Τα απομεινάρια ενός καμένου αυτοκινήτου βρίσκονται ανάποδα στο πεζοδρόμιο, με τα λάστιχά του να έχουν γίνει στάχτη. Απέναντι, ο ζεστός αέρας περνά μέσα από τα σπασμένα τζάμια ενός επίσης καμένου λεωφορείου.
Το απόκοσμο σκηνικό στη Ναντέρ, στα προάστια του Παρισιού, ήταν το αποτέλεσμα μίας εβδομάδας συνεχόμενων ταραχών, αφού ένας αστυνομικός πυροβόλησε και σκότωσε ένα 17χρονο αγόρι που ζούσε στην περιοχή. Η δολοφονία, η οποία έλαβε χώρα στις 27 Ιουνίου, φαίνεται να αποτέλεσε τη θρυαλλίδα για το ξέσπασμα μίας μεγάλης μερίδας της κοινωνίας που βρίσκεται στο περιθώριο.
Η 45χρονη Μαρί ζει εκεί όλη της τη ζωή, μα δεν της κάνει εντύπωση. «Αρχικά, ταραχές έχουμε αρκετά συχνά, διαφορετικές βέβαια, αλλά δεν είναι ασυνήθιστο. Από το Μπατακλάν, στα Κίτρινα Γιλέκα και πριν λίγους μήνες για το συνταξιοδοτικό. Τώρα αυτό. Ούτε οι διακρίσεις της αστυνομίας είναι ασυνήθιστες στην περιοχή» λέει στο ΒΗΜΑ. «Μπορεί στους τροχαίους ελέγχους να σταματήσουν το αμάξι μπροστά μου και το αμάξι πίσω μου, ποτέ εμένα που φαίνομαι ως λευκή Γαλλίδα».
Μέχρι το βράδυ της Τρίτης, της ημέρας που δολοφονήθηκε ο 17χρονος Ναέλ Μερζούκ, τα επεισόδια που είχαν ξεσπάσει στη Ναντέρ, εξαπλώθηκαν και σε άλλα banlieues, όπως ονομάζονται τα υποβαθμισμένα προάστια γύρω από τις περισσότερες πόλεις της Γαλλίας, συμπεριλαμβανομένης της Τουλούζης στα νοτιοδυτικά και της Λυών στα νοτιοανατολικά, ενώ μέχρι το τέλος της εβδομάδας οι περισσότερες μεγάλες πόλεις φλέγονταν.
Η Έμα, 26 χρονών, φωτογράφος, βίωσε τις ταραχές στην πόλη της στο γαλλικό βορρά, στη Λιλ. «Αυτό που συνέβη ήταν απαίσιο. Τουλάχιστον τώρα όλοι μαθαίνουν πως συμπεριφέρεται η γαλλική αστυνομία στους περιθωριοποιημένους ανθρώπους», εξηγεί στο ΒΗΜΑ.
Ακόμα και στο ηλιόλουστο Μονπελιέ, οι διαδηλώσεις ήταν καθημερινές. Η Βασιλική, 23 χρονών, φοιτήτρια από την Ελλάδα, τονίζει πως το μέγεθος των ταραχών ήταν σοκαριστικό, ειδικά για τη συγκεκριμένη πόλη. «Είναι ξεκάθαρο πως υπάρχει πολύς θυμός στη χώρα», αναφέρει.
Πράγματι, ο απολογισμός της εβδομάδας είναι ενδεικτικός αυτής της οργής. Αυτοκίνητα και κάδοι απορριμμάτων πυρπολήθηκαν, καθώς και κτίρια που εκπροσωπούν την πολιτεία ή τη δημόσια αρχή, όπως δημαρχεία και αστυνομικά τμήματα. Καμένα ΜΜΜ, λεηλατημένα καταστήματα και πάνω από 2.000 συλλήψεις.
Δεν ήταν ένα μεμονωμένο περιστατικό, αντανακλά ευρύτερα προβλήματα στη γαλλική αστυνομία, τις φυλετικές διακρίσεις και την κοινωνία.
«Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη» αλλά όχι για όλους
Η οργή όμως αυτή, πάει πολλές δεκαετίες πίσω, εξηγεί στο ΒΗΜΑ ο ιστορικός γαλλικού πολιτισμού και συγγραφέας, Αντριού Χούσσεϋ. «Είναι ένα μείγμα προβλημάτων που οδήγησε σε αυτό που βλέπουμε. Προβλήματα στέγασης, ανεργία, ρατσισμό, διακρίσεις από την πλευρά της αστυνομίας. Οπότε ένα τέτοιο περιστατικό μπορεί να προκαλέσει το χάος. Για αυτό και είδαμε τα επεισόδια να παίρνουν πολιτικό πρόσημο, με αποκορύφωμα την επίθεση στο σπίτι δημάρχου».
Συγκεκριμένα, ο καταγεγραμμένος θάνατος του Ναέλ Μερζούκ που πυροβολήθηκε σε απόσταση αναπνοής μέσα στο αυτοκίνητό του αλλά και το γεγονός ότι αυτό δεν ήταν ένα μεμονωμένο περιστατικό, αντανακλά ευρύτερα προβλήματα στη γαλλική αστυνομία, τις φυλετικές διακρίσεις και την κοινωνία.
Κατά μία έννοια, ο θάνατος του Ναέλ έχει φέρει στο προσκήνιο ερωτήματα σχετικά με τη δογματική επιμονή της Γαλλίας στη φυλετική αφομοίωση και την ανεξιθρησκία, που σε μία ολοένα και πιο ποικιλόμορφη δημοκρατία, βαθιά όμως επηρεασμένη από το αποικιακό της παρελθόν, δείχνει να εθελοτυφλεί.
Η «ρατσιστική» αστυνομία και η κρατική ανεπάρκεια
Γενικά, οι επιθετικές μέθοδοι που χρησιμοποιεί η βαριά οπλισμένη γαλλική αστυνομία είναι ένα μακροχρόνιο πρόβλημα.
Το θέμα επισημάνθηκε κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων των «κίτρινων γιλέκων» το 2018-19, όταν τραυματίστηκαν χιλιάδες διαδηλωτές, ενώ παρόμοιο θέμα είχε προκύψει και κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος πριν λίγο καιρό.
Το γεγονός ότι αρχηγοί της αστυνομίας αισθάνονται ότι μπορούν να χαρακτηρίσουν τους έφηβους ταραχοποιούς ως «παράσιτα» είναι ενδεικτικό του διαρκώς διευρυνόμενου χάσματος που χωρίζει τους «προνομιούχους» και τους «περιθωριοποιημένους»
Χαρακτηριστικά, το 2022 καταγράφηκαν 13 θάνατοι σαν του Ναέλ, ενώ για το 2023 ήταν ο 3ος, με την εποπτική αρχή του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα να χαρακτηρίζει το περιστατικό «μια στιγμή για τη Γαλλία να αντιμετωπίσει σοβαρά τα βαθιά ζητήματα του ρατσισμού και των φυλετικών διακρίσεων στην επιβολή του νόμου».
Μάλιστα, το γεγονός ότι αρχηγοί της αστυνομίας αισθάνονται ότι μπορούν να χαρακτηρίσουν τους έφηβους ταραχοποιούς ως «παράσιτα» είναι, όπως αναφέρει ο βρετανικός Observer, ενδεικτικό του επικίνδυνου, διαρκώς διευρυνόμενου χάσματος που χωρίζει τους «προνομιούχους» και τους «περιθωριοποιημένους» της Γαλλίας.
Η αποτυχία των πολιτικών τάξεων της Γαλλίας να αντιμετωπίσουν αυτό το ζήτημα είναι ένας λόγος για τον οποίο πολλοί νέοι, ειδικά αραβικής η αφρικανικής καταγωγής, πιστεύουν ότι βρίσκονται σε πόλεμο με το «σύστημα».
«Δεν ξέρω ποια κυβέρνηση θα μπορέσει να το κάνει αυτό, ώστε αυτοί οι νέοι να νιώσουν πως ανήκουν στη χώρα που γεννήθηκαν»
«Και τις τελευταίες δεκαετίες γίνεται χειρότερο» επισημαίνει ο δρ Χούσσεϋ που βρίσκεται στο Παρίσι από τη δεκαετία του ’80 και μελετά στενά τη γαλλική κοινωνία.
«Σίγουρα είναι ένα πρόβλημα που έχει δύσκολη διαχείριση και ο Μακρόν δεν υπήρξε «τυφλός». Έχει χρηματοδοτήσει δράσεις στις «δύσκολες περιοχές» όπως είναι η Μασσαλία. Συγκεκριμένα το είχε πάρει «πατριωτικά» θα τολμούσα να πω. Όπως είδαμε όμως, δεν δούλεψε. Χρειάζονται ριζικές μεταρρυθμίσεις, ειδικά στην αστυνομία. Και δεν ξέρω ποια κυβέρνηση θα μπορέσει να το κάνει αυτό, ώστε αυτοί οι νέοι να νιώσουν πως ανήκουν στη χώρα που γεννήθηκαν».
Άξιο αναφοράς πως, μιλώντας από τη Μασσαλία την ημέρα του θανάτου του Ναέλ, ο Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν χαρακτήρισε τον πυροβολισμό «ανεξήγητο και ασυγχώρητο» και εξέφρασε «τη συγκίνηση ολόκληρου του έθνους». Μάλιστα, ο Μακρόν βρισκόταν σε αυτό το ταξίδι στη Μασσαλία με σκοπό να υπογραμμίσει την προσπάθεια που καταβάλλει η κυβέρνηση για να βελτιώσει τη ζωή στις «σκληρές» γειτονιές της πόλης.
Μίας πόλης που, στους τοίχους της βλέπει κανείς παντού γραμμένο «Qui sème la hess, récolte le zbeul» (Όποιος σπέρνει τη δυστυχία, τη θερίζει).
Ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν στη Μασαλία, την επομένη της δολοφονίας του Ναέλ.
