Της Λέττας Καλαμαρά[email protected]
Καρπούς αποδίδει το ελληνικό οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων, με τον τομέα της τεχνολογίας να αποσπά σημαντικό μερίδιο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος, όπως δείχνουν τα συγκεντρωτικά στοιχεία που αφορούν την προσέλκυση κεφαλαίων και τις εξαγορές (σε αξία και αριθμό), τον ρυθμό ανάπτυξής του, τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Πέραν όμως των στατιστικών στοιχείων, με την έναρξη του 2022, το απτό επιχειρηματικό ενδιαφέρον από πολυεθνικούς κολοσσούς προς τις ελληνικές νεοφυείς επιχειρήσεις και τα τεχνολογικά προϊόντα υψηλής τεχνολογίας από ελληνικά μυαλά -όπως της JP Morgan για τη Viva Wallet, της αμερικανικής Prodege για την ελληνική Pollfish, αλλά και οι συζητήσεις της Meta Platforms, μητρικής του Facebook, για την Accusonus- πιστοποιεί πως η νεοφυής ελληνική επιχειρηματικότητα ανοίγει δρόμο προόδου.
Ειδικότερα στη δεκαετία 2010-2020 το ελληνικό οικοσύστημα απέσπασε κεφάλαια ύψους 6 δισ. δολαρίων. Το 2020 τα κεφάλαια ανήλθαν σε 1,3 δισ. δολάρια ενώ το 2021 ήταν χρονιά-ρεκόρ και τα επενδυτικά κεφάλαια σε ελληνικές start ups ανήλθαν στα 4,5 δισ. δολάρια. Το 2021 έγιναν 24 εξαγορές και 3 δημόσιες εγγραφές και ο ρυθμός ανάπτυξης του οικοσυστήματος το 2021 ήταν αυξημένος κατά 93% σε σύγκριση με το 2020 και κατά 35% σε σύγκριση με το προηγούμενο ρεκόρ του 2019.Ο συνολικός αριθμός θέσεων εργασίας σε start ups επιχειρήσεις αυξήθηκε κατά 30%. Από 5.400 εργαζόμενους το 2019 έφτασαν τους 7.000 εργαζόμενους στο τέλος του 2020. Σημαντική εξέλιξη για το 2020 στον τομέα της απασχόλησης αποτέλεσε και η στροφή στην τηλεργασία, η οποία έδωσε την ευκαιρία τόσο στις ελληνικές start ups να «ανοίξουν» τις ομάδες τους και σε διεθνές επίπεδο όσο και σε start ups του εξωτερικού να αναζητήσουν ταλέντα στην Ελλάδα.Ως αποτέλεσμα, το 62% των θέσεων εργασίας που δημιουργήθηκαν από start ups το 2020 είναι βασισμένο στην Ελλάδα, ενώ το υπόλοιπο 32% έχει τη βάση του στο εξωτερικό, με το μεγαλύτερο ποσοστό να βρίσκεται στις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Πολλαπλό αποτύπωμα
Όπως λένε χαρακτηριστικά τα στελέχη των επενδυτικών κεφαλαίων, η συλλογή στοιχείων ανά την υφήλιο καταδεικνύει πως και στην περίπτωση των νεοφυών επιχειρήσεων Έλληνες υπάρχουν παντού και οι Έλληνες ιδρυτές συνιστούν ένα ταχέως αναπτυσσόμενο δίκτυο που εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, το ζητούμενο για τη συνέχεια έχει να κάνει με αυτό που οι αναλυτές ονομάζουν πολλαπλασιαστικό αποτύπωμα (multiplier effect). Αυτό μπορεί να γίνει με δύο εξίσου σημαντικούς τρόπους. Πρώτον, εκείνοι που εξαγοράζουν να αποφασίσουν να επενδύσουν ακόμα περισσότερο στην τοπική οικονομία και, δεύτερον, οι ιδρυτές και πρώτοι επενδυτές της εταιρείας να χρησιμοποιήσουν τη νέα τους περιουσία πολλαπλασιαστικά.Στόχος για τα επόμενα χρόνια θα πρέπει να είναι η βιωσιμότητα της τοπικής κοινότητας start ups, προκειμένου να εδραιωθεί ένα ακμάζον οικοσύστημα, που θα πυροδοτήσει περαιτέρω ανάπτυξη.Το 2021 ήταν η χρονιά που οι πρώτες ελληνικές start ups έφτασαν το στάδιο «unicorns» (PeopleCert, Blueground και Viva Wallet).Η Endeavor τονίζει πως υπάρχουν περισσότερες εταιρείες που πλησιάζουν το 1 δισ. δολάρια σε κεφαλαιοποίηση, όπως οι Aisera, Beat, Blueground, Epignosis, Hellas Direct, Omilia, Persado, Skroutz, Workable κ.ά. Ακολουθεί μια σειρά από εταιρείες με εντυπωσιακό ρυθμό ανάπτυξης, που έχουν την υποστήριξη διεθνών επενδυτών και ενδέχεται στα επόμενα χρόνια να βρίσκονται σε παρόμοια ή υψηλότερα επίπεδα. Τέτοια παραδείγματα είναι οι Arrikto, Augmenta, Causaly, Hack The Box, Intelligencia, LearnWorlds, Lenses, Manual, Netdata, Omilia, Orfium, Pollfish, Plum, Safesize, Saphetor, Spotawheel, TileDB κ.ά. Οι κύριοι κόμβοι ελληνικών start ups εταιρειών παγκοσμίως, από δείγμα άνω των 350 εταιρειών που έχει χαρτογραφήσει η Endeavor Greece, βρίσκονται κατά 24% στο Λονδίνο, 18,3% στο Σαν Φρανσίσκο, 9,3% στη Βοστόνη, 6,5% στη Νέα Υόρκη και 4,1% στο Σικάγο. Η Γερμανία επίσης αποτελεί έναν ακόμα σταθμό συγκέντρωσης επιχειρηματιών, με έδρα το Βερολίνο (5%).Τέλος, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι έχουν εντοπιστεί διασκορπισμένοι Έλληνες ιδρυτές σε μεγάλα οικονομικά οικοσυστήματα, ξεκινώντας από τον Καναδά και την Αυστραλία μέχρι τη Βραζιλία και το Χονγκ Κονγκ. Οι ελληνικές εταιρείες που βρίσκονται σε μεγάλους τεχνολογικούς κόμβους παγκοσμίως είναι πιθανότερο να συγκεντρώσουν ακόμη και 5 φορές υψηλότερες χρηματοδοτήσεις.
2010-2020: Άνοιξε ο δρόμος
Από το 2010 έως το 2020, σύμφωνα με το Marathon VC Fund, 608 ελληνικές start ups έχουν λάβει συνολική χρηματοδότηση ύψους 6 δισ. δολ. μέσω 927 επενδυτικών γύρων από 790 επενδυτές. Επιπλέον, κατά το ίδιο διάστημα πραγματοποιήθηκαν 84 εξαγορές και 8 εισαγωγές στο χρηματιστήριο. Το συνολικό ποσό χρηματοδότησης σε ελληνικές start ups ανά έτος μεγάλωσε 23 φορές, από 51 εκατ. δολ. το 2010 σε 1,3 δισ. δολ. το 2020. Ο συνολικός αριθμός επενδύσεων ανά έτος αυξήθηκε 9 φορές μεταξύ 2010 και 2020. Το 2010 είχαν καταγραφεί 14 επενδύσεις, ενώ ο αριθμός αυτός έφτασε τις 124 το 2020.Σύμφωνα με την Endeavor, το 2020, στον τομέα των εξαγορών, υπήρχαν deals που ξεπέρασαν τα 470 εκατ. ευρώ, υψηλότερο ποσό από ποτέ για τα ελληνικά δεδομένα.Η αύξηση των νέων θέσεων εργασίας σε ελληνικές start ups ήταν επίσης σημαντική, αγγίζοντας το 30%, γεγονός που επιβεβαιώνει πως το οικοσύστημα μεγαλώνει και ωριμάζει, καθώς χαρακτηρίζεται από όλο και περισσότερες επιτυχίες και είναι σε θέση να επιδράσει με πολλαπλασιαστικό τρόπο στην ευρύτερη οικονομία, συνεισφέροντας ενεργά στην ανάδειξη ακόμη περισσότερων success stories. Οι εξαγορές που ξεχώρισαν το 2020 ήταν αυτές των InstaShop (Delivery Hero), Softomotive (Microsoft) και Think Silicon (Applied Materials), ενώ ακολουθούν μικρότερες εξαγορές όπως αυτές των Adveos (Beken Corporation), Pushme (TIER Mobility), Blendo (RudderStack) και Guestflip (Travelbook Group).Σύμφωνα με στοιχεία της ΔιαΝΕΟσις, η χρονιά κατά την οποία ιδρύθηκαν οι περισσότερες εταιρείες συγκριτικά με τις υπόλοιπες χρονιές -σχεδόν 2 στις 10- ήταν το 2018. Η πλειονότητα των start ups, το 93%, ιδρύθηκε την περίοδο 2013-2020. Περισσότερες από τις μισές ιδρύθηκαν στην Αθήνα. Η αμέσως επόμενη επιλογή των ιδρυτών (15,4%) ήταν κάποια ευρωπαϊκή πόλη, ενώ ακολουθούν η Θεσσαλονίκη (12,7%), η Πάτρα (4,5%), οι ΗΠΑ και το Ηράκλειο (3%). Στη μεγάλη πλειονότητά τους (76,4%) είναι πολύ μικρές επιχειρήσεις με έως 10 εργαζόμενους.Παρά το μικρό τους μέγεθος, οι start ups φαίνεται να αποτελούν συνεργατικά σχήματα. Το 48,3% των εταιρειών είχε δύο ιδρυτές, το 19,9% τρεις, ενώ το 13,9% περισσότερους από τρεις. Μόνο το 18% είχε έναν ιδρυτή. Σχεδόν 1 στους 3 δηλώνει ότι έφτιαξε το επιχειρηματικό σχέδιό του μαζί με έναν μέντορα.Λιγότερο από 3% απασχολεί περισσότερους από 50 εργαζόμενους. Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι σχεδόν οι μισές από τις ελληνικές start ups άρχισαν τη δραστηριότητά τους με πολύ χαμηλό κεφάλαιο, από μηδέν έως 10.000 ευρώ.Μόνο μία στις πέντε (21,7%) άρχισε με κεφάλαιο άνω των 50.000 ευρώ.Το 35,2% αυτών των εταιρειών σήμερα δηλώνει κερδοφόρο, ενώ περίπου οι μισές (47,9%) δηλώνουν ότι δεν κερδοφορούν στην παρούσα συγκυρία.Ο τομέας στον οποίο δραστηριοποιούνται οι περισσότερες νεοφυείς επιχειρήσεις είναι ο τουρισμός.Επίσης μεγάλο είναι το ποσοστό που δραστηριοποιείται στην πληροφορική και τις επικοινωνίες (ΤΠΕ), ενώ αντίστοιχο είναι και το ποσοστό που ασχολείται με την αγροδιατροφή και με τις επιστήμες ζωής και υγείας (8,6%). Είναι αρκετά ενδιαφέρον το ότι η σειρά των τομέων για τις start ups του εξωτερικού είναι λίγο διαφορετική: προηγούνται οι ΤΠΕ και έπονται ο τουρισμός και η αγροδιατροφή.Από τη σκοπιά της ηλικίας, οι ιδρυτές των start ups είναι σχετικά νέοι, 9 στους 10 είναι νεότεροι από 44 ετών, ενώ περισσότεροι από το 50% είναι νεότεροι από 34 ετών. Είναι επίσης συνήθως αρκετά μορφωμένοι: 48,7% έχουν μεταπτυχιακό και 17,2% διδακτορικό.Οι περισσότεροι δηλώνουν σπουδές είτε σε σχολή Πολυτεχνείου είτε σε σχολή διοίκησης επιχειρήσεων. Το 68,2% έχει ως πλήρη απασχόληση τη start up του.Το 24% διαθέτει μικρή (έως 3 χρόνια) ή καθόλου προϋπηρεσία. Οι 3 στους 10 ιδρυτές που απάντησαν στην έρευνα είναι λίγο πολύ πιο έμπειροι, με προϋπηρεσία 4 έως 10 χρόνια, ενώ το 22,8% των ιδρυτών δήλωσε ότι διαθέτει σημαντική εργασιακή εμπειρία άνω των 15 ετών.Βεβαίως, παρότι -απ’ ό,τι φαίνεται και από τα παραπάνω στοιχεία- οι περισσότεροι από τους ερωτώμενους διαθέτουν κάποια προϋπηρεσία, η πλειονότητα (62,5%) δήλωσε ότι δεν διέθετε προηγούμενη εμπειρία στη διαχείριση μιας νεοφυούς επιχείρησης.Αναφορικά με τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν για το μέλλον τους, οι ιδρυτές ξεχωρίζουν περισσότερο από κάθε άλλη τη δυνατότητα επέκτασής τους (22,8%), ενώ ακολουθεί η στελέχωση (19,1%), ο ανταγωνισμός (16,9%), καθώς και η διαθεσιμότητα χρηματοδότησης (15%). Μεταξύ πιθανών αλλαγών που θα βελτίωναν τη δραστηριότητά τους, οι ιδρυτές του δείγματος επιλέγουν περισσότερο από κάθε άλλη την «τροποποίηση του ασφαλιστικού και φορολογικού πλαισίου» (79,8%).
2021: Χρονιά-ρεκόρ
Η δυναμική της αγοράς των νεοφυών επιχειρήσεων φάνηκε ιδιαίτερα το 2021, οπότε και σημείωσε υψηλές αποδόσεις ανάπτυξης. Συνολικά, το νέο κεφάλαιο που χρησιμοποιήθηκε φέτος τριπλασιάστηκε σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, ενώ σημειώθηκε και ρεκόρ follow-on επενδύσεων, σύμφωνα με το πρόσφατο report που υποστηρίζεται από την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα Επενδύσεων. Οι τρεις κορυφαίοι τομείς στους οποίους δραστηριοποιούνται οι νεοφυείς επιχειρήσεις παραμένουν οι Life Sciences, Retail και AgriTech, με τις start ups των Maritime Tech και Deep Tech να συνεχίζουν να βρίσκονται σε ανοδική πορεία, την οποία αναμένεται να διατηρήσουν και εντός του 2022.Σύμφωνα με το Marathon VC Fund, το 2021 ήταν χρονιά ρεκόρ για τις ελληνικές start ups. Τα συνολικά κεφάλαια που άντλησαν εκτινάχθηκαν κατά 239% το 2021 σε σύγκριση με το 2020 και άγγιξαν τα 4,5 δισ. δολάρια. Ο αριθμός των εξαγορών και δημόσιων εγγραφών σχεδόν διπλασιάστηκε. Το 2021 παρατηρήθηκαν σημαντικές αυξήσεις στο ύψος των χρηματοδοτήσεων σε καθένα από αυτά.Συγκεκριμένα, οι χρηματοδοτήσεις αρχικού σταδίου (Seed) αυξήθηκαν κατά 313%, φτάνοντας τα 471 εκατομμύρια δολάρια, οι χρηματοδοτήσεις Series A κατά 164%, με συνολικό ύψος 863 εκατομμυρίων δολαρίων, ενώ το ποσό χρηματοδοτήσεων σε περισσότερο ώριμες εταιρείες σταδίου Growth αυξήθηκε κατά 258%, ανερχόμενο συνολικά σε 3,1 δισεκατομμύρια δολάρια.Η επενδυτική δραστηριότητα του 2021 οδηγήθηκε κυρίως από ξένα funds, τα οποία και ηγήθηκαν 150 επενδύσεων, ήτοι 86% του συνόλου των επενδυτικών γύρων.Οι γύροι των οποίων ηγήθηκαν «άγγελοι επενδυτές» αυξήθηκαν από 9 σε 13. Αντιστρόφως, ο αριθμός επενδύσεων των οποίων ηγήθηκαν ελληνικά funds μειώθηκε από 27 σε 12.
