Ποιο θα είναι από αύριο το τοπίο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση; Τι επιφυλάσσει το μέλλον για το Ελεύθερο Ανοικτό Πανεπιστήμιο ή το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης; Πόσο σημαντική είναι αξιολόγηση των εκπαιδευτικών διαδικασιών ή η έρευνα για τη χρηματοδότηση ενός δημόσιου πανεπιστημίου; Και από την άλλη, πώς θα λειτουργήσουν τα παραρτήματα που θα μπορούν να ιδρύσουν τα ξένα πανεπιστήμια στη χώρα μας μετά την ψήφιση του πολυνομοσχεδίου για την τριτοβάθμια εκπαίδευση την Παρασκευή; Ποιος θα τα ελέγχει, ποιος θα έχει την εποπτεία τους; Πώς θα μπαίνουν οι φοιτητές τους και ποιος θα καθορίζει τα δίδακτρα; Ενας χάρτης του «αύριο» για την τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα σε 12 σημεία.
Μη κρατικά ΑΕΙΠτυχία
Οι τίτλοι σπουδών που θα δίνονται από το παράρτημα είναι οι τίτλοι σπουδών του μητρικού πανεπιστημίου – καθώς είναι όρος το παράρτημα να παρέχει πρόγραμμα σπουδών αναγνωρισμένο από το μητρικό ίδρυμα και πιστοποιημένο από την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης. Το πτυχίο αυτό αναγνωρίζεται από το ελληνικό κράτος (με την προϋπόθεση ότι περιλαμβάνεται στο Εθνικό Μητρώο Τύπων Τίτλων Σπουδών Αναγνωρισμένων Ιδρυμάτων της Αλλοδαπής, το οποίο τηρεί ο Διεπιστημονικός Οργανισμός Αναγνώρισης Τίτλων Ακαδημαϊκών και Πληροφόρησης) και δεν υποβάλλεται στη διαδικασία ακαδημαϊκής αναγνώρισης τίτλου σπουδών στον ΔΟΑΤΑΠ.
Προϋποθέσεις
Για να πάρει άδεια λειτουργίας το παράρτημα, πρέπει να τηρεί εκπαιδευτικές ή κτιριακές προϋποθέσεις και διαδικασίες. Από τις πιο σημαντικές σταχυολογούμε:
α) Να έχει τουλάχιστον 3 σχολές με ένα τουλάχιστον πρόγραμμα τίτλου σπουδών η καθεμία. Μοναδική εξαίρεση: τα 20 πρώτα σε διεθνή κατάταξη ιδρύματα μπορούν να ιδρύσουν παράρτημα με μια σχολή.
β) Να διαθέτει κατάλληλες κτιριακές υποδομές και υλικοτεχνικό εξοπλισμό που να πληρούν τις ισχύουσες πολεοδομικές, κτιριοδομικές διατάξεις και τις προδιαγραφές ασφάλειας και προσβασιμότητας. Η εγκατάσταση πρέπει να είναι αυτοτελής, με λειτουργική βιβλιοθήκη, χώρους εργαστηρίων και έρευνας, οπτικοακουστικά μέσα και εξοπλισμένη αίθουσα πολυμέσων με πρόσβαση στο Διαδίκτυο.
γ) Μαζί με τα δικαιολογητικά που θα κατατεθούν για την έγκριση ίδρυσης (καταστατικό, υπεύθυνη δήλωση, κεφάλαιο, ύψος διδάκτρων, υποτροφίες κ.λπ.) θα πρέπει να κατατεθεί και εγγυητική επιστολή τράπεζας ποσού δύο εκατομμυρίων (2.000.000) ευρώ για κάθε αίτηση, που μειώνεται κατά 50% αν το παράρτημα εγκατασταθεί στην περιφέρεια, και παράβολο 600.000 ευρώ/αίτηση, το οποίο μειώνεται κατά 50% αν το παράρτημα εγκατασταθεί στην περιφέρεια.
Μορφή
Τα παραρτήματα των ξένων πανεπιστημίων (ΝΠΠΕ) υπάγονται στην εποπτεία του υπουργείου Παιδείας και είναι νομικά πρόσωπα ειδικού σκοπού (έχουν αποκλειστικό σκοπό την παροχή υπηρεσιών ανώτατης εκπαίδευσης) μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Απαγορεύεται, δηλαδή, να διανέμουν μέρος των εσόδων τους σε οποιοδήποτε πρόσωπο. Αποτελούν παράρτημα του μητρικού ιδρύματος το οποίο τα ελέγχει μέσω συμμετοχής με απόλυτη πλειοψηφία στο κεφάλαιο και στα όργανα διοίκησής τους ή «εκπαιδευτικής συμφωνίας» (δεσμευτικής ειδικής συμφωνίας μεταξύ τους). Στο πλαίσιο της λειτουργίας τους, τα παραρτήματα μπορούν να αποκτούν περιουσία, να δανείζονται και να επενδύουν χρήματα, να συνάπτουν συμφωνίες και να αποδέχονται δωρεές και χορηγίες από ιδιωτικά χρηματοδοτικά εργαλεία. Δεν δικαιούνται, από την άλλη, κρατική χρηματοδότηση.
Φοιτητές
Δικαίωμα να είναι υποψήφιος φοιτητής έχει κάθε έλληνας ή αλλοδαπός πολίτης κάτοχος απολυτηρίου Γενικού ή Επαγγελματικού Λυκείου με μέσο όρο στα 4 πανελλαδικά εξεταζόμενα μαθήματα μεγαλύτερο ή ίσο με την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής (ΕΒΕ). Επίσης κάθε κάτοχος ισότιμων απολυτηρίων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ξένων σχολείων στην Ελλάδα ή διεθνών απολυτηρίων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Από εκεί και πέρα, το μητρικό ίδρυμα θέτει τους δικούς του όρους και προϋποθέσεις για την επιλογή και εισαγωγή φοιτητών σε αυτό.
Προσωπικό
Τουλάχιστον το 90% του διδακτικού ερευνητικού προσωπικού στο παράρτημα πρέπει να είναι κάτοχοι διδακτορικού σε θέμα συναφές με το αντικείμενο της διδασκαλίας τους και να διαθέτει τα ουσιαστικά προσόντα που απαιτούνται για την κατοχή θέσης διδακτικού προσωπικού αντίστοιχης βαθμίδας. Τα κριτήρια εκλογής και εξέλιξης αλλά και η επιλογή τους εγκρίνονται από το μητρικό ίδρυμα, ενώ ο αριθμός τους δεν μπορεί να είναι κατώτερος από 30 για το παράρτημα. Ο εσωτερικός κανονισμός του παραρτήματος καθορίζει τις προϋποθέσεις, τη διαδικασία εκλογής και εξέλιξής τους.
Ελεγχος
Η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης, η ανεξάρτητη διοικητική αρχή με αποστολή τη διασφάλιση υψηλής ποιότητας στην ανώτατη εκπαίδευση, μέχρι σήμερα αρμόδια για τα δημόσια πανεπιστήμια, αναλαμβάνει ρόλο – σημαντικότατο – και για τα παραρτήματα των ξένων πανεπιστημίων. Σε αυτή κατατίθενται τα απαραίτητα δικαιολογητικά για την ίδρυση ενός παραρτήματος και είναι εκείνη που εισηγείται στον υπουργό Παιδείας την άδεια λειτουργίας ενός παραρτήματος. Εκείνη πιστοποιεί το πρόγραμμα σπουδών του (παράλληλα με την πιστοποίηση του μητρικού του ιδρύματος). Αξιολογεί, επίσης το παραγόμενο ερευνητικό έργο ετησίως σύμφωνα με ειδικά διαμορφωμένα κριτήρια και δείκτες για τη διασφάλιση της ποιότητας του κάθε παραρτήματος και ελέγχει τον κατάλογο των υποτροφιών του. Η ΕΘΑΕΕ εισηγείται ακόμη την ανάκληση απόφασης χορήγησης άδειας εγκατάστασης και λειτουργίας του παραρτήματος σε συγκεκριμένες περιπτώσεις που αναφέρονται στον νόμο. Σημαντικές είναι οι διατάξεις που αναφέρονται στη διασφάλιση του μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα του παραρτήματος.
Κρατικά ΑΕΙΕκσυγχρονισμός ΕΑΠ
Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο αναβαθμίζεται. Αυτό επιτυγχάνεται με την αυτονόμησή του και τη δυνατότητα να εκλέξει τα όργανα διοίκησης που έχουν και τα υπόλοιπα πανεπιστήμια (πρύτανη – Συμβούλιο Διοίκησης – Σύγκλητο). Συγκεκριμένα εκσυγχρονίζεται το πλαίσιο οργάνωσης και λειτουργίας του, διευρύνεται ο σκοπός του ώστε να περιλαμβάνει και την παροχή παιδαγωγικής εκπαίδευσης, κατάρτισης, επιμόρφωσης και εξειδίκευσης και ενισχύεται η συγκροτημένη και συστηματική πιστοποίηση των διαδικασιών, του περιεχομένου και των δομών που δραστηριοποιούνται στην ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση στην Ελλάδα.
Δημοκρίτειο
Τα πανεπιστημιακά τμήματα της περιοχής Αν. Μακεδονίας και Θράκης ενώνονται υπό ένα πανεπιστήμιο, το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο της Θράκης, στο οποίο εντάσσονται και τα τμήματα του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος της Δράμας και της Καβάλας αλλά και το τμήμα Νοσηλευτικής του Διδυμότειχου. Παράλληλα, ιδρύονται νέες σχολές και τμήματα: η Σχολή Ψυχολογίας με έδρα στο Διδυμότειχο (η οποία θα δεχθεί φοιτητές και φοιτήτριες τον Σεπτέμβριο του 2024) και το τμήμα Εργοθεραπείας (που θα δεχτεί πρωτοετείς τον Σεπτέμβριο του 2025). Επίσης, μια σειρά από υπάρχοντα τμήματα αλλάζουν όνομα και/ή ενοποιούνται σε σχολές υπό τη σκέπη του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου. Να σημειωθεί ότι, όπως αναφέρεται, οι λόγοι ενίσχυσης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης είναι πρωτίστως εκπαιδευτικοί αλλά και εθνικοί, καθώς το ακαδημαϊκό ίδρυμα διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην ευαίσθητη Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.
Χρηματοδότηση
Αλλάζει το «βάρος» των δεικτών ποιότητας και επιτευγμάτων ενός ΑΕΙ στον υπολογισμό της χρηματοδότησης. Από εδώ και πέρα το 30% (αντί του 20% που ίσχυε) της τακτικής επιχορήγησης στα ΑΕΙ κατανέμεται με βάση ενδεικτικούς δείκτες ποιότητας και επιτευγμάτων, στους οποίους αξιολογείται κάθε ΑΕΙ. Τέτοιοι είναι π.χ. η αποτελεσματικότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η αξιολόγηση των παρεχόμενων εκπαιδευτικών υπηρεσιών από τους φοιτητές, η ερευνητική δραστηριότητα, ο αριθμός των μελών ΔΕΠ που κατέχουν θέσεις στα κεντρικά όργανα διοίκησης διεθνών ακαδημαϊκών κ.ά.Το υπόλοιπο 70% (αντί του 80% που ίσχυε) κατανέμεται με αντικειμενικά κριτήρια όπως: ο αριθμός των εγγεγραμμένων φοιτητών, το εκτιμώμενο ετήσιο κόστος σπουδών ανά φοιτητή, η διάρκεια προγραμμάτων σπουδών, το μέγεθος και τη γεωγραφική διασπορά του ιδρύματος κ.λπ.
Ψηφιοποίηση
Μειώνεται η γραφειοκρατία και ψηφιοποιούνται οι υπηρεσίες των ΑΕΙ. Συγκεκριμμένα τα ΑΕΙ έχουν την υποχρέωση να καταγράψουν, να απλουστεύσουν και να ψηφιοποιήσουν τόσο όλες τις διαδικασίες τους μέσα σε έναν περίπου χρόνο (έως τις 30.6.2025) όσο και το εκπαιδευτικό υλικό. Για τον σκοπό αυτόν τα ΑΕΙ καταρτίζουν και υλοποιούν σχέδιο ψηφιακού μετασχηματισμού που εγκρίνεται με απόφαση του Συμβουλίου Διοίκησης, κατόπιν πρότασης της Επιτροπής Ψηφιακού Μετασχηματισμού. Παράλληλα, μέχρι την Πρωτοχρονιά του 2026 τα ΑΕΙ υποχρεώνονται να μειώσουν σταδιακά και τουλάχιστον κατά 80% την προμήθεια και χρήση χαρτιού εκτύπωσης. Επίσης, στο υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού αναπτύσσεται και λειτουργεί ηλεκτρονική πλατφόρμα καταγραφής της ακίνητης και κινητής περιουσίας όλων των ΑΕΙ.
Εκλογές
Μετά τη δυσάρεστη εμπειρία αδιεξόδου στο θέμα της εκλογής πρύτανη που προέκυπτε από αλλεπάλληλες ισοψηφίες και ταλαιπώρησε μια σειρά ΑΕΙ στη διάρκεια της τρέχουσας ακαδημαϊκής χρονιάς, δίνεται ενός είδους διέξοδος. Στον νόμο εισάγεται η διαδικασία της ταξινομικής ψήφου στην επιλογή των πέντε εξωτερικών μελών του Συμβουλίου Διοίκησης από τα έξι εσωτερικά μέλη του Συμβουλίου. Η ανάδειξη των εξωτερικών μελών θα διεξάγεται σε γύρους. Αν και σε αυτή την περίπτωση παρατηρηθεί ισοψηφία, τότε το πρώτο σε ψήφους εσωτερικό μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης αποκτά ψήφο με διπλή βαρύτητα με αποτέλεσμα να είναι εφικτό να λαμβάνεται απόφαση.
Αλλοδαποί
Αλλοδαποί – αλλογενείς φοιτητές από τρίτες χώρες μπορούν να εγγράφονται στα ελληνόγλωσσα προγράμματα σπουδών των ελληνικών ΑΕΙ. Με απόφαση του Συμβουλίου Διοίκησης καθορίζονται ο αριθμός τους ανά τμήμα ή σχολή, τα κριτήρια εισαγωγής, το ύψος των διδάκτρων κ.λπ. Για την υποστήριξη της ένταξης αυτών των φοιτητών, τα ΑΕΙ μπορούν να οργανώνουν ειδικά προγράμματα εκμάθησης ελληνικής γλώσσας στο πρώτο έτος εγγραφής.
