Τι ακριβώς συμβαίνει με το φόβο της διαφορετικότητας; Γιατί γίνεται αυτό και τι μπορούμε να κάνουμε;
Οι προκαταλήψεις και η άγνοια για ένα ανθρώπινο/κοινωνικό φαινόμενο, όπως μας μεταφέρουν οι ανθρωπιστικές επιστήμες και η μελέτη των ανθρωπίνων συστημάτων γενικότερα, μεγεθύνουν την επίδρασή του στο συλλογικό ασυνείδητο, ενεργοποιώντας συναισθήματα φόβου, ανασφάλειας, απόρριψης, αποστροφής ή/και επιθετικότητας, ακόμη. Οι άνθρωποι πάντα αντιδρούσαμε -μπροστά στο άγνωστο- με στρατηγικές απώθησης, άλλοτε παθητικές κι άλλοτε ενεργητικές.
Αν, ωστόσο, μπορέσουμε να ξεπεράσουμε το αρχικό φοβικό σοκ και ενεργοποιήσουμε, στη συνέχεια, στρατηγικές προσέγγισης του φαινομένου, αναρώτησης γι’ αυτό και διερεύνησής του, από την άγνοια οδηγούμαστε σταδιακά στη γνώση. Κι ύστερα, στην άμβλυνση των αρνητικών μας συναισθημάτων, στάσεων και συμπεριφορών.
Αυτό το δίπολο -άγνοια vs γνώση και απόρριψη vs διερεύνηση- ισχύει και για τα θέματα φύλου. Καθώς ανοίγουμε τη συζήτηση και προσεγγίσουμε ζητήματα έμφυλης ισότητας, δικαιοσύνης και δημοκρατίας είτε για τις γυναίκες και τις θηλυκότητες (όπως συνέβη τα πρώτα χρόνια), είτε για τους λοατκι+ ανθρώπους (όπως συμβαίνει τα τελευταία χρόνια), είτε για τα αγόρια, τους άντρες και τις μη στερεοτυπικές αρρενωπότητες (μια κουβέντα που μόλις έχει ανοίξει και στη χώρα μας) βρισκόμαστε πάντα μπροστά σε αυτή την ανάγκη μετάβασης/μεταστροφής: από το φόβο και την απόρριψη στην διερεύνηση και την αποδοχή.
Πώς ξεκίνησε όλη αυτή η ενασχόληση με την ισότητα; Ποια ήταν η αρχή του νήματος;
Βαγγέλης Κοσμάτος: “Ένα προσωπικό βιωματικό παράδειγμα”
Βρισκόμαστε στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Παρακολουθούμε μια γυναίκα-μητέρα-εργαζόμενη και συνάμα οδηγό αυτοκινήτου να αναλαμβάνει την ευθύνη (μεταξύ όλων των άλλων) και για τη μεταφορά μαθητών προς και από το σχολείο. Τι ζούμε, μέσα από τα δικά μας παιδικά μάτια; Έκπληξη και αντιδράσεις καθηγητών, συμμαθητών, γονιών, αγνώστων στο δρόμο… Αλλεπάλληλες συζητήσεις και διαπραγματεύσεις… Κι εμείς ως νέα παιδιά-αγόρια να τις παρακολουθούμε άλλοτε στα φανερά κι άλλοτε στα κρυφά… Και συνάμα να βιώνουμε μια σταδιακή εξοικείωση όλων με εναλλακτικά γυναικεία πρότυπα/αναπαραστάσεις θηλυκότητας… Η κυρά-Ζήνα συνέχισε να οδηγεί για πολλά ακόμη χρόνια ένα παμπάλαιο σκληροτράχηλο Ford Taunus με ιδιαίτερη επιτυχία και χωρίς ούτε μια στραβοτιμονιά… Μια νέα γενιά αρρενωποτήτων άρχισε να αναδύεται μέσα από τους αγώνες χειραφέτησης των γυναικών και των κοινωνικών και πολιτικών αλλαγών που ακολούθησαν: αλλαγή οικογενειακού δικαίου, νόμοι περί προίκας, μοιχείας, άμβλωσης κλπ.
Και η συμμαχία των Φύλων; Πώς προέκυψε; Πώς δημιουργήθηκε;
Γιώργος Νικολαϊδης: “Το παράδειγμα δημιουργίας της Συμμαχίας των Φύλων “
2017-2018 Κάθερες-Μαδαγασκάρη-Ντάκα: Πρώτη έμπνευση, από ταξίδια σε Ευρώπη – Αφρική και Ασία, καθώς εκεί συναντήσαμε οργανώσεις στις οποίες συνυπήρχαν και συνεργάζονταν για την έμφυλη ισότητα και δικαιοσύνη άντρες, γυναίκες και λοατκι μαζί!!! Είδαμε ζωντανά παραδείγματα με συμπόρευση-συμμαχίες-συνέργειες για την από κοινού αντιμετώπιση της πατριαρχίας και των έμφυλων νορμών.
2018-2019 – Ελλάδα: Ξεκινήσαμε επαφές με γυναικείες φεμινιστικές οργανώσεις και πρόσωπα αναφοράς του γυναικείου κινήματος, επαφές με λοατκι+ οργανώσεις και πρόσωπα, και συναντήσεις με άντρες φεμινιστές, με στόχο την αναζήτηση κοινών τόπων και συγκλίσεων. Ολοκληρώνοντας τις επαφές αυτές δημιουργήσαμε τη Συμμαχία των Φύλων.
Ως και σήμερα – Ευρώπη: Συνεχίζουμε τα ταξίδια στο εξωτερικό και την επαφή με μικτές οργανώσεις και οργανώσεις αντρών για την έμφυλη ισότητα. Έχουμε ενταχθεί στο διεθνές δίκτυο Men Engage Alliance, με κεντρικό πρόταγμα την συμπερίληψη των αντρών και των αγοριών στην έμφυλη ισότητα. Διατηρούμε αδιάλειπτη και ενεργή συμμετοχή στο ευρωπαϊκό μας δίκτυο Men Engage Europe, με άλλες 100 σχεδόν οργανώσεις από κάθε γωνιά της Ευρωπαϊκής Ηπείρου.
Τι το καινούριο, λοιπόν, κομίζει η Συμμαχία των Φύλων στα ζητήματα φύλου; Πώς εργάζεται; Πώς ακριβώς αναπτύσσει τις δράσεις της;
“Η Συμμαχία των Φύλων – μια νέα ματιά”
Αυτή την ανάγκη για μια ολιστική -διαθεματική και συμπεριληπτική- προσέγγιση των θεμάτων φύλου, ήρθε να καλύψει η δημιουργία της Συμμαχίας των Φύλων. Με βασική αρχή της την συμπερίληψη στις προσπάθειες και τους αγώνες για την έμφυλη ισότητα, δικαιοσύνη και δημοκρατία ταυτόχρονα και χωρίς αποκλεισμούς: των γυναικών/κοριτσιών, των λοατκι+ και μη δυαδικών ανθρώπων, των ανδρών/αγοριών.
Ειδικότερα, μέσα από ένα σταθερό (stable), διαθεματικό (intersectional), πολυμορφικό (among all sectors) και συμπεριληπτικό (inclusive) πλαίσιο και με μία μετασχηματιστική (transformative), από-κάτω-προς-τα-πάνω (bottom up) και οριζόντια-διατομεακή (cross cutting) προσέγγιση, οικοδομούμε στις δράσεις μας (εργαστήρια, σεμινάρια, ομιλίες, καμπάνιες, άρθρα, επιστημονικά εργαλεία, εκπαιδεύσεις, συμβουλευτικές παρεμβάσεις) συμπαγείς έμφυλες συμμαχίες και συνεργασίες.
Έχουμε δει ότι μέσα σε μια τέτοια ατμόσφαιρα ασφάλειας, συμμετοχικότητας και συνεργασίας, τα πρόσωπα μπορούν να δουλέψουν ιδιαίτερα αποτελεσματικά και από κοινού με στόχο την:
καταπολέμηση του αποκλεισμού και των διακρίσεων,
αποδόμηση της γενικευμένης – στερεοτυπικής αντίληψης της κανονικότητας,
ενοποίηση της ισότητας των φύλων και της έμφυλης δικαιοσύνης και δημοκρατίας
καταπολέμηση της τοξικής αρρενωπότητας, καθώς και κάθε άλλου είδους τοξικότητας ή περιορισμού με βάση το φύλο.
Περαιτέρω, στην υλοποίηση των δράσεών μας αναπτύσσονται εξειδικευμένα εκπαιδευτικά εργαλεία, τεχνικές και υλικά πολλαπλών δεξιοτήτων (multi-skilled), που έχουν στόχο να ενεργοποιήσουν τα συμμετέχοντα πρόσωπα, ισοδύναμα, σε σωματικό, συναισθηματικό και διανοητικό επίπεδο (physical-emotional-mental processing). Σε αυτά περιλαμβάνονται (ενδεικτικά): βιωματικές ασκήσεις, μελέτες περίπτωσης, οπτικές αναπαραστάσεις, παιχνίδια ρόλων, θεωρητικά κείμενα και σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα, βίντεο, φωτογραφίες, καμπάνιες μόδας, στατιστικά στοιχεία. Ένα τελευταίο στοιχείο μεθοδολογικής καινοτομίας αποτελεί το γεγονός ότι μελετάμε και αντιμετωπίζουμε αυτά τα φαινόμενα με ταυτόχρονη, ισότιμη και χωρίς αποκλεισμούς εμπλοκή, ενεργοποίηση και ενδυνάμωση των ανδρών και αγοριών (και ατόμων αυτοπροσδιορίζονται ως τέτοια), των γυναικών και κοριτσιών (και ατόμων που αυτοπροσδιορίζονται ως τέτοια) και των λοατκι+ και μη δυαδικών ατόμων.
Θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα από τη δουλειά σας; Κάποιες δράσεις σας, ενδεικτικά, που τις θυμάστε με πολύ ενδιαφέρον ακόμη;
“Ας δούμε μερικά παραδείγματα δράσεων της Συμμαχίας στην κατεύθυνση ανάδειξης και επεξεργασίας νέων – υγιών εκφάνσεων αρρενωπότητας, σε μια προσπάθεια πρόσκλησης για μετασχηματισμό των αρρενωποτήτων και απελευθέρωσής τους από τα δεσμά της πατριαρχίας”
1. «Εξερευνώντας νέες αρρενωπότητες και θηλυκότητες σε σύγχρονους καιρούς»
Στο πλαίσιο διήμερου φεστιβάλ για θέματα φύλου (Strong Me) είχαμε τη χαρά να υλοποιήσουμε ένα workshop με τον ομώνυμο τίτλο. Πρόκειται για ένα βιωματικό εργαστήριο της Συμμαχίας των Φύλων, με στόχο να διευκολύνει την εξερεύνηση εναλλακτικών εικόνων αρρενωπότητας και θηλυκότητας, να ενθαρρύνει τα συμμετέχοντα πρόσωπα να εξερευνήσουν, να παίξουν και να πειραματιστούν με νέους έμφυλους ρόλους και να τα ενδυναμώσει ώστε να οπτικοποιήσουν και να δουν τον «έμφυλο εαυτό τους» με ένα διαφορετικό –υγιή, μη τοξικό, θετικό, συμπεριληπτικό, φροντιστικό και συνεργατικό- τρόπο, με εφαρμογές στην καθημερινή τους ζωή. Περισσότερες πληροφορίες για το εργαστήρι εδώ. (βλ. φωτογραφία 1)
2. «Αποτινάσσοντας τις έμφυλες νόρμες: από την κανονικότητα, στην χειραφέτηση και τον αυτοπροσδιορισμό»
Πόσες ταμπέλες κουβαλάμε στα σώματά μας; Και πόσο βάρος αυτές μπορούν να έχουν; Ένα έντονα διαδραστικό, βιωματικό εργαστήριο πραγματοποιήθηκε από τη G-All, Gender Alliance Initiative – Η Συμμαχία των Φύλων σε συνεργασία με το H.U.G – Healthy and Unique we Grow και το Hellenic Youth Participation. Το συγκεκριμένο πρότζεκτ (απόδοση στα ελληνικά του FL2LMF: From Labeling to Liberating Masculinities & Femininities) στοχεύει στην διερεύνηση της παραδοσιακής αρρενωπότητας και θηλυκότητας στα πλαίσια της πατριαρχικής κοινωνίας, στην ταυτοποίηση και αναγνώριση της τοξικής και καταπιεστικής επιρροής της στο άτομο και τις σχέσεις του. Και αποσκοπεί στην απελευθέρωση και χειραφέτηση των έμφυλων ταυτοτήτων μας από ταμπέλες και επιτελέσεις κοινωνικά και πολιτισμικά κατασκευασμένες. Περισσότερα για το συγκεκριμένο εργαστήριο εδώ. (βλ φωτό 2)
3. Men Engage Europe Members Meeting Σεβίλλη Ισπανίας
Συμμετείχαμε για μιαν ακόμη φορά στην ετήσια συνάντηση συμμαχικών/φεμινιστικών οργανώσεων αντρών του δικτύου MenEngage Europe που πραγματοποιήθηκε αυτή τη φορά στη Σεβίλλη της Ισπανίας. Πήραμε μέρος σε συζητήσεις, επεξεργασίες, παρουσιάσεις καλών πρακτικών, συναντήσεις με γυναικείες/φεμινιστικές οργανώσεις της Ισπανίας και της Ιβηρικής, σε βιωματικά εργαστήρια για έναν σύγχρονο διαθεματικό και συμπεριληπτικό φεμινισμό. Περισσότερες φωτογραφίες εδώ. (βλ φωτό 3)
4. “Deconstructing Stereotypes in a Gender Alliance Framework. The Journey”
Στο πλαίσιο της συνάντησης των μελών του MenEngage Europe, η Συμμαχία των Φύλων μοιράστηκε παραδείγματα σεμιναρίων, εργαλείων, εκστρατειών και προσπαθειών για την αποδόμηση των στερεοτύπων -σε ένα πλαίσιο συμμαχίας των φύλων- στην Ελλάδα. Ειδικότερα, παρουσιάστηκε αναλυτικά ο Οδηγός «Η Ισότητα των Φύλων στην Εκπαίδευση Ενηλίκων» και η εκστρατεία «Αποδομώντας Έμφυλα Στερεότυπα». Περισσότερα για τη συγκεκριμένη παρουσίαση εδώ. (βλ. φωτό 4)
5. Πορεία οργανώσεων αντρών κατά της έμφυλης βίας
Και μια απρόσμενη έκπληξη μας περίμενε ένα αλλιώτικο βράδυ. Στη Σεβίλλη και σε όλη την Ισπανία, την ίδια μέρα, συμμαχικές/φεμινιστικές οργανώσεις αντρών διαδηλώνουν ενάντια στη βία κατά των γυναικών. Μαζί τους περπατήσαμε αυτήτη φορά κι εμείς, η Συμμαχία των Φύλων από την Ελλάδα, μέλος του δικτύου MenEngage Alliance και MenEngage Europe. Η συμμετοχή ήταν τεράστια, η δυναμική συγκλονιστική, η συγκίνηση απερίγραπτη. Αν ένα μικρό αγόρι μας ρωτούσε: «τι άντρας θα γίνω όταν μεγαλώσω;», θα του προτείναμε να κοιτάξει αυτές τις φωτογραφίες και να εμπνευστεί από αυτούς τους άντρες, στην προσπάθειά του να γίνει ένας καλός και δίκαιος άνθρωπος. Περισσότερες φωτογραφίες από την πορεία εδώ. (βλ φωτογραφίες από την πορεία 5)
6. «Δεν είναι αυτά για εμάς ( ; ) – Άντρες, Στερεότυπα & Ψυχική Υγεία»
Η Bristol Myers Squibb Ελλάδας, στο πλαίσιο των εσωτερικών της δράσεων για την Διαφορετικότητα και Συμπερίληψη και με αφορμή το Παγκόσμιο κίνημα Movember που αφορά στην ευαισθητοποίηση για την ψυχική και σωματική υγεία των ανδρών, διοργάνωσε εσωτερικό βιωματικό workshop με τίτλο: «Δεν είναι αυτά για εμάς: κρυφές διασυνδέσεις της ψυχικής ευαλωτότητας με την παραδοσιακή αρρενωπότητα – σπάζοντας το φράγμα της έλλειψης φροντίδας». Η βιωματική δράση αποσκοπούσε στο να διευκολύνει την εξερεύνηση των ασύνειδων στερεοτυπικών προτύπων αρρενωπότητας, να εντοπίσει και αναγνωρίσει το περιοριστικό, κατασταλτικό και ενίοτε τοξικό τους αποτέλεσμα: στα ίδια τα άτομα, στις σχέσεις τους και σε όλους τους τομείς της ζωής τους, με έμφαση στην ψυχική υγεία και φροντίδα. Στο πλαίσιο αυτό, με τη χρήση πολλαπλών εργαλείων και με τη βιωματική-μετασχηματιστική μεθοδολογική προσέγγιση της Συμμαχίας των Φύλων, επιδιώχθηκε η διερεύνηση εναλλακτικών εικόνων-διαστάσεων για την αρρενωπότητα, η ενθάρρυνση των συμμετεχόντων να νιώσουν και να παίξουν με νέους έμφυλους ρόλους και η ενδυνάμωσή τους ώστε να οραματιστούν και να δουν τους “έμφυλους εαυτούς” τους με έναν διαφορετικό -θετικό, συμπεριληπτικό, διαμοιραστικό, φροντιστικό και συνεργατικό- τρόπο στην καθημερινότητά τους. Τα συμμετέχοντα πρόσωπα εκπαιδεύτηκαν να εκφράζουν τις ανάγκες τους, να μοιράζονται τα συναισθήματά τους και να ζητούν βοήθεια όταν το χρειάζονται, απελευθερώνοντάς τα από τις άκαμπτες έμφυλες αντιλήψεις περί αλώβητης και παντοδύναμης αρρενωπότητας. Ο συντονισμός της βιωματικής συζήτησης έγινε από τον Βαγγέλη Κοσμάτο, ψυχολόγο, ειδικευμένο στην εκπαιδευτική ψυχολογία-συμβουλευτική και gender equality expert, με εξειδικευμένη ενασχόληση και εργασιακή εμπειρία σε ζητήματα φύλου για πάνω από 20 χρόνια. Περισσότερες πληροφορίες εδώ. (βλ φωτό 6)
7. “Girls and Boys – Αδιόρατα νήματα εξουσίας…”
Με αφορμή την παράσταση Girls & Boys του Dennis Kelly, συναντηθήκαμε σε μια ανοικτή βιωματική συζήτηση ενημέρωσης-ευαισθητοποίησης για θέματα έμφυλης βίας, με τίτλο: “Girls and Boys – Αδιόρατα νήματα εξουσίας…” Η παράσταση μας έδωσε αφορμή για συζήτηση και ανταλλαγή σκέψεων, συναισθημάτων και εμπειριών, με τη συμμετοχή του κοινού και των συντελεστών. Τη συζήτηση συντόνισαν εκ μέρους της Συμμαχίας των Φύλων ο Γιώργος Νικολαΐδης, Ηθοποιός- Εκπαιδευτής Ενηλίκων και η Ανδριάνα Νικολούλια, Κοινωνική Ψυχολόγος, με την υποστήριξη του Βαγγέλη Κοσμάτου, Ψυχολόγου – Gender Expert. Περισσότερες πληροφορίες εδώ. (βλ φωτό 7)
Ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να αφήσετε για το τέλος; Τι θα θέλατε να κρατήσει από την κουβέντα μας κάποιο πρόσωπο που μαθαίνει σήμερα πρώτη φορά για τη Συμμαχία των Φύλων;
Αυτό που θα θέλαμε να μείνει δεν είναι τόσο οι δράσεις μας όσο οι στάσεις μας… Το γεγονός δηλαδή ότι σε κάθε δράση μας, με κάθε ευκαιρία, μας δίνεται η ευκαιρία να αποτυπώσουμε με ευκρίνεια μια σταθερή μας αξιακή θέση: ότι μόνο υιοθετώντας τις αρχές της συνεργατικότητας, της συμπεριληπτικότητας και της διαθεματικότητας, χωρίς να αφήνουμε κανένα άτομο πίσω (leaving no one behind), μπορούμε να εμπνεύσουμε και να ενδυναμώσουμε συμμαχικές και μετασχηματιστικές συνειδήσεις, συμπεριφορές και στάσεις ζωής.
Κι αν κάποιοι/ες ακόμα αναρωτιούνται αν έχει έρθει η στιγμή να εργαστούμε σοβαρά με τα αγόρια και τους άντρες σε ζητήματα έμφυλης ισότητας και δημοκρατίας, ας σκεφτούν και τούτο: Μήπως τελικά ο μετασχηματισμός των αρρενωποτήτων είναι εκείνο το χαμένο κλειδί για την πρόληψη και αντιμετώπιση της έμφυλης βίας; Και η απαρχή για το άνοιγμα δρόμων προς μια ειρηνική συνύπαρξη;
Η πρόκληση είναι εδώ: για τις σχέσεις μας, τις οικογένειές μας, τα σχολεία, την κοινωνία, τον πλανήτη μας.
Εμείς;
