Στη χώρα μας τα κυριότερα προβλήματα που παρουσιάζονται στη διαχείριση των πλημμυρών συνοψίζονται στην περιπλοκότητα του συστήματος διαχείρισής τους (πολυνομία κ.α.), στον μεγάλο αριθμό φορέων με ελλιπή διασύνδεση και συντονισμό, στην ανεπαρκή και με καθυστέρηση χρηματοδότηση για έργα πρόληψης, στην περιορισμένη έρευνα η οποία είναι μη επαρκώς συνδεδεμένη με τα εφαρμοζόμενα μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης και στην ελάχιστη εφαρμογή των νέων τεχνολογιών.
Τα μέτρα για τη Διαχείριση των Κινδύνων Πλημμύρας που προτείνονται αφορούν στους ακόλουθους Άξονες και τύπους Δράσης:
Πρόληψη
Προστασία
Ετοιμότητα
Αποκατάσταση
Συγκεκριμένα προτείνονται μέτρα τα οποία παρουσιάζονται συνοπτικά εκ των οποίων τα 14 αποσκοπούν στην πρόληψη του κινδύνου των πλημμυρών, τα 14 αφορούν σε μέτρα προστασίας, τα 6 αφορούν σε μέτρα ετοιμότητας και 2 σε μέτρα αποκατάστασης.
Πρόληψη
1. Χαρτογράφηση της Πλημμυρικής επικινδυνότητας
Η χαρτογράφηση δύναται να πραγματοποιείται με την βοήθεια και χρήση τεχνικών που βασίζονται στην Τεχνητή Νοημοσύνη (AI), για κάθε Δημο ή ΠΕ, να προεκτιμηθεί ο βαθμός έντασής τους και η διακύμανση της επικινδυνότητάς τους στο χρόνο κλπ.
Έτσι μπορούν να δημιουργηθούν διαφορετικά επίπεδα συναγερμού και να προτείνονται μέτρα δράσης κατά επίπεδο, από τα πιο ελαφρά έως τα πιο βαριά (π.χ. εγκατάσταση φουσκωτών αυτομάτως αναπτυσσόμενων φραγμάτων σε πλημμύρες).
2. Εναρμόνιση των σχεδίων χωροταξικού και ρυθμιστικού χωρικού σχεδιασμού του Ν. 4447/2016 με τα Σχέδια Διαχείρισης των Κινδύνων Πλημμύρας (ΣΔΚΠ)
3. Μετεγκατάσταση δραστηριοτήτων και εγκαταστάσεων στο πλαίσιο σύνταξης των μελετών Τοπικών ή Ειδικών Χωρικών Σχεδίων (Τ.Χ.Σ./Ε.Χ.Σ.) και Ρυμοτομικών Σχεδίων Εφαρμογής (Ρ.Σ.Ε.)
4. Θεσμοθέτηση διαδικασίας μετεγκατάστασης γεωργικών εκμεταλλεύσεων
5. Πολεοδομικές και οικιστικές ρυθμίσεις σε πόλεις και οικισμούς εντός της ζώνης πλημμύρας τουλάχιστον 100ετίας
6. Κατάρτιση γεωργών και κτηνοτρόφων σε πρακτικές μείωσης επιπτώσεων από τις πλημμύρες
7. Μελέτη για την αντιμετώπιση επιπτώσεων των πλημμυρών στους τομείς ύδρευσης και αποχέτευσης
8. Αναδιάρθρωση και εκσυγχρονισμός δικτύου συλλογής μετεωρολογικών και υδρομετρικών δεδομένων
9. Παραγωγή Ψηφιακού Μοντέλου Εδάφους (DTM) πολύ υψηλής ακρίβειας
10. Δημιουργία Εθνικού Μητρώου Πλημμυρικών Συμβάντων (ΕΜΠΣ) και ανάπτυξη σχετικής διαδραστικής πλατφόρμας στο διαδίκτυο
11. Μελέτη Αγροτικής Ανάπτυξης εντός των Ζωνών Δυνητικά Υψηλού Κινδύνου Πλημμύρας (ΖΔΥΚΠ)
12. Εναρμόνιση των Περιφερειακών Σχεδίων για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ) με τα Σχέδια Διαχείρισης των Κινδύνων Πλημμύρας (ΣΔΚΠ)
13. Δημιουργία εθνικής βάσης τεχνικών δεδομένων αντιπλημμυρικών έργων
14. Ανάπτυξη Συστήματος Παρακολούθησης του Προγράμματος Μέτρων του Σχεδίου Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας
Προστασία
15. Προώθηση πρακτικών ανάσχεσης των πλημμυρικών ροών και συγκράτησης φερτών υλικών, με έμφαση στα Μέτρα Φυσικής Συγκράτησης Υδάτων (ΜΦΣΥ)
16. Ταμιευτήρες πολλαπλής σκοπιμότητας με συνιστώσα αντιπλημμυρικής προστασίας
17. Αξιοποίηση υφιστάμενων έργων ταμίευσης για ανάσχεση πλημμυρικών παροχών
18. Ειδικές ρυθμίσεις για έργα αποκατάστασης του καλού οικολογικού δυναμικού σε Ιδιαιτέρως Τροποποιημένα Υδάτινα Σώματα (ΙΤΥΣ)
19. Έργα αντικατάστασης και συμπλήρωσης υφιστάμενων δικτύων αποχέτευσης όμβριων υδάτων
20. Προώθηση βέλτιστων πρακτικών για τη μείωση της επιφανειακής απορροής, τη διαχείριση και την αξιοποίηση των ομβρίων υδάτων σε αστικές περιοχές, με έμφαση στα Μέτρα Φυσικής Συγκράτησης Υδάτων (ΜΦΣΥ) και στις πρακτικές Sustainable drainage systems (SUDs)
21. Συντήρηση υφιστάμενων Ορεινών Υδρονομικών Έργων
22. Διαχειριστικά μέτρα χρήσεων γης σε λεκάνες απορροής χειμάρρων.
23. Σύνταξη νέων κανονισμών μελέτης έργων αποχέτευσης ομβρίων και αντιπλημμυρικής προστασίας
24. Σύνταξη Στρατηγικών Σχεδίων (Master Plan) Έργων Αντιπλημμυρικής Προστασίας σε όλες τις ΠΕ (Νομούς)
25. Θεσμοθέτηση διαδικασίας για την κατάρτιση Στρατηγικών Σχεδίων διαχείρισης όμβριων υδάτων (Master Plan) κατά την διαδικασία πολεοδομικού σχεδιασμού νέων περιοχών που εντάσσονται σε ζώνες ανάπτυξης
26. Ειδικές ρυθμίσεις για την αντιμετώπιση πλημμυρικών κινδύνων σε ιρλανδικές διαβάσεις
27. Εκσυγχρονισμός και αποκατάσταση αποχετευτικών / αποστραγγιστικών δικτύων σε πεδινές (αγροτικές) περιοχές 28. Μελέτες/Έργα Αντιπλημμυρικής Προστασίας σε πεδινές περιοχές
Ετοιμότητα
29. Ανάπτυξη συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης πλημμυρών
30. Επικαιροποίηση των Σχεδίων Έκτακτης Ανάγκης, και κωδικοποίηση έκτακτων ενεργειών αντιμετώπισης πλημμύρας/ Κατάρτιση Μνημονίου Ενεργειών σε τοπικό επίπεδο ήτοι εκπόνηση του Σχεδίου Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών και Άμεσης/Βραχείας Διαχείρισης Συνεπειών από Εκδήλωση Πλημμυρικών Φαινομένων του Δήμου, ΔΑΡΔΑΝΟΣ (Η σύνταξη του Σχεδίου έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί εντός του 2020, μέσα σε ένα μήνα από τη δημιουργία ομάδας από κάθε Δήμο).
31. Ενσωμάτωση στα Σχέδια Ασφάλειας ΣΑΤΑΜΕ επιπτώσεων και μέτρων προστασίας από Διαρροή ρύπων μετά από πλημμύρα βάσει των Χαρτών Κινδύνου
32. Εκστρατείες ευαισθητοποίησης κοινού, τοπικών αρχών και κοινοτήτων, έναντι πλημμυρικού κινδύνου
33. Κατάρτιση κανονισμού απαιτούμενων ενεργειών αποκατάστασης παροχετευτικότητας κοίτης ρεμάτων, συντήρησης και διαχείρισης της παρόχθιας βλάστησης
34. Ενίσχυση της τεχνικής, οργανωτικής και διοικητικής ικανότητας εμπλεκομένων φορέων σε θέματα αντιπλημμυρικής προστασίας
Αποκατάσταση
35. Αποκατάσταση γεωργικών εκμεταλλεύσεων από φυσικές καταστροφές 36. Αναβάθμιση/ Δημιουργία μηχανισμού αποτίμησης ζημιών και αποζημιώσεων στα κτίρια, λόγω πλημμύρας
Ο συνδυασμός των ψηφιακών εργαλείων με τους στόχους και τις πολιτικές της πράσινης μετάβασης είναι η απάντηση σε όλους τους κινδύνους του μέλλοντος μας ώστε να μην εξελιχθούν σε φυσικές καταστροφές.
Έχουμε την ευκαιρία να προσεγγίσουμε τη διαχείριση κινδύνων σε όλες τις φάσεις με διαφορετική οπτική, να ξανασυντάξουμε κανονισμούς, σχέδια κ.α. και να δημιουργήσουμε νέους εκεί που χρειάζεται, καθώς επίσης να εκπαιδευτεί ο πληθυσμός στη διαχείριση κινδύνων. Πρέπει να θεσμοθετηθούν άμεσα επιτροπές αξιολόγησης κινδύνου για πλημμύρες και πυρκαγιές (καθώς και για οποιονδήποτε άλλο κίνδυνο), σύμφωνα με τα πρότυπα της επιτροπής αξιολόγησης σεισμικού κινδύνου του ΟΑΣΠ, και να ληφθούν πολλά συμπληρωματικά μέτρα. Όλα αυτά είναι εφικτά και μπορούν να υλοποιηθούν.
Δεδομένου ότι η διάσταση του χρόνου παίρνει διαφορετικά χαρακτηριστικά, με τη συχνότητα εμφάνισης των φαινομένων να αυξάνεται πρέπει αυτή τη φορά να μην το αναβάλουμε. Δεν υπάρχει πολύς χρόνος μέχρι την επόμενη καταστροφή.
Ο κ. Χάλαρης είναι επίκουρος Καθηγητής , Αντιστράτηγος Π.Σ. (ε.α.) Διευθυντής Ερευνών σε θέματα Διακινδύνευσης, Κινδύνων, Κρίσεων και Ασφάλειας στο Θεσμοθετημένο εργαστήριο «Ήφαιστος», Σχολή Θετικών Επιστημών, Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος
