«Τίποτα δεν είναι το ίδιο από τότε που έχει φύγει», είπε ο ασθενής δακρύζοντας. Η 30χρονη σύζυγός του είχε πεθάνει δύο μήνες πριν. Ο ασθενής ένιωθε ότι η ταυτότητά του ήταν συνδεδεμένη μαζί της και πάλευε να καταλάβει ποιος ήταν χωρίς αυτήν.
«Το πένθος είναι τόσο δύσκολο», είπε. «Ποτέ δεν ξέρεις ποια ερεθίσματα, ποια πράγματα γύρω σου θα πυροδοτήσουν ένα κύμα αναμνήσεων και συναισθημάτων. Είναι σαν ένας συναισθηματικός ελεύθερος σκοπευτής».
Η απώλεια κάποιου σημαντικού προσώπου, είτε λόγω θανάτου, χωρισμού, μετεγκατάστασης ή κάποιας άλλης εξέλιξης, μπορεί να είναι καταστροφική. Είμαστε κοινωνικά πλάσματα και οι υπόλοιποι άνθρωποι μας δίνουν την αίσθηση ότι ανήκουμε κάπου. Ο απότομος χαρακτήρας πολλών χωρισμών μπορεί να μας αφήσει εκτεθειμένους, να μας βαρύνει με συναισθήματα μοναξιάς και εγκατάλειψης που μπορεί να καταναλώνουν το «είναι» μας.
Σύμφωνα με την επιστήμη, νιώθουμε έτσι γιατί η απώλεια μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές στα βιολογικά μας συστήματα. Η κατανόηση αυτών των αλλαγών, ειδικά στον εγκέφαλό μας, μπορεί να μας βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε ότι η θεραπεία από μια απώλεια μπορεί να πάρει χρόνο και πρέπει να είμαστε υπομονετικοί με τον εαυτό μας κατά τη διαδικασία των σταδίων του πένθους.
Πώς το πένθος επηρεάζει τον εγκέφαλο
Κατά τη διάρκεια των σταδίων του πένθους, τα επίπεδα της ορμόνης του στρες αυξάνονται και τα πρότυπα ενεργοποίησης του εγκεφάλου μπορούν να αλλάξουν.
Για παράδειγμα, τα «βασικά γάγγλια» – ομάδες νευρώνων που βρίσκονται βαθιά μέσα στα κατώτερα τμήματα του εγκεφάλου – ενεργοποιούνται ευκολότερα.
Δεδομένου ότι τα βασικά γάγγλια κωδικοποιούν την αίσθηση της εγγύτητας και το αίσθημα έλξης μας προς τους άλλους, η υπερδραστηριότητα σε αυτήν την περιοχή ως απάντηση στον χωρισμό μπορεί να μας οδηγήσει να προσπαθήσουμε να επανασυνδεθούμε μέσω συμπεριφορών αναζήτησης, όπως η παρόρμηση να «βγούμε έξω και να τους αναζητήσουμε». Καθώς μπορεί να έχουμε συνδέσει αγαπημένα πρόσωπα με συναισθήματα ανταμοιβής, η απουσία τους μπορεί να μας κάνει να τα λαχταρούμε.
Είναι σημαντικό ότι υπάρχει κάποια επικάλυψη μεταξύ των περιοχών που κωδικοποιούν την αναπαράσταση του εαυτού μας και των περιοχών που κωδικοποιούν αναπαραστάσεις κοντινών άλλων ανθρώπων. Ο εγκέφαλός μας δεν ξεχωρίζει εντελώς τον εαυτό μας από τους άλλους, μπορεί να υπάρχει μια ασάφεια ανάμεσα στο πού τελειώνουμε και στο πού αρχίζει το άλλο άτομο, ειδικά στις στενές σχέσεις.
Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε σαν να έχει αφαιρεθεί ένα μέρος του εαυτού μας. Ως αποτέλεσμα, δυσκολευόμαστε να αναγνωρίσουμε ποιοι είμαστε μετά την απώλεια.
Στον εγκέφαλο, μπορεί να υπάρξει αποσύνδεση μεταξύ «επεισοδικών» ή «αυτοβιογραφικών» περιοχών μνήμης (που καταγράφουν πραγματικά γεγονότα και μας ενημερώνουν ότι το άτομο έχει φύγει) και «σημασιολογικών» ή «εννοιολογικών» περιοχών μνήμης (που καταγράφουν πληροφορίες συμφραζομένων για μας ζει και μας ενημερώνει ότι αυτό το άτομο ήταν, και επομένως θα πρέπει να συνεχίσει να είναι, ένα προβλέψιμο μέρος της καθημερινής μας ύπαρξης). Αυτό το παράδοξο της πληροφορίας μπορεί να οδηγήσει σε αυτό που έχει ονομαστεί η θεωρία της «αιώνιας» βύθισης στο πένθος και τη θλίψη.
