‘Ηταν η αγορά της αρχαίας Αθήνας, τα social media της εποχής όπου θα τουίταρε ο Σωκράτης;
Είναι το facebook , το twitter και το Instagram το φιλοσοφικό, εκπαιδευτικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και οικονομικό κέντρο της παγκόσμιας κοινότητας;
Η εικονική εκδοχή της αγοράς των αρχαιοελληνικών πόλεων-κρατών;
Ποια σχέση μπορεί να έχουν οι σημερινοί Influencers με τους αρχαιοέλληνες φιλοσόφους;
Στα…αιρετικά αυτά ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει με άρθρο του στο BBC ο Νέιθαν Νταφούρ, συγγραφέας, μουσικός και artist με έδρα τη Νέα Υόρκη.
Ο αρθρογράφος, που είναι κάτοχος διδακτορικού στην Κλασική Φιλολογία και συμμετέχει στο eco-rap ντουέτο Nate and Hila, επειχειρεί να αναδείξει τις ομοιότητες ανάμεσα στην Αρχαία Αγορά και τη μοντέρνα εκδοχή της, τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.
Οι viral
Ο σημαντικός προσωκρατικός φιλόσοφος Ξενοφάνης, λέει ο Νταφούρ, παρουσίαζε τις ιδέες του στο πλαίσιο διαγωνισμών για ραψωδούς, ένα είδος φιλοσοφικών “μαχών ραπ”, όπου οι ποιητές διεκδικούσαν φήμη.
Ο Εμπεδοκλής πάλι, o «πατέρας» της αρχής των όντων από τα τέσσερα βασικά στοιχεία -γη, νερό, φωτιά,αέρας- δεν αρκείτο στην δεινή ρητορική του. Επιχειρούσε να «αιχμαλωτίσει» το κοινό του με φανταχτερό στυλ, φορώντας πορφυρή χλαμύδα, χρυσή ζώνη, σανδάλια από χαλκό ενώ αυτοχαρακτηριζόταν ενσαρκωμένος θεός
Και οι δύο επιδίωκαν να γίνουν viral, θεωρεί ο αρθρογράφος:
«Αν τους δινόταν η δυνατότητα δημιουργίας βίντεο, θα είχαμε ενδεχομένως μερικούς πολύ viral φιλοσόφους, λέει. Ήταν, με τον τρόπο τους, κάτι παρεμφερές με τους σημερινούς δημιουργούς περιεχομένου και influencers, αφού η πνευματική τους εξουσία δεν εξαρτιόταν μόνο από τις ιδέες τους, αλλά και από την ευγλωττία τους και την προσωπολατρία που φρόντιζαν να καλλιεργούν γύρω τους».
Από την άλλη, ο μεγαλύτερος Έλληνας φιλόσοφος, ο Σωκράτης, ναι, τουίταρε, λέει ο Νταφούρ.
«Η τέχνη του ήταν λεκτική, αλλά οι εκφράσεις του ήταν τόσο παροδικές όσο ένα tweet ή μια ανάρτηση, ένα ενάρετο τρολ στην ενότητα σχολίων της Αθηναϊκής πνευματικής ζωής»
Κι επειδή τα επιτεύγματά του έφτασαν σε εμάς μέσα από τα γραπτά των μαθητών του, θα μπορούσαν να διαβαστούν ως μυθοποιημένη βιογραφία ενός influencer καριέρας, η “Η Συλλογή των Twitter Threads του Σωκράτη», ίσως με ελεύθερη απόδοση, αλλά πιστή στο πνεύμα του δημιουργού», εξηγεί ο Νταφούρ.
Διογένης, το τρολ
Στο άρθρο που είναι γεμάτο παραλληλισμούς ανάμεσα στην σκηνή των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων και το σύγχρονο σύμπαν των social media, o Νταφούρ αναφέρεται και στο…τρολ της αρχαιότητας.
«Ο Διογένης, γνωστός και ως κυνικός, αναφέρει, υποστήριζε ότι, εφόσον η αρετή ήταν ανέφικτη σχεδόν από όλους, ο ρόλος του φιλοσόφου δεν είναι να καθοδηγεί ή να ελέγχει την κοινωνία, αλλά να κρατά αποστάσεις από αυτήν και να τη γελοιοποιεί από το περιθώριο.
«Ένα είδος φιλοσοφικού shock artist – ζούσε στο δρόμο, αφόδευε, ουρούσε και αυνανιζόταν δημόσια, και ασκούσε κριτική στους περαστικούς, είτε εκείνοι ήταν απλοί συμπολίτες του ή πρόσωπα υψηλής κοινωνικής θέσης. Είναι η επιτομή του “τρολ” – αλίμονο στον Αθηναίο κάτω από την ανάρτηση του οποίου θα επέλεγε να σχολιάσει..
Η κυνική φιλοσοφία του αντικατοπτρίζει μια άλλη διάσταση του διαλόγου στα social media: καλλιεργεί την αντιπαράθεση, την αιχμηρή σάτιρα και κριτική. Και ποιο καλύτερο μέρος για να βρει έκφραση ο κυνισμός, με την κλασική έννοια, από το Facebook, το Instagram, το Twitter και τις άλλες πλατφόρμες;» διερωτάται ο αρθρογράφος.
Οι φιλοσοφούντες είναι παντοτινοί..
Και έρχεται η ώρα της αντιστροφής. Πώς θα «αντιμετωπίζονταν» από τους αρχαίους οι σημερινοί χρήστες των social media; Ως φιλόσοφοι, φιλοσοφούντες, ή σοφιστές;
«Τι γίνεται, αν είστε καλοί στο παιχνίδι της πληροφορίας πλασάροντας τα ιδεολογικά σας προϊόντα στην αγορά; Τι γίνεται όταν είστε καλοί στα κοινωνικά μέσα – σημαίνει αυτό ότι έχετε κάτι πολύτιμο να πείτε» αναρωτιέται ο Νταφούρ και κάνει τους αντίστοιχους παραλληλισμούς.
«Ο σοφιστής Πρωταγόρας, γράφει, υποστήριζε ότι – δεδομένου ότι οι ατομικές μας αντιλήψεις διαφέρουν- καθένας περιορίζεται στη δική του υποκειμενική πραγματικότητα. Ένα σημερινό παράδειγμα αυτής της θεωρίας αποτελούν ορισμένες πτυχές της εμπειρίας στα social media, αφού καθένας μας περιηγείται μέσα σε έναν φαινομενικά απεριόριστο όγκο πληροφοριών, ωστόσο παραμένουμε πάντα μέσα στα όρια των προσωπικών μας “φυσαλίδων πληροφοριών”».
«Ο Πλάτωνας εξάλλου αντιλαμβανόταν ότι (όπως αποδεικνύει και ο “πόλεμος πληροφοριών” του σήμερα) μπορεί να προκύψουν προβλήματα όταν η ανταγωνιστική παράσταση της σοφίας δεν διακρίνεται από την πραγματική κατοχή της. Γι’ αυτό είχε βαλθεί να διακρίνει τους αληθινούς φιλόσοφους, τους ειλικρινείς και γνήσιους εραστές της σοφίας, από τους σοφιστές, η φαινομενική σοφία των οποίων μπορεί να είναι απλή παράσταση διανοουμενισμού προς ίδιον όφελος. Αντιμέτωπος με αυτό που φαινόταν να είναι ο εκτροχιασμός μιας νέας μορφής διαλόγου, προσπάθησε να ξεχωρίσει τους καλούς influencers από τους κακούς».
Σα να λέμε δηλαδή, η δημοτικότητα μπορεί να μετριέται με likes, αλλά η σοφία όχι.
«Ο Σωκράτης αμφισβητούσε τη συμβατική σοφία και δεν εντυπωσιαζόταν από την ηθικολογία. Πιθανότατα θα ένιωθε το ίδιο για χρήστες των social media. Όσο περισσότερη σιγουριά επιδεικνύει κάποιος στις αυτάρεσκες αναρτήσεις του, θα υποστήριζε ενδεχομένως ο Σωκράτης, τόσο πιο πιθανό είναι να αγνοεί την αλήθεια για τις δικές του ηθικές ελλείψεις».
Ένα το…ζητούμενο: Εμείς!
Εν τέλει ποιο είναι το ζητούμενο; Τι έχουμε να μάθουμε από το social media τώρα, τι μάθαιναν οι αρχαίοι στην Αθηναική αγορά, αναρωτιέται κάποιος
Μα τον εαυτό μας!
«Η συνδεσιμότητα που βιώνουμε σήμερα αποτελεί ταυτόχρονα την πηγή της καλύτερης προόδου μας και των χειρότερων δυσλειτουργιών μας, την προοπτική για αυτοκαταστροφή, αλλά και επιτυχία. Αυτό όμως ίσχυε πάντα για όλα τα μέρη δημόσιας συνάντησης, την πλατεία της πόλης μας, την αρχαία αγορά, τους χώρους συναθροίσεων, τις τοποθεσίες όπου συναντιόμαστε και γνωρίζουμε ο ένας τον άλλον (από την καλή και την ανάποδη) και, μέσα από τους άλλους, γνωρίζουμε τον ίδιο μας τον εαυτό», καταλήγει συμπερασματικά ο Νταφούρ.
Επιμέλεια Άτση Κατερίνα
