Καθώς αρχίζει να ξεδιπλώνεται η νέα πτυχή της πανδημικής κρίσης, με την εκδήλωσή της στην οικονομία, διαπιστώνει κανείς πολλές από τις στρεβλώσεις της προηγούμενης περιόδου.
Η διαπίστωση όμως προς το παρόν δεν δείχνει να βρίσκει έτοιμους τους περισσότερους για ριζικές και μακροχρόνιες αναπροσαρμογές.
Οι παρατηρήσεις της πρώτης φάσης ήταν διαφωτιστικές με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Για παράδειγμα φάνηκε ότι οι περισσότερες οικονομίες δεν διέθεταν επάρκεια του αναγκαίου υγειονομικού υλικού. Αναγκάστηκαν σε τροποποιήσεις της παραγωγικής βάσης, οι οποίες έγιναν μεν, αλλά μπορεί και σε κάποιες περιπτώσεις ο χρόνος που χάθηκε να ήταν καθοριστικός.
Είδαμε παράλληλα κυβερνητικές αποφάσεις με τις οποίες οι οικονομίες «έκλεισαν», απαγόρευσαν εξαγωγές υγειονομικού υλικού, οδηγήθηκαν σε μία ασυνήθιστη, εγωιστικού τύπου αναζήτηση αυτάρκειας.
Φάνηκε ότι ελάχιστοι ή σχεδόν κανένας δεν ήταν έτοιμος για ένα τόσο κακό σενάριο. Λογικό μέχρις ενός σημείου, αλλά και δείγμα μίας ιστορικών διαστάσεων αλαζονείας, ειδικά στον δυτικό κόσμο, ο οποίος επλήγη από την πανδημία περισσότερο – ενδεχομένως και εξ αιτίας αυτής της αντίληψης.
Σε ένα διαφορετικό πεδίο, στρεβλώσεις παρατηρούνται στον πρωτογενή τομέα, ο οποίος ήταν προσαρμοσμένος σε έναν τρόπο ζωής, που σήμερα φαίνεται να καταρρέει.
Είναι χαρακτηριστικά μερικά παραδείγματα ευρωπαϊκών χωρών.
Στο Βέλγιο έχει προκληθεί ένα τεράστιο πρόβλημα, καθώς ο εγκλεισμός στα σπίτια έχει μειώσει δραματικά την κατανάλωση τηγανητής πατάτας. Η χώρα είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας κατεψυγμένης πατάτατας στον κόσμο και σήμερα βρίσκεται με ένα συσσωρευμένο πλεόνασμα 750.000 τόνων. Οι εταιρείες και η κυβέρνηση απευθύνουν εκκλήσεις στους πολίτες να διπλασιάσουν την εβδομαδιαία κατανάλωση…
Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει με την παραγωγή γαλακτοκομικών, καθώς οι Ευρωπαίοι παραγωγοί βλέπουν να σωρεύονται τόνοι βουτύρου και γάλακτος, οι οποίοι είναι άγνωστο τι θα γίνουν.
Η οινοποιία έχει επίσης πληγεί με τον όγκο της κατανάλωσης να έχει υποχωρήσει στην Ευρώπη κατά 35% και τον τζίρο κατά 50%.
Αντίστοιχα προβλήματα καταγράφονται στην βιομηχανία κρέατος, τυριών κλπ., τα οποία δεν βρίσκουν πλέον ούτε καν αποθηκευτικούς χώρους.
Την ίδια στιγμή, η Ρωσία, ο μεγαλύτερος παραγωγός σίτου παγκοσμίως, ανακοινώνει δραματικό περιορισμό των εξαγωγών της, κάτι που μπορεί να σημάνει και μία από τις μεγαλύτερες επιπτώσεις της πανδημίας στο διατροφικό πεδίο παγκοσμίως.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, η νέα πραγματικότητα αναγκάζει σε άλλου είδους αναπροσαρμογές. Η εγχώρια αγορά δεν παρουσιάζει προβλήματα επάρκειας, όμως νέα δεδομένα φαίνεται ότ θα επιβάλλουν αλλαγές για πολλούς λόγους. Ενας από αυτούς είναι και η κατάρρευση του τουρισμού, η οποία από την μία πλευρά θα περιορίσει την ζήτηση, από την άλλη θα αυξήσει την ανάγκη της μεγαλύτερης συμμετοχής του αγροτικού και κτηνοτροφικού κλάδου στο ΑΕΠ.
Τα νέα αυτά προβλήματα φανερώνουν ότι, ειδικώς όσο η συνθήκη αβεβαιότητας λόγω της απουσίας θεραπείας/εμβολίου θα παρατείνεται, όλες οι οικονομίες θα πρέπει να αναζητήσουν και να βρουν σύντομα νέα σημεία ισορροπίας. Ενα νέο μείγμα αυτάρκειας και ελεγχόμενης, εξειδικευμένης εξωστρέφειας θα πρέπει να οργανωθεί και ειδικά στον διατροφικό τομέα, η εγχώρια παραγωγή και κατανάλωση θα προσλάβει νέα χαρακτηριστικά και σημασία.
Πέραν αυτού, οι αναδιαρθρώσεις αυτές θα έχουν στοιχεία μονιμότητας, καθώς η παραγωγική αλυσίδα στους κλάδους αυτούς δεν μπορεί να διακόπτεται και να επανεκκινεί ανά πάσα στιγμή. Υπό αυτήν την έννοια και ειδικά στην Ευρώπη, ό,τι ονομάζεται Κοινή Αγροτική Πολιτική, θα πρέπει να επανασχεδιαστεί με εντελώς διαφορετικά δεδομένα και νέες προοπτικές.
Μπορεί και να πρόκειται για μία ευκαιρία, απλώς δεν υπάρχουν πολυτέλειες ούτε για καθυστερήσεις, ούτε για μακροχρόνιους σχεδιασμούς.
