Παρά τα γνωστά ελαττώματά του, ο Ευάγγελος Βενιζέλος ως πολιτικός έχει μία ξεχωριστή πνευματική ποιότητα, την οποία είναι φυσικό να μεταφέρει και στη δουλειά που κάνει ο «Κύκλος Ιδεών», όπως ονομάζεται η δεξαμενή σκέψης την οποία έχει δημιουργήσει. Το πρόσφατο συνέδριο του Κύκλου, για τη Μεταπολίτευση, ήταν εξαιρετικά γόνιμο και ενδιαφέρον, αλλά εγώ, ως δημοσιογράφος, θα περιοριστώ στο πιο κραυγαλέο και εντυπωσιακό από αυτά που παρήγαγε. Σύμφωνα λοιπόν με την έρευνα που διεξήγαγε η Metron Analysis, στην ερώτηση πώς κρίνουν τη συνεισφορά στη χώρα των Κωνσταντίνου Καραμανλή, Ανδρέα Παπανδρέου και Κωνσταντίνου Μητσοτάκη κατά την περίοδο της Μεταπολίτευσης, το 64% αξιολογεί θετικά/μάλλον θετικά τον Παπανδρέου, το 63% τον Καραμανλή και ένα 39% τον Μητσοτάκη. Μολονότι, με τα προσωπικά μου κριτήρια, ο Καραμανλής (τον οποίον, προς Θεού, δεν συγχέω με τους επιγόνους του…) ασφαλώς υπερτερεί του Παπανδρέου και ως υπόδειγμα πολιτικού και για τη συνολική προσφορά του στη χώρα, συμφωνώ με τους πολλούς και τάσσομαι μαζί τους. Και εγώ, αν με ρωτούσαν, Παπανδρέου θα απαντούσα και μάλιστα κατά πάσα έννοια του όρου «Μεταπολίτευση».
Κατ’ αρχάς, έχουμε τη στενή – την κυριολεκτική, αν προτιμάτε – έννοια της Μεταπολίτευσης ως τη διαδικασία μετάβασης από το δικτατορικό καθεστώς στο δημοκρατικό πολίτευμα και τη σταθεροποίηση του τελευταίου. Από πού ακριβώς ξεκινά αυτή η διαδικασία και πού ακριβώς μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι ολοκληρώνεται είναι κάτι που θα το συζητήσουν οι ιστορικοί της περιόδου. Πάντως, με αυτή την έννοια η Μεταπολίτευση νοείται ως μία σχετικά σύντομη περίοδος, το πολύ δύο ετών. Αυτή η Μεταπολίτευση ήταν κυρίως επίτευγμα του Καραμανλή. Εν τούτοις, θεωρώ ότι σημαντικότερο ρόλο έπαιξε ο Ανδρέας και γι’ αυτόν τον λόγο θα απαντούσα ότι εκείνος συνεισέφερε περισσότερο, επειδή δεν επέστρεψε αμέσως στην Ελλάδα. Ο Ανδρέας φοβόταν. Περίμενε λοιπόν πρώτα να βεβαιωθεί ότι δεν κινδυνεύει και έπειτα επέστρεψε τελευταίος. Υπό το πρίσμα αυτό, εισέφερε περισσότερο στην αποκατάσταση της δημοκρατίας διά της απουσίας του, διότι έτσι η διαδικασία, κατά τους πρώτους μήνες τουλάχιστον, προχώρησε χωρίς τη βλαπτική επίδραση της παρουσίας του!
Υπάρχει όμως και η ευρεία έννοια της Μεταπολίτευσης, κατά την οποία ως Μεταπολίτευση νοείται συνολικά η περίοδος στην οποία επικράτησαν στην πολιτική και κοινωνική ζωή συγκεκριμένες αξίες, σοσιαλιστικής προελεύσεως. Η διά βίου εξασφάλιση στο Δημόσιο, η καθιέρωση της ήσσονος προσπαθείας, η εξίσωση προς τα κάτω, ο συνδικαλισμός που διέλυσε το Δημόσιο, ο δανεισμός για κατανάλωση, ακόμη και η ανοχή προς τη βία εφόσον ήταν αριστερής προέλευσης, όλα αυτά μαζί με άλλα ήταν οι αξίες που διαμόρφωσαν την εποχή που τελείωσε με τη χρεοκοπία του 2009. Κατά τη συγκεκριμένη περίοδο, ακόμη και το κόμμα που ίδρυσε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μεταλλάχθηκε σε «γαλάζια πασοκαρία», ειδικά επί ηγεσίας του συνονόματου ανιψιού του, που έμεινε στην Ιστορία ως Κωνσταντίνος ο Ακάματος, λόγω της φιλοπονίας του. Ολόκληρη αυτή η τριακονταπενταετία, 1974-2009, είναι Μεταπολίτευση. Ισως μάλιστα αυτή η χρήση του όρου να είναι και η συχνότερη στον πολιτικό λόγο. Για να επανέλθουμε λοιπόν στον Παπανδρέου, αμφιβάλλει κανείς ότι η συμβολή του ιδρυτή του ΠαΣοΚ σε αυτή τη Μεταπολίτευση ήταν η σημαντικότερη;
Τέλος, έχουμε τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, για τον οποίο μόνον το 39% αναγνωρίζει θετική και μάλλον θετική συνεισφορά στη Μεταπολίτευση. Και αυτό σωστό είναι. Είναι μάλιστα υπερβολικά γενναιόδωρο προς τον Μητσοτάκη, διότι στην πραγματικότητα αυτός ήταν ο πρώτος που προσπάθησε το 1989 να κλείσει αναίμακτα τον κύκλο της Μεταπολίτευσης. Ηταν ο πρώτος που ανέδειξε τα προβλήματα και τους κινδύνους από το πασοκικό (δηλαδή το μεταπολιτευτικό) μοντέλο ανάπτυξης, που βασιζόταν στον κρατισμό και στον δανεισμό. Οπως ξέρουμε, η προσπάθειά του απέτυχε. Η Μεταπολίτευση συνέχισε πλησίστια, έφτασε στο απόγειό της με την εποχή της αστακομακαρονάδας, ώσπου συγκρούστηκε με τη χρεοκοπία του 2009 και ακολούθησε η γνωστή φρίκη. Δεν πήγε χαμένη, όμως, η προσπάθειά του, διότι ο Μητσοτάκης ουσιαστικά έθεσε την ατζέντα των μεταρρυθμίσεων που υποχρεωθήκαμε να ακολουθήσουμε, προκειμένου να σωθούμε από τον εμφύλιο στους δρόμους και μάλιστα, παρακαλώ, με κυβέρνηση της Αριστεράς κιόλας! Για τον Μητσοτάκη, η δικαίωση ήταν μακροπρόθεσμη. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η συνεισφορά του στη Μεταπολίτευση, με την ευρεία και αξιακή έννοια του όρου, ήταν η μικρότερη.
ΔΙΟΡΘΩΣΗ
Πώς συνέβη; Οπως συμβαίνει κάθε φορά: από απροσεξία. Ετσι, στη στήλη της περασμένης Κυριακής, αντί για «έμμηνος ρύση» έγραψα το ανορθόγραφο «έμμηνος ρήση», που όμως παραδόξως βγάζει νόημα, διότι έμμηνος σημαίνει μηνιάτικος και ρήση σημαίνει κουβέντα. Εν πάση περιπτώσει, ελάχιστοι θα το πρόσεξαν, διότι λίγοι δίνουν πια σημασία στην ορθογραφία και ακόμη λιγότεροι είναι εκείνοι που καταλαβαίνουν την καθαρεύουσα. Δυσάρεστη αλήθεια, αλλά την απέδειξα με το παράδειγμά μου, δηλαδή με το λάθος που μόλις διόρθωσα.
ΧΑΡΗ ΤΟΥΣ ΕΚΑΝΑΝΚακώς θύμωσε με την EBU ο κ. Μαργαρίτης Σχοινάς. Ηταν πράγματι ανοίκεια η άρνηση της Ευρωπαϊκής Ραδιοτηλεοπτικής Ενωσης να υψώσει τη σημαία της ΕΕ στον μουσικό διαγωνισμό της Eurovision. Ομως ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν είχε λόγο να πάθει τέτοια κρίση οργής, ούτε να εξαπολύσει εναντίον της αυτά που οι σοβαροί δημοσιογράφοι τα λένε «μύδρους». Χάρη τους έκανε η EBU που αρνήθηκε να συνδέσει τη διοργάνωση με την ΕΕ! Ο κ. Σχοινάς θα έπρεπε να νιώθει ευγνωμοσύνη και όχι οργή, διότι έτσι γλίτωσε η ΕΕ από τη σύνδεσή της με την ασύλληπτη ξεφτίλα της Eurovision! Δεν είναι τυχαίο ότι η Ούρσουλα, εν αντιθέσει με τον αντιπρόεδρο, ήταν πολύ πιο ήπια στις αντίστοιχες δηλώσεις της. Προφανώς, κατάλαβε η γυναίκα αυτό που διέφυγε του κ. Σχοινά…
