Δεδομένα από τον δορυφόρο Gaia του ΕΟΔ έφεραν στο φως στοιχεία πως το κοντινότερο στον ήλιο μας αστρικό σύμπλεγμα διαταράσσεται από τη βαρυτική επιρροή μιας γιγαντιαίας μα αθέατης δομής στον γαλαξία μας.
Εάν ισχύει κάτι τέτοιο, αυτό θα παρείχε στοιχεία για έναν φερόμενο πληθυσμό «υπο-φωτοστεφάνων σκοτεινής ύλης» (dark matter sub-halos): Αυτά τα αόρατα νέφη σωματιδίων θεωρείται πως αποτελούν απομεινάρια από τον σχηματισμό του γαλαξία μας, και υπάρχουν ανά τον γαλαξία, δημιουργώντας μια αθέατη υποδομή η οποία ασκεί βαρυτική επιρροή σε οτιδήποτε πλησιάσει.
Η Τερέζα Τζεράμπκοβα και συνάδελφοί της από τον ΕΟΔ και το ESO (European Southern Observatory) έκαναν την ανακάλυψη αυτή ενώ μελετούσαν τον τρόπο με τον οποίο ένα κοντινό αστρικό σύμπλεγμα συγχωνεύεται με το γενικότερο «φόντο» των άστρων στον γαλαξία μας.
Η ομάδα επέλεξε ως στόχο τις Υάδες επειδή είναι το κοντινότερο στον ήλιο μας αστρικό σύμπλεγμα, σε απόσταση 153 ετών φωτός. Είναι ορατό τόσο από το βόρειο όσο και από το νότιο ημισφαίριο ως ένα «V» φωτεινών άστρων που σηματοδοτεί το «κεφάλι» του αστερισμού του Ταύρου. Πέρα από τα ευκόλως ορατά φωτεινά άστρα, τηλεσκόπια αποκαλύπτουν περίπου 100 πιο αχνά, σε μια σφαιρική περιοχή του διαστήματος, πλάτους περίπου 60 ετών φωτός.
Ένα αστρικό σύμπλεγμα χάνει άστρα από φυσικού του, επειδή καθώς αυτά κινούνται εντός του αλληλεπιδρούν βαρυτικά. Αυτή η συνεχής αλληλεπίδραση αλλάζει ελαφρά τις ταχύτητές τους, μετακινώντας κάποια στα άκρα του συμπλέγματος. Από εκεί, τα άστρα μπορούν να επηρεαστούν από τη βαρυτική έλξη του γαλαξία, σχηματίζοντας δύο μεγάλες ουρές. Οι ουρές αυτές είναι γνωστές ως «παλιρροιακές ροές» (tidal tails) και έχουν μελετηθεί πολύ σε γαλαξίες που συγκρούονται, μα κανείς δεν τις είχε δει από ένα κοντινό ανοιχτό αστρικό σύμπλεγμα, μέχρι πολύ πρόσφατα.
«Κλειδί» για τον εντοπισμό τους είναι ο εντοπισμός των άστρων που κινούνται με τρόπο παρόμοιο με το αστρικό σύμπλεγμα. Ο δορυφόρος Gaia το κάνει αυτό εύκολο επειδή μετρά με ακρίβεια την απόσταση και την κίνηση άνω του ενός δισ. άστρων στον γαλαξία μας.
Η Τερέζα Τζεράμπκοβα δημιούργησε ένα μοντέλο υπολογιστή που προσομοίωνε τις διάφορες αναταράξεις που μπορεί να υφίστανται τα άστρα που διαφεύγουν από το σύμπλεγμα κατά τα εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια τους στο διάστημα. Η σύγκριση της προσομοίωσης με τα υπάρχοντα πραγματικά δεδομένα αποκάλυψε την πραγματική έκταση των παλιρροιακών ουρών των Υάδων. Ωστόσο η μεγάλη έκπληξη ήταν πως η πίσω ουρά φάνηκε να είναι αγνοούμενα άστρα. Αυτό δείχνει πως λαμβάνει χώρα κάτι πιο «άγριο» από την «ήρεμη αποσύνθεση» του αστρικού συμπλέγματος.
Κάνοντας ξανά τις προσομοιώσεις, η Τζεράμπκοβα έδειξε πως τα δεδομένα μπορούσαν να αναπαραχθούν εάν αυτή η ουρά συγκρουόταν με ένα νέφος ύλης περίπου 10 εκατομμυρίων ηλιακών μαζών. «Πρέπει να υπήρξε μια κοντινή αλληλεπίδραση με αυτόν τον πραγματικά γιγαντιαίο όγκο, και οι Υάδες συνετρίβησαν» είπε.
Όσον αφορά στο τι μπορεί να είναι αυτό, η ερευνήτρια εκτιμά πως ίσως θα μπορούσε να είναι ένα «dark matter sub-halo»: Πρόκειται για όγκους σκοτεινής ύλης που θεωρείται πως συνέβαλαν στον σχηματισμό του γαλαξία κατά τον σχηματισμό του.
