των συμπεριφορών, οι οποίες κάποιες φορές παρεμποδίζουν και την πορεία του κυβερνητικού έργου. Το αν θα αποφασιστούν πιο δυναμικές διορθωτικές κινήσεις από τον ίδιο και αν αυτές θα έχουν τη μορφή ανασχηματισμού ή και ευρύτερων παρεμβάσεων είναι μία εκκρεμότητα.
2
Το ιδιόμορφο ρεύμα που έστειλε μηνύματα στις εκλογές
Οι αυτοδιοικητικές εκλογές μορφοποίησαν με έναν ιδιαίτερο τρόπο τα συνεχή ευρήματα των δημοσκοπήσεων των τελευταίων ετών. Η κυβέρνηση επιβεβαίωσε την πολιτική της ισχύ με τα ποσοστά των υποψηφίων της στον πρώτο γύρο, όμως εισέπραξε σε πολλές περιπτώσεις την αποδοκιμασία για τις επιλογές της στον δεύτερο. Οι ήττες στις πέντε από τις 13 Περιφέρειες έδειξαν όμως την ίδια στιγμή ότι τα πολιτικά κέρδη δεν εισπράχθηκαν από την αντιπολίτευση, με την εξαίρεση της Θεσσαλίας και του δήμου της Αθήνας.
Το φαινόμενο δείχνει προς το παρόν να μη θορυβεί το επιτελείο του Κυριάκου Μητσοτάκη.
Στο εσωτερικό του κόμματος όμως ακούγονται πολλές φωνές, οι οποίες προειδοποιούν για τη σημασία του αποτελέσματος των εκλογών. Κατά τα όσα επισημαίνονται σε αυτό το επίπεδο, οι ήττες στις πέντε Περιφέρειες, όσο και αν υπάρχουν τοπικές ιδιαιτερότητες ή η επίδραση της κακής διαχείρισης των πυρκαγιών και των πλημμυρών, δεν μπορούν να αγνοηθούν και πάντως διαμορφώνουν τους πρώτους ορατούς πυρήνες μιας κοινωνικής αντιπολίτευσης, η οποία μπορεί να είναι προς το παρόν κομματικά ανέστια, όμως δεν μπορεί να θεωρείται ότι θα έχει δεδομένη πολιτική συμπεριφορά και ότι θα ανταποκριθεί με τον επιθυμητό για την κυβέρνηση τρόπο μπροστά σε μελλοντικά πολιτικά ή εκλογικά διλήμματα. Ιδιαίτερη ανησυχία ως προς αυτή την παράμετρο εκφράζεται και λόγω της αυξημένης αποχής σε κάποιες περιπτώσεις, η οποία εκτιμάται ότι ήταν αποτέλεσμα και μιας δυσαρέσκειας έναντι κυβερνητικών επιλογών.
Οι διαπιστώσεις σε αυτό το πεδίο αντιμετωπίζονται από τα εμπειρότερα πολιτικά στελέχη ως μια νέα πολιτική παράμετρος. Κάποια από αυτά επισημαίνουν το στοιχείο της αντικειμενικής και αναπόφευκτης πολιτικής φθοράς μιας κυβέρνησης η οποία, παρά την αίσθηση που επιχειρεί να καλλιεργήσει, δεν έχει ξεκινήσει από μηδενική βάση, παρά είναι συνέχεια του εαυτού της και διανύει τον πέμπτο χρόνο της θητείας της.
3
Οι απειλές από μια ευρύτερη ανάφλεξη στο Ισραήλ
Η πολεμική ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή και το αδιόρατο αυτή τη στιγμή χρονικό και γεωπολιτικό της βάθος έχουν ανοίξει μία ακόμη πληγή, η οποία ούτε εύκολη ούτε και γνωστή θεραπεία έχει. Μία ενδεχόμενη διεύρυνση της σύρραξης προξενεί πολλαπλές ανησυχίες για την ελληνική κυβέρνηση στα πεδία της οικονομίας, της ασφάλειας και των ενδεχόμενων παρενεργειών στο μεταναστευτικό πρόβλημα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και στενοί συνομιλητές του Πρωθυπουργού δεν κρύβουν την ανησυχία τους για την κρίση στη Μέση Ανατολή.
Οπως αφήνουν να εννοηθεί, η εξέλιξη εκεί στην ουσία θέτει υπό αίρεση και πολλά από τα σχέδια της κυβέρνησης. Γίνεται αντιληπτό από αυτές τις αναφορές ότι μία γενικότερη ανάφλεξη και μία παρατεταμένη συνθήκη κρίσης θα μπορούσαν εκ των πραγμάτων να ανατρέψουν πολιτικές επιλογές και να αλλάξουν σε δραματικό βαθμό προτεραιότητες σε όλα τα πεδία. Η αίσθηση η οποία επιχειρήθηκε να καλλιεργηθεί τις πρώτες ημέρες, ότι η ελληνική οικονομία είναι προστατευμένη έναντι αναταράξεων στη Μέση Ανατολή, γρήγορα έγινε αντιληπτό ότι δεν είναι συμβατή με την πραγματικότητα και ότι μία ανεξέλεγκτη σύρραξη θα μπορούσε να επιδράσει σαν χιονοστιβάδα και να επιβάλει ριζικές αναπροσαρμογές. Ακόμη και ως προς το αν θα επηρεαστεί ο τουρισμός τον επόμενο χρόνο.
Η πλέον προφανής απειλή θα μπορούσε να προκύψει από τις επιπτώσεις στην αγορά της ενέργειας και ένα ενδεχόμενο κύμα εκρηκτικών αυξήσεων στις τιμές του πετρελαίου. Ομως για την Ελλάδα αναδύονται και άλλου τύπου ανησυχίες, ειδικά στο πεδίο των ελληνοτουρκικών σχέσεων και του διαλόγου ο οποίος έχει δρομολογηθεί τους τελευταίους μήνες. Το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα και αν η Τουρκία θα απομακρυνθεί οριστικά από τη Δύση και θα στραφεί σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα στον αραβικό κόσμο προσθέτει μία νέα παράμετρο και υπό αυτό το πρίσμα τα επόμενα βήματα της «ομαλοποίησης» των σχέσεων Αθήνας και Αγκυρας δεν μπορεί να θεωρούνται ούτε προεξοφλημένα, αλλά ούτε και με δεδομένη έκβαση. Οι επόμενες εβδομάδες και μήνες αναμένεται ότι θα δείξουν αν η πληγή η οποία έχει ανοίξει στη Μέση Ανατολή θα «μολύνει» και την απόπειρα ελληνοτουρκικής προσέγγισης.
4
Οι ανησυχίες για μια νέα ενεργειακή κρίση και πληθωρισμό
Ενα πεδίο στο οποίο η κυβέρνηση Μητσοτάκη εμφανιζόταν ήσυχη και είχε να επιδείξει ικανοποιητικές επιδόσεις τα προηγούμενα χρόνια ήταν η δημοσιονομική διαχείριση. Σε αυτό συνέβαλαν πολλές παράμετροι, ξεκινώντας από την αλλαγή «πίστας» για την ελληνική οικονομία και την εκρηκτική άνοδο του τουρισμού και φτάνοντας στη χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ, την εισροή κονδυλίων λόγω πανδημίας (για την οποία πάντως υπήρξαν καταγγελίες για σπατάλες στη διαχείριση των εμβολίων) αλλά και την ιδιότυπη πληθωριστική συνθήκη, η οποία μπορεί να επιβάρυνε σημαντικά τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς, όμως την ίδια στιγμή έφερνε εκρηκτικές αυξήσεις εσόδων στον κρατικό προϋπολογισμό, διά της έμμεσης φορολόγησης και του ΦΠΑ.
Οι συνθήκες πλέον έχουν αλλάξει, είτε λόγω της δρομολογημένης επιστροφής της ΕΕ στη δημοσιονομική πειθαρχία, είτε λόγω του νέου εκρηκτικού μείγματος το οποίο τείνει να διαμορφωθεί από έναν συνδυασμό παραμέτρων. Μεταξύ αυτών, η επιμονή των πληθωριστικών πιέσεων, το ενδεχόμενο ανατροφοδότησής τους σε περίπτωση εκδήλωσης μίας νέας πετρελαϊκής κρίσης και τον εξαναγκασμό των κεντρικών τραπεζών σε νέες αυξήσεις επιτοκίων, κ.λπ. Ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν έκρυψε την ανησυχία του την προηγούμενη εβδομάδα, όταν δήλωσε στη συνέντευξή του ότι «ελπίζω να μη χρειαστεί να ανατρέξουμε στις δημοσιονομικές μας εφεδρείες για να διαχειριστούμε μια τέτοια ενεργειακή κρίση».
Επιπρόσθετες δημοσιονομικές ανησυχίες προξενούνται και από τις αποφάσεις της Δικαιοσύνης για την καταβολή αναδρομικών συντάξεων οι οποίες είχαν περικοπεί κατά την περίοδο των μνημονίων. Σε συνέχεια της πρόσφατης γνωμοδότησης του ΣτΕ για τις περιπτώσεις κάποιων δικαστικών λειτουργών, νομικές πηγές σημειώνουν ότι η συγκεκριμένη περίπτωση ενδέχεται να μην είναι όσο απλή την παρουσιάζει η κυβέρνηση, και αυτό επειδή η διαδικασία είχε χαρακτήρα «πιλοτικής δίκης». Αυτό σημαίνει ότι η απόφαση καταβολής αναδρομικών δεν θα περιορίζεται στους τρεις δικαστικούς οι οποίοι είχαν προσφύγει, αλλά θα έχει ευρύτερη ισχύ. Σε περίπτωση κατά την οποία προκύψει μία τέτοια παράμετρος, οι περιπλοκές εκτιμάται ότι θα είναι πολλές.
5
Η «Λερναία Υδρα» στον καθημερινό γολγοθά των πολιτών
Η μάχη της καθημερινότητας έχει περιγραφεί από την κυβέρνηση ως η σημαντικότερη της νέας περιόδου διακυβέρνησης. Διαπιστώνεται ωστόσο με την πάροδο του χρόνου ότι αποτελεί και ένα από τα μεγαλύτερα αγκάθια, για τον απλό λόγο ότι δεν πρόκειται για κάτι γενικό και αόριστο, αλλά για κάτι με πολύ συγκεκριμένες εκδηλώσεις σε όλα τα πιθανά πεδία. Από τα νοσοκομεία και τα σχολεία έως την ασφάλεια, την κυκλοφορία στους δρόμους και τις συναλλαγές με το Δημόσιο.
Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια «Λερναία Υδρα» και οι προσδοκίες ως προς την αντιμετώπισή της είναι πολλές και μεγάλες. Με αυτά καλούνται να αναμετρηθούν οι επικεφαλής πολύ συγκεκριμένων υπουργείων και ειδικότερα ο Κυριάκος Πιερρακάκης στο Παιδείας, ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης στο Υγείας, ο Γιάννης Οικονόμου στο Προστασίας του Πολίτη. Οι εξαγγελίες είναι πολλές και ο βαθμός αποτελεσματικότητας των παρεμβάσεων έχει την ιδιομορφία ότι, ακριβώς, διαπιστώνεται… καθημερινώς.
Υπό αυτή την έννοια και έπειτα από τις τροχιοδεικτικές βολές των πολιτών στις αυτοδιοικητικές εκλογές, οι παροτρύνσεις του Πρωθυπουργού για «γείωση» της κυβέρνησης εκτιμάται ότι είχαν πολλούς (και πέραν των προφανών) αποδέκτες.Οι καθυστερήσεις και οι αποτυχίες της κυβέρνησης κατά τη διάρκεια του πρώτου μετεκλογικού διαστήματος προς το παρόν θεωρείται ότι έχουν επιδράσει ως παράγοντες αφύπνισης.
Στο Μέγαρο Μαξίμου αρχίζουν ωστόσο να αντιλαμβάνονται ότι έπειτα και από την ολοκλήρωση του μακρού εκλογικού κύκλου τα κριτήρια αξιολόγησης των πολιτών είναι πολύ συγκεκριμένα και ότι η κυβέρνηση θα κριθεί από την υλοποίηση ή μη των δικών της εξαγγελιών. Ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης αναφέρθηκε εμφατικά στις σχετικές προτεραιότητες και κατά την πρόσφατη συνομιλία του της Πέμπτης με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου και γνωρίζει ότι με γνώμονα την καθημερινότητα και τις πολλαπλές της εκφάνσεις αξιολογείται τελικά και η κάθε κυβέρνηση.
6
Ο γόρδιος δεσμός της ακρίβειας
Το πρόβλημα της ακρίβειας είναι ο συνεχής πονοκέφαλος για μια όλο και αυξανόμενη μερίδα πολιτών, και υπό αυτή την έννοια αποτελεί και έναν γόρδιο δεσμό για την κυβέρνηση. Μέχρι στιγμής έχει φανεί ότι λύση δεν υπάρχει, παρά μόνο κάποιες αποσπασματικές παρεμβάσεις, οι οποίες ελάχιστη ανακούφιση προσφέρουν. Εντύπωση ως προς αυτά προξένησε η ασυνήθιστη αναφορά του Πρωθυπουργού ότι «η Ελλάδα δεν είναι μπανανία», όπως διατυπώθηκε στη συνέντευξή του την Τετάρτη. Από το περιβάλλον του Μεγάρου Μαξίμου τονίζεται ότι η αναφορά αυτή απευθυνόταν κατά κύριο λόγο στις μεγάλες αλυσίδες εμπορίας και στις πολυεθνικές εταιρείες, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις διαθέτουν τα προϊόντα τους στην ελληνική αγορά σε πολύ υψηλότερες τιμές από ό,τι διεθνώς. Κατά τις ίδιες πηγές, σε αυτό το πεδίο θα εντατικοποιηθούν οι έλεγχοι και αναμένεται να επιβληθούν υψηλά πρόστιμα σε διαπιστωμένες περιπτώσεις αισχροκέρδειας.
