Ο μυστικοπαθής γιος του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, Μοζτάμπα Χαμενεΐ αναλαμβάνει αθόρυβα την εξουσία μετά τον θάνατο του προέδρου Ραϊσι. Η εξουσία του, ο ρόλος και το μέλλον που θα διαδραματίσει στην Τεχεράνη
Ο Μοτζτάμπα Χαμενεΐ δεν έχει επίσημο ρόλο, αλλά είναι ένα από τα πρόσωπα με τη μεγαλύτερη επιρροή της χώρας. Καθώς ο θάνατος του Ιρανού προέδρου Eμπραχίμ θέτει επείγοντα ερωτήματα γύρω από την ηγεσία της χώρας, ο ισχυρός και μυστικοπαθής γιος του Ανώτατου Ηγέτη Aλί Χαμενεϊ, είναι έτοιμος να παίξει κεντρικό ρόλο.
Για τους περισσότερους Ιρανούς, είναι ένα αίνιγμα. Δεν κατέχει δημόσια θέση, σπάνια εμφανίζεται δημόσια και δεν δίνει ομιλίες. Με μακροχρόνιους δεσμούς με βασικές προσωπικότητες του κατεστημένου πληροφοριών και ασφάλειας του Ιράν, ο νεότερος Χαμενεΐ έχει αποκτήσει ισχύ παρασκηνιακά, ιδιαίτερα υπό τον Ραΐσι, ο οποίος θεωρούνταν ευπροσάρμοστος πρόεδρος χωρίς προσωπική βάση εξουσίας.
Ο Ραΐσι θεωρούνταν φαβορί για να διαδεχθεί πιθανώς τον ανώτατο ηγέτη, ο οποίος στην ηλικία των 85 ετών αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα υγείας. Ως πρόεδρος εξυπηρέτησε ισχυρά άτομα και δίκτυα επιτρέποντάς τους να ασκούν επιρροή από τα παρασκήνια. Ο θάνατός του σε συντριβή ελικοπτέρου την Κυριακή έχει πυροδοτήσει εικασίες για το ποιος είναι πιθανό να διαδεχθεί τον Χαμενεΐ και αν ο επόμενος πρόεδρος θα είναι εξίσου ευλύγιστος για τους «μεσίτες εξουσίας» της χώρας, μεταξύ των εκείνων που περιβάλλουν τον γιο του Χαμενεΐ και το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης.
Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί ΧαμενεϊΑΡ
Τα τελευταία χρόνια, πολλοί εικάζουν ότι ο Μοτζτάμπα Χαμενεΐ θα μπορούσε να είναι ο πρωτοπόρος για να διαδεχθεί τον πατέρα του, αλλά οι παρατηρητές του Ιράν και οι πολιτικοί αναλυτές λένε ότι αυτό είναι απίθανο. Αντίθετα, λένε, θα ήταν πιο ισχυρός μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. «Ο Moζτάμπα και το δίκτυο γύρω του κινούν τα νήματα τις τελευταίες δύο δεκαετίες», είπε ο Χαμιντρεζά Αζίζι, συνεργάτης και ειδικός του Γερμανικού Ινστιτούτου για Διεθνείς Υποθέσεις και Ασφάλεια. «Για τον ίδιο τον Χαμενεΐ, η κύρια πρόκληση είναι να βρει κάποιον με τα ακριβή χαρακτηριστικά που είχε ο Ραΐσι».
Αν γινόταν αυτό «ο Moζτάμπα θα μπορούσε να διατηρήσει, ακόμη και να επεκτείνει τη δύναμή του, κρατώντας τον σκιώδη ρόλο του, μακριά από τον δημόσιο έλεγχο». Είτε έτσι είτε αλλιώς, ο 54χρονος Μοζτάμπα Χαμενεϊ θα παίξει κεντρικό ρόλο καθώς το Ιράν αναδιαμορφώνει το πολιτικό του τοπίο ενόψει των προεδρικών εκλογών που έχουν προγραμματιστεί για το τέλος Ιουνίου και της επικείμενης διαδοχής του πατέρα του.
Ο πολιτικός ελιγμός θα βοηθήσει στον καθορισμό του μέλλοντος του Ιράν καθώς εμβαθύνει τη δέσμευσή του σε περιφερειακές συγκρούσεις και αντιμετωπίζει αυξανόμενες διαφωνίες στο εσωτερικό. Ο θάνατος του Ραΐσι είχε ως αποτέλεσμα να αποκτήσει την εξουσία τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, ένας σταθερό πιστό στον υιό Χαμενεϊ.
Ο Moχάμαντ Μοχμπέρ, ο οποίος θα ασκεί καθήκοντα προέδρου μέχρι τις εκλογές και μπορεί να είναι υποψήφιος για το αξίωμα, διηύθυνε το Setad, ένα fund δισεκατομμυρίων δολαρίων, το οποίο ελέγχει τις συμμετοχές σε ακίνητα, τη βιομηχανία, τα οικονομικά κοκ και ελέγχεται από τον ανώτατο ηγέτη . Ο γιος του ελέγχει επίσης στο γραφείο του ανώτατου ηγέτη και στην επιχειρηματική αυτοκρατορία που ελέγχει.
Ο Χαμενεϊ γεννήθηκε το 1969 στη θρησκευτική πόλη Mασχάντ, όταν ο πατέρας του γινόταν ηγετική φυσιογνωμία στο επαναστατικό κίνημα ενάντια στη μοναρχία του σάχη Μοχάμαντ Ρεζά Παχλαβί. Ο Αλί Χαμενεΐ συνελήφθη επανειλημμένα από τη μυστική αστυνομία του Σάχη και κατά τη διάρκεια μιας επιδρομής, ο Μοζτάμπα τον παρακολούθησε να ξυλοκοπείται, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του ανώτατου ηγέτη. Μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979, η οικογένεια Χαμενεΐ μετακόμισε στην Τεχεράνη, όπου ο Μοτζτάμπα φοίτησε σε γυμνάσιο για παιδιά των επαναστατικών πρωτοποριών, ενώ ο πατέρας του ανέβηκε γρήγορα στις τάξεις της κυβέρνησης με αποτέλεσμα να γίνει πρόεδρος το 1981.
Ο Μοτζτάμπα Χαμενεΐ πέρασε τα χρόνια των σπουδών του, όπως πολλοί νεαροί Ιρανοί, συμμετέχοντας στον πόλεμο του 1980-1988 εναντίον του Ιράκ επί Σαντάμ Χουσεΐν. Στο τάγμα του, σχημάτισε σχέσεις με άνδρες που αργότερα έγιναν ανώτερα στελέχη στον μηχανισμό ασφαλείας του Ιράν, συμπεριλαμβανομένου του Χοσεΐν Ταέμ, μελλοντικού αρχηγού πληροφοριών στην Φρουρά της Ισλαμικής Επανάστασης, και του Χοσεΐν Νετζάτ, ο οποίος θα γινόταν επικεφαλής της μονάδας της Φρουράς που είχε αποστολή να συντρίψει τις διαδηλώσεις στο Τεχεράνη.
Το προφίλ του Χαμενεΐ ενισχύθηκε τη δεκαετία του 1990 και ιδιαίτερα στα μέσα της δεκαετίας του 2000, όταν οι μεταρρυθμιστές τον κατηγόρησαν ότι σχεδίασε τις προεδρικές εκλογές του 2005 και του 2009 για τον σκληροπυρηνικό Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ. Το 2009, έπαιξε ρόλο μέσω της υποστήριξης του Tαέμπ, τότε διοικητή της παραστρατιωτικής πολιτοφυλακής Basij, στη βίαιη καταστολή των διαδηλωτών του «Πράσινου Κινήματος» που ισχυρίζονταν ότι οι εκλογές είχαν κλαπεί, σύμφωνα με σύμβουλο της Φρουράς
Οι δραστηριότητες του Χαμενεΐ τράβηξαν την προσοχή στο εξωτερικό. Οι ΗΠΑ του επέβαλαν κυρώσεις το 2019, κατηγορώντας τον ότι συνεργάστηκε στενά, για λογαριασμό του πατέρα του, με τους Φρουρούς της Επανάστασης και το Basij «για να προωθήσει τις αποσταθεροποιητικές περιφερειακές φιλοδοξίες και τους καταπιεστικούς εγχώριους στόχους του πατέρα του».
Το 2022, πανεθνικές διαδηλώσεις σάρωσαν ξανά το Ιράν μετά τον θάνατο της Mάχσα Αμίνι, μιας νεαρής γυναίκας που κατηγορήθηκε για παραβίαση του ισλαμικού ενδυματολογικού κώδικα της χώρας. Ο γιος του ανώτατου ηγέτη έγινε γρήγορα στόχος της οργής των διαδηλωτών. Ο Μιρ-Χοσεΐν Μουσαβί, πρώην υποψήφιος για την προεδρία που βρίσκεται σε κατ’ οίκον περιορισμό, κάλεσε τον Χαμενεΐ να διαλύσει τις φήμες ότι ο γιος του τον διαδέχτηκε. Ο αγιατολάχ δεν απάντησε.
Η άνοδος του γιου Χαμενεΐ έχει πυροδοτήσει εικασίες ότι θα διαδεχθεί τον πατέρα του. Αυτό είναι ένα απίθανο σενάριο, λέει ο Μεζχντί Χαλατζί, ένας θεολόγος που εκπαιδεύτηκε στην ιερή πόλη του Ιράν Κομ και συνέγραψε το 2023 ένα βιβλίο για τον Ανώτατο Ηγέτη Αλί Χαμενεΐ. «Η ιδέα ότι η φιλοδοξία του Moζτάμπα είναι να είναι ο επόμενος ανώτατος ηγέτης είναι ένας ολοκληρωτικός μύθος», είπε. «Με βάση την ιστορική εμπειρία, δεν νομίζω ότι ο Χαμενεΐ θα υποδείκνυε κανέναν, ακόμη και τον γιο του, ως διάδοχο».
Ο νεότερος Χαμενεΐ δεν έχει αρκετές ιδιότητες που απαιτούνται επίσημα από έναν ανώτατο ηγέτη, συμπεριλαμβανομένων των απαραίτητων θρησκευτικών διαπιστευτηρίων ή εκτελεστικής εμπειρίας. Ο Αλί Χαμενεΐ και ο προκάτοχός του Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, ο οποίος ίδρυσε την Ισλαμική Δημοκρατία, έχουν απορρίψει την ιδέα να μεταβιβαστεί η εξουσία στο παιδί του ως αντιισλαμική και μοναρχική.
«Με δεκαετίες εμπειρίας στους διαδρόμους της εξουσίας, το δίκτυο [του Μοτζτάμπα Χαμενεΐ] στο καθεστώς είναι απαράμιλλο», δήλωσε ο Σαΐντ Γκολκάρ, ειδικός στις υπηρεσίες ασφαλείας του Ιράν που διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Τενεσί. «Αλλά ο διορισμός του θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την κληρονομιά του Χαμενεΐ επαναφέροντας τη μοναρχία».
Οι ειδικοί λένε ότι η εξουσία του Μοτζτάμπα Χαμενεΐ μπορεί να απειληθεί μόλις πεθάνει ο πατέρας του και ότι μπορεί να τα πάει καλύτερα αν παραμείνει στη σκιά. Πριν από το θάνατο του Χομεϊνί το 1989, ο γιος του Αχμάντ, που ήταν ο αρχηγός του επιτελείου του και πιο ισχυρός από τον Μοτζτάμπα Χαμενεΐ σήμερα, διαχειριζόταν τις υποθέσεις της χώρας μαζί με τον Αλί Χαμενεΐ και τον τότε πρόεδρο Ακμπάρ Χασεμί Ραφσαντζάνι, αλλά έπεσε μαζί τους μετά τον θάνατο του πατέρα του. Ο Aχμάντ Χομεϊνί πέθανε το 1995, σε ηλικία 49 ετών, από καρδιακή ανακοπή
Wall Street Journal
