Οι ανοιχτές πληγές του 2021, κυρίως ως προς την πρόληψη και την αντιπυρική προετοιμασία των τοπικών αρχών, φανερώθηκαν στα πύρινα μέτωπα των περιαστικών δασών της Αττικής την προηγούμενη εβδομάδα. Οπως διαπίστωσε και ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης, παρά τη συστηματική προετοιμασία στο πεδίο της διάθεσης πυροσβεστικών μέσων και του συντονισμού των συναρμόδιων αρχών και υπηρεσιών (έργο που κατά μείζονα λόγο έφερε σε πέρας η προηγούμενη διοίκηση του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας υπό τον Χρήστο Στυλιανίδη), τα ελλείμματα στον τομέα της πρόληψης παραμένουν σημαντικά.
Η νέα δασική πολιτική
Υπό αυτό το πρίσμα, ο Πρωθυπουργός ανέφερε την Πέμπτη, κατά την επίσκεψή του στο υπουργείο Περιβάλλοντος: «Θα έχουμε την ευκαιρία σύντομα να κάνουμε και συγκεκριμένες εξαγγελίες ως προς τη δασική μας πολιτική, όπου θέλω να τονίσω ότι τα τελευταία χρόνια έχει γίνει μια σημαντική δουλειά με πιο τολμηρή – θα έλεγα – παρέμβαση, μεταρρύθμιση, τη μεταφορά της αρμοδιότητας των Δασικών Υπηρεσιών στο υπουργείο Περιβάλλοντος από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις». Η εξαγγελία συνιστά στην ουσία μια έμμεση παραδοχή ότι, παρά το σοκ των πυρκαγιών του 2021, πολλά και σημαντικά δεν έχουν γίνει και εξακολουθούν να αποτελούν μια εκκρεμότητα στον σχεδιασμό και στη διαμόρφωση συγκεκριμένων δράσεων. Με αυτά τα δεδομένα, η νέα δασική πολιτική, η οποία αναμένεται να καταστρωθεί και να ανακοινωθεί σε συνεργασία των υπουργείων Περιβάλλοντος και Πολιτικής Προστασίας, θα εστιάζει στην ενίσχυση του τομέα της πρόληψης. Οπως μεταδίδεται από το Μέγαρο Μαξίμου, αυτό θα σημάνει τη μελέτη και δημιουργία των ενδεδειγμένων αντιπυρικών ζωνών, ενός δικτύου παρατηρητηρίων στα δάση, εντατικοποίηση των καθαρισμών εν όψει αντιπυρικής περιόδου κ.ά. Σε πολιτικό επίπεδο πλανάται, ωστόσο, το ερώτημα γιατί αυτά δεν έγιναν στο διάστημα της προηγούμενης διετίας.
Τι γίνεται στους δήμους
Την ίδια στιγμή και παρά τις διαβεβαιώσεις και διαπιστώσεις ότι στο επιχειρησιακό πεδίο και στον συντονισμό, στις εκκενώσεις και στη διάθεση και διαχείριση πτητικών μέσων ο μηχανισμός λειτούργησε, αναδεικνύεται για μια ακόμα φορά ένα πάγιο πρόβλημα: Η, σε πολλές περιπτώσεις, ελλιπής προετοιμασία των αποκεντρωμένων αρχών (δήμων και περιφερειών) για την αντιμετώπιση των κατά τα άλλα αναμενόμενων καταστροφών.
Η κυβέρνηση έσπευσε να ανακοινώσει ότι για το 2023 είχαν δοθεί στους δήμους 25 εκατομμύρια ευρώ για καθαρισμούς δασών και οικοπέδων. Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, οι οποίες παραπέμπουν στις Αποκεντρωμένες Διευθύνσεις για τους ελέγχους των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, το υπουργείο Εσωτερικών έχει ζητήσει απολογιστικές εκθέσεις για τον τρόπο αξιοποίησης των ποσών που διατέθηκαν.
Κρίσιμα δεδομένα
Παράλληλα, ωστόσο, άλλες πηγές σημειώνουν ότι το φαινόμενο των πυρκαγιών και των φυσικών καταστροφών είναι πλέον εξαιρετικά δυναμικό και επισημαίνουν κάποια κρίσιμα δεδομένα.
Ενδεικτικά:
Η προμήθεια και διασφάλιση πτητικών μέσων έχει αρκετά σύνθετα χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα, από την παραγγελία έως την παραλαβή αεροσκαφών, ελικοπτέρων κ.λπ. μεσολαβεί ένα χρονικό διάστημα έως και ετών και η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα που παραγγέλνει από τις συγκεκριμένες βιομηχανίες.
Την ίδια στιγμή, έχει βελτιωθεί σημαντικά η συνεργασία στο ευρωπαϊκό και διεθνές πλαίσιο, με την ενεργοποίηση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας. Χαρακτηριστικό στην περίπτωση των τελευταίων πυρκαγιών ήταν ότι διατέθηκαν σχεδόν άμεσα περί τα 100 οχήματα, 11 πτητικά μέσα (αεροσκάφη και ελικόπτερα) και περίπου 300 πυροσβέστες από ξένες κυβερνήσεις.
Παρά ταύτα, διαπιστώνεται ότι τα διαθέσιμα μέσα σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι σε θέση να αντεπεξέλθουν στην ένταση του φαινομένου των λεγόμενων «μεγαπυρκαγιών» (megafires).
Το διαρκές πρόβλημα της αυθαίρετης δόμησης, σε συνδυασμό με τις ελλιπείς υποδομές στα σημεία όπου τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί οικισμοί, κυρίως εξοχικών κατοικιών, δεν έχει αντιμετωπιστεί.
Κρίσιμο στοιχείο στην περίπτωση των εφετινών πυρκαγιών ήταν το γεγονός ότι, παρά την αλλαγή ηγεσίας στο υπουργείο Πολιτικής Προστασίας, στην ουσία υπήρχε επιχειρησιακή συνέχεια, επειδή παρέμειναν στις θέσεις τους ο υφυπουργός Ευάγγελος Τουρνάς και ο γ.γ. Βασίλης Παπαγεωργίου.
