Ακριβώς δύο μήνες μετά την ανταρσία του εναντίον του Βλαντίμιρ Πούτιν βρήκε τον θάνατο ο αρχηγός του μισθοφορικού στρατού Βάγκνερ, Γεβγκένι Πριγκόζιν. Το ιδιωτικό αεροσκάφος του συνετρίβη την περασμένη Τετάρτη βόρεια της Μόσχας, καθ’ οδόν προς την Αγία Πετρούπολη. Μαζί με τον Πριγκόζιν φαίνεται πως χάθηκε και ολόκληρη η ηγεσία της Βάγκνερ: πέντε διοικητές καθώς και ο υπαρχηγός του Πριγκόζιν, Ντμίτρι Ούτκιν, με το παρατσούκλι «Βάγκνερ» το οποίο «δάνεισε» στον μισθοφορικό στρατό.
Ο Ντμίτρι Ούτκιν
Η χρονική στιγμή, οι μαρτυρίες κατοίκων του μικρού χωριού Κουζένκινο που είπαν ότι πρώτα άκουσαν εκρήξεις και μετά είδαν το αεροπλάνο να πέφτει, καθώς και η ασυνήθιστη ταχύτητα με την οποία ανακοίνωσε τη λίστα των επιβαινόντων η ρωσική υπηρεσία πολιτικής αεροπορίας προκάλεσαν τρία βασικά σενάρια για το πώς συνετρίβη το αεροσκάφος.
Πύραυλος, βόμβα ή… σκηνοθεσία
Σύμφωνα με το πρώτο, ενδέχεται να χτυπήθηκε από πύραυλο της ρωσικής αεράμυνας. Τέτοια συστήματα υπάρχουν στην περιοχή, καθώς 50 χιλιόμετρα μακριά βρίσκεται ένα από τα σπίτια του προέδρου Πούτιν ενώ πολύ κοντά υπάρχει ένα στρατιωτικό αεροδρόμιο. Το σενάριο του πυραύλου απορρίπτει η αμερικανική CIA, που κλίνει προς το δεύτερο σενάριο.
Αυτό μιλάει για πιθανή έκρηξη μέσα στο αεροσκάφος, και είναι το κυρίαρχο στα προσκείμενα στο Κρεμλίνο ρωσικά μέσα ενημέρωσης. Λένε πως στο αεροπλάνο ενδέχεται να είχαν τοποθετηθεί ένας ή δύο εκρηκτικοί μηχανισμοί, ίσως σε κουτί με μπουκάλια κρασί ή σε ψυγείο, και εξερράγησαν κατά τη διάρκεια της πτήσης.
Το τρίτο σενάριο θέλει τον Πριγκόζιν να έχει σκηνοθετήσει τον θάνατό του και να διέφυγε στο εξωτερικό. Οι υποστηρικτές του θυμίζουν πως το 2018 είχε αναφερθεί ότι σκοτώθηκε σε συντριβή αεροσκάφους στο Κονγκό, αλλά γρήγορα ο θάνατός του διαψεύστηκε.
Το μυστήριο ενισχύεται από το γεγονός ότι οι ρωσικές αρχές απέκλεισαν τον χώρο γύρω από το σημείο της πτώσης του ιδιωτικού αεροσκάφους από την πρώτη στιγμή, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες, μέχρι και την Παρασκευή συνεχίζονταν οι έρευνες για την ανεύρεση των μαύρων κουτιών υπό τον φόβο ότι θα μπορούσαν να τα βρουν μισθοφόροι της Βάγκνερ που έσπευσαν στην περιοχή μετά τη συντριβή.
Ο Πούτιν δεν συγχωρεί
Την ώρα του δυστυχήματος, ο Πούτιν βρισκόταν στην πόλη Κουρσκ, κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία, σε εκδήλωση στην οποία βράβευσε στρατιώτες που πολεμούν στα μέτωπα. Μέσα σε ένα κοκκινόμαυρο σκηνικό, στα χρώματα που συμβολίζουν το αίμα και τον θάνατο, ο ρώσος πρόεδρος στεκόταν μπροστά στην ορχήστρα, όπως επισημαίνουν σχολιαστές παραπέμποντας στον χαρακτηρισμό «μουσικοί» που χρησιμοποιούν πολλοί στη Ρωσία όταν μιλούν για τη Βάγκνερ.
Η Μόσχα τήρησε σιγήν ιχθύος για ένα 24ωρο. Το βράδυ της Πέμπτης, η ρωσική κρατική τηλεόραση μετέδωσε δηλώσεις του Πούτιν στις οποίες εξέφρασε τα συλλυπητήριά του προς τις οικογένειες των 10 επιβαινόντων. Ο ρώσος πρόεδρος είπε πως γνώριζε τον Πριγκόζιν από τη δεκαετία του 1990 και τον χαρακτήρισε «ταλαντούχο επιχειρηματία» που δραστηριοποιήθηκε όχι μόνο στη Ρωσία αλλά και στην Αφρική. «Ηταν άνθρωπος με περίπλοκη μοίρα και έκανε σοβαρά λάθη στη ζωή του. Πέτυχε καλά αποτελέσματα τόσο για τον εαυτό του όσο και για τον κοινό σκοπό όταν του το ζήτησα, όπως τους τελευταίους μήνες» δήλωσε ο Πούτιν και υποσχέθηκε ότι η συντριβή του αεροσκάφους θα «ερευνηθεί μέχρι τέλους».
Ο Γεβγκένι Πριγκόζιν (αριστερά), γνωστός και με το προσωνύμιο «Σεφ», σερβίρει τον Βλαντίμιρ Πούτιν σε εκδήλωση στη Μόσχα.
Η «εκτέλεση» και το μήνυμα
«Στην πραγματικότητα αυτό που συνέβη μπορεί να χαρακτηριστεί εκτέλεση. Ο προδότης, τον οποίο ο Πούτιν δεν κατονόμασε (μετά την ανταρσία του περασμένου Ιουνίου), που «έμπηξε μαχαίρι στην πλάτη όσων πολεμούν στην Ουκρανία» και στη συνέχεια έλαβε εγγυήσεις ασφαλείας από τον λευκορώσο δικτάτορα Αλεξάντρ Λουκασένκο, πιθανότατα εκκαθαρίστηκε από εκείνους που μέχρι πρότινος ήταν εργοδότες του», σημειώνει ο Κιρίλ Μαρτίνοφ, αρχισυντάκτης της ανεξάρτητης ρωσικής εφημερίδας «Novaya Gazeta Europe».
Οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν ότι ο Πριγκόζιν χάθηκε με εντολή Πούτιν και ότι αυτό ενισχύει τον ρώσο πρόεδρο, που δεν δίστασε να θυσιάσει ακόμα και αθώους (τους πιλότους) για να δώσει ένα μάθημα στον αρχηγό της Βάγκνερ ύστερα από την ανταρσία του Ιουνίου. Ο Πριγκόζιν υποστήριξε τότε ότι εξεγέρθηκε εναντίον του ρωσικού υπουργείου Αμυνας, όμως στην πραγματικότητα κινήθηκε εναντίον του Κρεμλίνου. Υστερα από την παραδειγματική τιμωρία του ίδιου και όλης της ηγεσίας της Βάγκνερ, όποιος Ρώσος θέλει να επικρίνει τον πόλεμο στην Ουκρανία θα το σκεφτεί δύο φορές.
Το μέλλον της Βάγκνερ
Ενας μεγάλος φωτεινός σταυρός εμφανίστηκε στο αρχηγείο της Βάγκνερ στην Αγία Πετρούπολη το βράδυ μετά την πτώση του αεροσκάφους. Σε πολλές πόλεις, ρώσοι πολίτες και Βαγκνερίτες με στολές και κρυμμένα τα πρόσωπά τους πίσω από μπαλακλάβες αφήνουν λουλούδια και ανάβουν κεριά, κάποιοι κλαίνε, άλλοι ορκίζονται εκδίκηση. Η επίσημη προπαγάνδα ισχυρίζεται ότι οι μισθοφόροι ήδη υπογράφουν μαζικά συμβόλαια με το ρωσικό υπουργείο Αμυνας.
«Το μέλλον της Βάγκνερ εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η ορθολογική χρήση των περιουσιακών της στοιχείων, η διατήρηση του συστήματος τροφοδοσίας και η πρωτοβουλία όσων εμπλέκονται στις επιχειρήσεις της στην Αφρική και σε άλλες περιοχές» σημειώνουν τα ίδια κανάλια. Πάντως, το αμερικανικό Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου (ISW) θεωρεί ότι μετά τον θάνατο του Πριγκόζιν και του Ούτκιν η Βάγκνερ πιθανόν θα πάψει να υπάρχει, ενώ το σενάριο της ανασυγκρότησής της υπό μια νέα, πιστή στο Κρεμλίνο διοίκηση φαντάζει σχεδόν απίθανο. Το πιθανότερο είναι ότι η Βάγκνερ σύντομα θα διαλυθεί και τις επιχειρήσεις της στη Μέση Ανατολή και στην Αφρική θα τις αναλάβουν πρόσωπα πιστά στο Κρεμλίνο.
Δολοφονίες με σφραγίδα Πούτιν
Ο ρώσος πρόεδρος θεωρείται ότι βρίσκεται πίσω από τη δολοφονία ή τις απόπειρες δολοφονίας δεκάδων αντιπάλων του. Δημοσιογράφοι που επέκριναν τους πολέμους στην Τσετσενία και στην Ουκρανία, πρώην πράκτορες που συνεργάστηκαν με τη Δύση, ολιγάρχες που δεν ήταν αρκετά υποστηρικτικοί προς τις επιλογές του Κρεμλίνου και πολιτικοί της αντιπολίτευσης είναι οι τέσσερις βασικές κατηγορίες των θυμάτων του ρώσου προέδρου. Μερικοί δολοφονήθηκαν με σφαίρες, άλλοι με δηλητηριώδεις ουσίες, ενώ τελευταίως έχουν «αυτοκτονήσει» ύποπτα πολλά στελέχη εταιρειών που δεν στήριξαν ολόψυχα τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Αννα Πολιτκόφσκαγια, Δημοσιογράφος
Η Πολιτκόφσκαγια επέκρινε σκληρά το Κρεμλίνο για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τσετσενία. Η μαχητική δημοσιογράφος της εφημερίδας «Novaya Gazeta» δολοφονήθηκε σε ηλικία 48 ετών, στο ασανσέρ του σπιτιού της, στις 7 Οκτωβρίου 2006, ημέρα των γενεθλίων του Πούτιν.
Αλεξάντερ Λιτβινένκο, Πράκτορας
Ο Λιτβινένκο, πρώην πράκτορας των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών (FSB), διέφυγε από τη Μόσχα το 2000 και έγραψε βιβλίο για τις θηριωδίες του Πούτιν στην Τσετσενία. Τον Νοέμβριο του 2006, σε ηλικία 44 ετών, πέθανε στο Λονδίνο μετά από δηλητηρίαση με ραδιενεργό πολώνιο μέσα σε τσάι.
Μπορίς Μπερεζόφσκι, Επιχειρηματίας
To 2013, σε ηλικία 67 ετών, ο Μπερεζόφσκι βρέθηκε νεκρός στο σπίτι του στο Σάρεϊ της Βρετανίας. Είχε συμβάλει στην άνοδο του Πούτιν, κατόπιν όμως στράφηκε εναντίον του. Το Κρεμλίνο ισχυρίστηκε ότι ο Μπερεζόφσκι είχε ζητήσει από τον Πούτιν να τον συγχωρέσει.
Μπορίς Νεμτσόφ, Πολιτικός
Τον Φεβρουάριο του 2015 ο Νεμτσόφ, 55 ετών, δολοφονήθηκε σε γέφυρα κοντά στο Κρεμλίνο. Πρώην αντιπρόεδρος του Γέλτσιν, επέκρινε τον Πούτιν ήδη από το 2000, ενώ είχε αντιταχθεί στον πόλεμο στο Ντονμπάς της Ουκρανίας και στην προσάρτηση της Κριμαίας το 2014.
Πάβελ Αντοφ, Επιχειρηματίας
Τον Δεκέμβριο του 2022 ο εκατομμυριούχος Αντοφ έπεσε από παράθυρο ξενοδοχείου στην Ινδία, όπου είχε πάει οικογενειακώς για να γιορτάσει τα 65α γενέθλιά του. Λίγους μήνες νωρίτερα είχε επικρίνει τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία σε μηνύματά του στο WhatsApp, τα οποία στη συνέχεια έσβησε.
Σεργκέι Προτοσένια, Επιχειρηματίας
Τον Aπρίλιο του 2022 ο Προτοσένια, 55 ετών, πρώην πρόεδρος της επιχείρησης φυσικού αερίου Νοvatek, βρέθηκε απαγχoνισμένος στην Καταλωνία δίπλα στα πτώματα της συζύγου και της κόρης τους. Ακόμη ένας από τη ρωσική ελίτ που θεωρείται ότι «τιμωρήθηκε» ως όχι αρκετά υποστηρικτικός προς το Κρεμλίνο.
Ραβίλ Μαγκάνοφ, Eπιχειρηματίας
Τον Σεπτέμβριο του 2022 ο Μαγκάνοφ, 67 ετών, πρόεδρος του πετρελαϊκού κολοσσού Lukoil, έπεσε από τον έκτο όροφο κλινικής στη Μόσχα. Η Lukoil είχε ζητήσει τον τερματισμό του πολέμου του Πούτιν στην Ουκρανία ήδη από τον Μάρτιο του 2022.
