Του Βασίλη Αγγελόπουλου[email protected]
Άμεσα ή και σε βάθος χρόνου θα εφαρμοστούν οι διατάξεις του νόμου για τα εργασιακά που ψηφίστηκε το βράδυ της Τετάρτης από τη Βουλή, εν μέσω σφοδρής πολιτικής αντιπαράθεσης και αντιδράσεων των συνδικάτων.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η έναρξη εφαρμογής των «επίμαχων» διατάξεων σχετικά με τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας με ατομική συμφωνία, το νέο καθεστώς στις υπερωρίες, η καινούργια διαδικασία λειτουργίας των κλάδων τις Κυριακές, ακόμα και η εξίσωση της αποζημίωσης στους εργατοτεχνίτες ή η Ψηφιακή Κάρτα Εργασίας, καθώς είναι αναμφίβολα σημαντικές μεταβολές. Η αποτελεσματικότητά τους, όμως, κρίνεται εν πολλοίς και από τον χρόνο έναρξης λειτουργίας τους.
Το ίδιο ισχύει και για τις άδειες για εργαζόμενους γονείς ή για τη μετατροπή της Επιθεώρησης Εργασίας σε Ανεξάρτητη Αρχή. Ακόμα και οι παρεμβάσεις στο πεδίο του συνδικαλισμού αποκτούν άλλη «βαρύτητα», από τη χρονική επιλογή της έναρξής τους, όπως για παράδειγμα η επιλογή του 33% των εργαζομένων σε επιχειρήσεις Κοινής Ωφέλειας, ως προσωπικό Ελάχιστης Εγγυημένης Υπηρεσίας. Σε κάθε περίπτωση, το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα αναμένεται σωρεία υπουργικών αποφάσεων και εγκυκλίων που θα «καθαρογράφουν» και θα αποσαφηνίζουν το περιεχόμενο του νομοσχεδίου.
Όπως σημείωσε και ο υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Κωστής Χατζηδάκης, πολλές από τις διατάξεις (όπως π.χ. οι νέες άδειες που θεσπίζονται) θα έχουν άμεση ισχύ, με τη δημοσίευση του νόμου στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ή θα ισχύσουν 1-2 μήνες μετά τη δημοσίευση.
Ας δούμε πιο αναλυτικά τι αλλάζει και τις ημερομηνίες εφαρμογής των νέων διατάξεων:
Ψηφιακή κάρτα: Με την ψήφιση του νόμου ξεκινά η διαδικασία για την εισαγωγή της ψηφιακής κάρτας εργασίας, για την παρακολούθηση και καταγραφή σε πραγματικό χρόνο του χρόνου εργασίας και των υπερωριών, καθώς και για την αναβάθμιση του «Εργάνη». Η ψηφιακή κάρτα εργασίας θα αποτελέσει ένα καινούργιο εργαλείο για την πάταξη της αδήλωτης και υποδηλωμένης εργασίας, αλλά και για την αντιμετώπιση του αθέμιτου ανταγωνισμού που υφίστανται οι επιχειρήσεις που λειτουργούν νόμιμα από εκείνες που υιοθετούν πρακτικές μαύρης εργασίας. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, η εφαρμογή της ψηφιακής κάρτας εργασίας θα ξεκινήσει εντός του πρώτου εξαμήνου του 2022 με παρακολούθηση της πραγματικής απασχόλησης σε συγκεκριμένους κλάδους της οικονομίας.
Επιθεώρηση Εργασίας: Άμεσα ξεκινά η προετοιμασία του Προεδρικού Διατάγματος που θα θέσει τις βάσεις για τη δημιουργία της Επιθεώρησης Εργασίας ως Ανεξάρτητης Αρχής που θα αντικαταστήσει το ΣΕΠΕ και θα διεξάγει αντικειμενικούς ελέγχους στην αγορά εργασίας, χωρίς τη δυνατότητα επηρεασμού από την εκάστοτε κυβέρνηση.
Νέες άδειες για τη συμφιλίωση της επαγγελματικής με την οικογενειακή ζωή. Ο νόμος θεσπίζει σειρά αδειών για γονείς και φροντιστές, οι οποίες σε ορισμένες περιπτώσεις υπερβαίνουν τις προβλέψεις της αντίστοιχης κοινοτικής νομοθεσίας. Οι άδειες που θεσπίζονται και θα ισχύσουν άμεσα με τη δημοσίευση του νόμου σε ΦΕΚ είναι:
* Άδεια πατρότητας: 14 ημέρες με αποδοχές έναντι 10 που προβλέπει η Οδηγία και 2 που ισχύει σήμερα.
* Γονική άδεια 4 μηνών για κάθε γονέα με επιδότηση για πρώτη φορά από τον ΟΑΕΔ για τους 2 μήνες. Σημειώνεται ότι με μεταβατική διάταξη που έχει περιληφθεί στον νόμο, προβλέπεται ότι όσοι γονείς έχουν λάβει αλλά δεν έχουν εξαντλήσει τη γονική άδεια με βάση το παλιό καθεστώς (που ήταν 4 μήνες χωρίς αποδοχές), δικαιούνται το 2μηνο της επιδότησης του ΟΑΕΔ.
* Δικαίωμα ευέλικτων ρυθμίσεων (π.χ. τηλεργασία, ευέλικτο ωράριο, μερική απασχόληση) για γονείς και φροντιστές με βάση την Οδηγία 1158/2019.
* Απουσία 2 ημέρες κατ’ έτος με αποδοχές για λόγους ανωτέρας βίας.
* Άδεια φροντιστή για συγγενείς ή συνοίκους που αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα υγείας.
* Επέκταση της άδειας λοχείας 9 εβδομάδων μετά τη γέννα και στην υιοθεσία τέκνου.
* Επέκταση της ειδικής άδειας προστασίας της μητρότητας 6 μηνών με επιδότηση από τον ΟΑΕΔ και στην υιοθεσία τέκνου.
* Επέκταση του μειωμένου ωραρίου (άδεια φροντίδας τέκνου) και στη μητέρα που απέκτησε τέκνο με τη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας.
* Επέκταση της ειδικής άδειας προστασίας της μητρότητας 6 μηνών με επιδότηση από τον ΟΑΕΔ και της άδειας υποβοηθούμενης αναπαραγωγής 7 ημερών με αποδοχές στο προσωπικό του Δημοσίου για το οποίο εφαρμόζεται το εργατικό δίκαιο, δηλαδή μεταξύ άλλων στους εργαζόμενους με σχέση Ιδιωτικού Δικαίου Ορισμένου Χρόνου (ΙΔΟΧ).
Μέτρα κατά της βίας και παρενόχλησης στην εργασία: Επίσης, εφαρμογή με τη δημοσίευση του νόμου σε ΦΕΚ και με την έκδοση της απαιτούμενης υπουργικής απόφασης. Ο εργοδότης υποχρεούται να λάβει άμεσα μέτρα όταν ο δράστης είναι εργαζόμενος (από σύσταση και αλλαγή θέσης του καταγγελλόμενου μέχρι απόλυση). Όταν ο δράστης είναι εργοδότης προβλέπονται πρόστιμα και διακοπή λειτουργίας σε περίπτωση υποτροπής. Ο εργαζόμενος αποκτά δικαίωμα αποχώρησης από την εργασία για εύλογο χρόνο λόγω κινδύνου ζωής/υγείας/ασφάλειας, μετά από τεκμηριωμένη ενημέρωση του εργοδότη.
Προστασία από απολύσεις: Άμεση εφαρμογή από τη δημοσίευση του νόμου σε ΦΕΚ. Διευρύνεται η λίστα των περιπτώσεων της άκυρης απόλυσης, που σημαίνει επιστροφή του εργαζόμενου στην εργασία του και καταβολή των μισθών για την περίοδο μέχρι την επαναπασχόληση. Έτσι, θεωρείται άκυρη η απόλυση εργαζομένου για ενάσκηση δικαιώματος, για αίτημα λήψης άδειας, όπως και η απόλυση του νέου πατέρα για 6 μήνες από τη γέννηση του παιδιού του, εργαζομένου που αρνήθηκε να συμφωνήσει διευθέτηση του χρόνου εργασίας και τηλεργαζόμενου που άσκησε το δικαίωμα αποσύνδεσης.
Εργατοτεχνίτες – αποζημίωση απόλυσης: Το μέτρο θα εφαρμοστεί από 1-1-2022. Πρόκειται για την αύξηση της αποζημίωσης απόλυσης για τους εργατοτεχνίτες, που εξισώνεται με εκείνη των υπαλλήλων (μισθοί έως 12 μηνών). Η καθυστέρηση στην εφαρμογή του μέτρου εγείρει φόβους για αύξηση των απολύσεων όσο θα πλησιάζει η αλλαγή της παλαιότερης διάταξης.
Τηλεργασία: Οι τηλεργαζόμενοι αποκτούν δικαίωμα αποσύνδεσης: δεν θα απαντούν σε mail, SMS, κλήσεις μετά τη λήξη του ωραρίου εργασίας τους, ενώ ο εργοδότης αναλαμβάνει το κόστος απόκτησης και συντήρησης του εξοπλισμού. Απαγορεύεται η χρήση της κάμερας για τον έλεγχο της απόδοσης του τηλεργαζομένου. Θα πρέπει να υπάρξει Κοινή Υπουργική Απόφαση των υπουργείων Εργασίας και Υγείας.
Οι αυτοαπασχολούμενοι στις ψηφιακές πλατφόρμες (delivery, courier) αποκτούν συνδικαλιστικά δικαιώματα (σύσταση οργανώσεων, διαπραγμάτευση συλλογικών συμφωνιών, απεργία). Επιπλέον οι πλατφόρμες θα έχουν τις ίδιες υποχρεώσεις για πρόνοια, υγιεινή και ασφάλεια έναντι των αυτοαπασχολούμενων (συμβάσεις ανεξάρτητων υπηρεσιών ή έργου), με εκείνες που ισχύουν για τις συμβάσεις εξαρτημένης εργασίας. Η κωδικοποίηση των αλλαγών θα γίνει με σχετική υπουργική απόφαση.
Το όριο των επιτρεπόμενων υπερωριών αυξάνεται στις 150 ώρες τον χρόνο σε όλους τους κλάδους της οικονομίας. Αυξάνεται η αμοιβή για τις υπερωρίες για τις οποίες δεν τηρούνται οι προβλεπόμενες διαδικασίες έγκρισης και ορίζεται στο καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 120% (από 80%). Το μέτρο εφαρμόζεται άμεσα.
Διευθέτηση χρόνου εργασίας: Παρέχεται η δυνατότητα στους εργαζόμενους να ζητήσουν την εφαρμογή του συστήματος διευθέτησης του χρόνου εργασίας για τη συμφιλίωση της επαγγελματικής με την οικογενειακή τους ζωή. Το μέτρο εφαρμόζεται άμεσα.
Κυριακές: Προστίθενται στις εξαιρέσεις που επιτρέπεται ήδη να λειτουργούν (π.χ. εστίαση, καταστήματα σε τουριστικές περιοχές) οι κλάδοι ταχυδρομικών υπηρεσιών, παραγωγής-διανομής υγειονομικού υλικού, η εφοδιαστική αλυσίδα, τα data centers, έτοιμο σκυρόδεμα κ.ά. Άμεση εφαρμογή με τη δημοσίευση σε ΦΕΚ του νόμου.
Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία: Κυρώνεται η Σύμβαση 187 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία που συνεπάγεται τη διαμόρφωση Εθνικής Στρατηγικής, την κατάστρωση Εθνικού Προγράμματος Υγείας και Ασφάλειας κ.ά. Εφαρμόζεται άμεσα μόλις ο νόμος δημοσιευτεί σε ΦΕΚ.
Απεργίες-Συνδικαλισμός: Απεργίες που έχουν κριθεί παράνομες από τα δικαστήρια δεν θα μπορούν να επαναπροκηρύσσονται από τη δευτεροβάθμια ή τριτοβάθμια συνδικαλιστική οργάνωση. Οι διατάξεις αυτές ισχύουν άμεσα, με τη δημοσίευση σε ΦΕΚ του νόμου. Συνδικαλιστές που ασκούν βία ή προβαίνουν σε παράνομες πράξεις κατά τη διάρκεια απεργιών θα έχουν αστική ευθύνη. Απαγορεύεται η ενίσχυση συνδικαλιστικών οργανώσεων από εργοδότες και κόμματα. Η προστασία των συνδικαλιστών εξισώνεται με εκείνη που ισχύει για τις εγκύους. Παύει η απαγόρευση απόλυσης συνδικαλιστών ακόμη και για άσκηση βίας ή σεξουαλική παρενόχληση που ισχύουν σήμερα. Ως τις 5 Νοεμβρίου 2021 (και κάθε χρόνο εφεξής) ξεκινούν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ επιχειρήσεων από τον χώρο της κοινής ωφέλειας και εργαζομένων για τον καθορισμό του προσωπικού Ελάχιστης Εγγυημένης Υπηρεσίας, (33%) κατά τη διάρκεια απεργιών. Δεν επιτρέπεται η κήρυξη απεργίας χωρίς να έχει προηγουμένως καθοριστεί το Προσωπικό Ασφαλείας και, όπου απαιτείται, το Προσωπικό Ελάχιστης Εγγυημένης Υπηρεσίας. Από 1-1-2022 καθίσταται υποχρεωτική η χρήση ηλεκτρονικού συστήματος για τη δυνατότητα συμμετοχής των μελών των συνδικαλιστικών οργανώσεων εξ αποστάσεως τόσο στις Γενικές Συνελεύσεις όσο και στις αρχαιρεσίες. Καθίσταται υποχρεωτική για λόγους διαφάνειας η εγγραφή των συνδικαλιστικών και εργοδοτικών οργανώσεων σε ηλεκτρονικά μητρώα. Υπουργική απόφαση θα υπάρξει μόνο για τα μητρώα συνδικαλιστικών και εργοδοτικών οργανώσεων. Η διαδικασία του ηλεκτρονικού μητρώου και για την εξ αποστάσεως διαδικασία εκκινεί την 1η-1-22.
