Ανδρέας Κ. ΣακελλαριάδηςΛογιστής – Φοροτέχνης
ΑΝΥΠΑΙΤΙΟ ΚΩΛΥΜΑ
Ανυπαίτια κωλύματα εργασίας αποτελούν τα περιστατικά που εμποδίζουν τον εργαζόμενο να παρέχει την εργασία του στον εργοδότη, σύμφωνα με την σύμβαση εργασίας, και δεν οφείλονται σε υπαιτιότητα του εργαζόμενου.
Το άρθρο 657 του Α.Κ αναφέρεται γενικά για τους σπουδαίους λόγους που χωρίς να οφείλονται σε υπαιτιότητα του εργαζομένου, τον εμποδίζουν να παράσχει την εργασία του. Στο άρθρο αυτό δεν αναφέρονται ούτε ειδικά ούτε βέβαια περιοριστικά τα ανυπαίτια κωλύματα.
Άρθρο 657 του Αστικού Κώδικα :Λόγοι κωλύσαντες τον εκμισθωτήν.-Ο εκμισθωτής διατηρεί την αξίωσιν αυτού επί τον μισθόν εάν μετά δεκαήμερον τουλάχιστον παροχήν εργασίας κωλύεται να εργασθή ένεκα σπουδαίου λόγου μη οφειλόμενος είς υπαιτιότητα αυτού.Ποσά καταβληθέντα είς τον εκμισθωτήν εξ αιτίας του κωλύματος δυνάμει υποχρεωτικής εκ του νόμου ασφαλίσεως δυκαιούται ο μισθωτής να εκπέση εκ του μισθού.
Κατά την θεωρία και την νομολογία των Δικαστηρίων ως ανυπαίτια κωλύματα θεωρούνται τα εξής :
Η αιχμαλωσία του εργαζόμενου Πρωτ.Αθ. 2036/49Η ασθένεια ΑΠ 542/10Το ατύχημα εργατικό ή μη, ο τραυματισμός η αναπηρία ΑΠ 917/96Ο Γάμος του μισθωτούΟ Γάμος τέκνου μισθωτούΗ Γέννηση τέκνουΗ άσκηση εκλογικού δικαιώματος Μον.Πρωτ. 3060/75Η επιστράτευσις Ο θάνατος ή η βαρεία ασθένεια στενώτατου συγγενούς Πρωτ. Πειρ. 230/55Η άσκηση θρησκευτικών καθηκόντων εφόσον είναι απολύτως αναγκαίον να λάβη χώρα κατ εργάσιμον ημέρα.Η λουτροθεραπεία Ειρ. Αθ. 1010/72Η κλήσις ως μάρτυρας ή ως ένορκου Εφ. Πειραιώς 917/96, όχι όμως η παράστασις ως κατηγορούμενου .Η προφυλάκιση Η πυρκαγιάΟ σεισμός Οι χιονοπτώσεις για μισθωτούς που δεν κατέστη δυνατόν να προσέλθουν στην εργασία τους.
Οι χιονοπτώσεις όταν είναι ασυνήθους μορφής και εντάσεως μπορεί να θεωρηθούν ως γεγονός ανωτέρας βίας, γεγονός δηλαδή του οποίου οι συνέπειες δεν θα μπορούσαν να προβλεφθούν και να αποτραπούν ακόμη και δια μέτρων άκρας επιμέλειας και συναινέσεως.
Με το άρθρο 656 του ΑΚ καθιερώνεται γενικός κανόνας του ενοχικού δικαίου, κατά τον οποίο αν ο δανειστής εμποδίζεται προσωρινώς ή οριστικώς να δεχθεί την παροχή ένεκα λόγου οφειλόμενου σε ανωτέρα βία, αυτός δεν καθίσταται υπερήμερος, έστω και αν τον εξ ανωτέρας βίας περιστατικό ανάγεται στη σφαίρα των σχέσεων του. Ο κανόνας αυτός προκύπτει κατ αντιδιαστολή από την αρνητική διατύπωση του ως άνω άρθρου, κατά την οποία ο εργοδότης οφείλει το μισθό αν ένεκα λόγων αφορώντων αυτόν και μη οφειλομένων σε ανωτέρα βία είναι αδύνατη η αποδοχή της εργασίας του μισθωτού. Κατά τον κανόνα αυτό δεν περιπίπτει ο εργοδότης, αν αδυνατεί να δεχθεί την παροχή της εργασίας, σε υπερημερία αποδοχής, αλλά χωρούν οι ίδιες συνέπειες σαν να περιερχόταν ο μισθωτός σε ανυπαίτια αδυναμία παροχής δηλαδή και οι δύο συμβαλλόμενοι απαλλάσσονται προσωρινώς των αμοιβαίων παροχών.
Ανωτέρα βία , προς εφαρμογή του άρθρου 656 ΑΚ υπάρχει όταν η αποδοχή της εργασίας υπό του εργοδότη παρακωλύεται προσωρινώς ή οριστικώς από τυχερό και απρόβλεπτο γεγονός, το οποίο ήταν αδύνατο να αποτραπεί ακόμη και δια μέτρων άκρας επιμέλειας . Δηλαδή το περιστατικό της ανωτέρας βίας ερευνάται στην προκειμένη περίπτωση κατά την υποκείμενη θεωρία. Ο εργοδότης για να απαλλαγεί της υποχρέωσης προς καταβολής του μισθού πρέπει το εξ ανωτέρας βίας περιστατικό να αφορά αυτόν και η εξ αυτού επίδραση να καθιστά αδύνατη την αποδοχή της εργασίας .
Από την στο άρθρο δε φράση ή αν η αποδοχή της εργασίας είναι αδύνατη από λόγους που τον αφορούν και δεν οφείλεται σε ανωτέρα βία , δεν έπεται ότι για να χωρήσει εφαρμογή της εν λόγω διατάξεως πρέπει να συντρέχουν περισσότεροι λόγοι του ενός , αλλά αρκεί και ένας λόγος, εφόσον αφορά τον εργοδότη , οφείλεται σε ανωτέρα βία και καθιστά αδύνατη την αποδοχή εργασίας , για να απαλλαγεί ο τελευταίος της υποχρεώσεως προς πληρωμή του μισθού. Από τα ανωτέρω συνάγεται το συμπέρασμα ότι καθίσταται υπερήμερος δανειστής ο εργοδότης και οφείλει συνεπώς το μισθό, όχι μόνο όταν δεν θέλει, αλλά και όταν δεν μπορεί να αποδεχθεί την παροχή της εργασίας ένεκα τυχηρού γεγονότος , μη οφειλόμενου, όμως σε ανωτέρα βία , εκτός αν το τυχηρό γεγονός καθιστά συγχρόνως και στο μισθωτό αδύνατη την παροχή εργασίας .
Σχετικό με τις χιονοπτώσεις είναι και το υπ᾽ αρ. 2019/02 Έγγραφο του Υπ. Εργασίας στο οποίο αναφέρονται τα εξής:
1. «Σύμφωνα με τη διάταξη του πρώτου εδαφίου του άρθρου 656 του Αστικού Κώδικα «Αν ο εργοδότης έγινε υπερήμερος ως προς την αποδοχή της εργασίας η αν η αποδοχή της εργασίας είναι αδύνατη από λόγους που τον αφορούν και δεν οφείλονται σε ανωτέρα βία, ο εργαζόμενος έχει δικαίωμα να απαιτήσει το μισθό, χωρίς να είναι υποχρεωμένος να παράσχει την εργασία σε άλλο χρόνο».
2. Από την ανωτέρω διάταξη προκύπτει ότι αν ο εργοδότης εμποδίζεται προσωρινώς η οριστικώς να δεχθεί την παροχή (εν προκειμένω την εργασία), από λόγους οφειλομένους σε ανωτέρα βία, αυτός δεν καθίσταται υπερήμερος περί την αποδοχή της προσφερομένης εργασίας, και κατ᾽ ακολουθίαν απαλλάσσεται από την υποχρέωση προς καταβολή του μισθού προς τον προσφέροντα την εργασία του μισθωτό.
3. Ανωτέρα βία, προς εφαρμογή της διατάξεως του πρώτου εδαφίου του άρθρου 656 του Αστικού Κώδικα, υπάρχει όταν η αποδοχή της εργασίας από τον εργοδότη εμποδίζεται προσωρινώς η οριστικώς από τυχηρό και απρόβλεπτο γεγονός, το οποίο ήταν αδύνατο να αποτραπεί και αν ακόμα κατεβάλλετο το ανώτατο δυνατό μέτρο επιμέλειας, σύνεσης και πρόνοιας (ΑΠ 637/50 – 151/51 – 16/54 – 314/54 – 170/57 – 677/74 – 525/78 – 635/78 – 1043/80 – 1738/80 – 1340/79 – 680/81 – Εφ. Αθ. 2984/89 – Εφ. Θεσσαλονίκης 1775/94 κ.λπ.), εφ᾽ όσον όμως επιφέρει την οριστική και ολική διακοπή της λειτουργίας της επιχείρησης ως ενιαίας μονάδος.Οι εκτεταμένες ασυνήθεις, πρωτοφανείς σε μορφή και ένταση χιονοπτώσεις έχουν κριθεί ως περιστατικό ανωτέρας βίας (Εφετείο Αθηνών 2984/89 ΔΕΝ 1989 σ. 1301).
Κατ᾽ ακολουθίαν όλων των ανωτέρω νομικών και νομολογιακών δεδομένων και των πραγματικών περιστατικών που τέθηκαν υπ᾽ όψη μας, έχουμε την άποψη ότι, εφ᾽ όσον, λόγω της ασυνήθους σε μορφή και ένταση χιονοπτώσεως, έπαυσε πραγματικώς για προσωρινό χρονικό διάστημα η λειτουργία της επιχείρησής σας, κατά το χρονικό διάστημα αυτό απαλλάσσεσθε από την υποχρέωση καταβολής αποδοχών στο προσωπικό σας.
Η διάρκεια της προσωρινότητας πάντως, θα καθορισθεί κατά δικαία κρίση, βάσει των αρχών της καλής πίστης, λαμβανομένων υπ᾽ όψη των συναλλακτικών ηθών, του κοινωνικοοικονομικού σκοπού του δικαιώματος (άρθρα 200, 288, 281 ΑΚ), καθώς και των εν γένει συνθηκών της συγκεκριμένης περίπτωσης.
Ωστόσο για την επίλυση κάθε αμφισβήτησης, αρμόδια να αποφανθούν είναι τα τακτικά δικαστήρια».
Για τους μισθωτού που ένεκα των ασυνήθους μορφής εντάσεων χιονοπτώσεων δεν καθίσταται δυνατόν να προσέλθουν για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους , το γεγονός των χιονοπτώσεων θεωρείται σπουδαίος λόγος μη οφειλόμενος σε υπαιτιότητα τους ( άρθρο 657 ΑΚ) που τους παρέχει το δικαίωμα να ζητήσουν τις αποδοχές του χρονικού διαστήματος κατά το οποίο λόγω των χιονοπτώσεων καθίσταται αδύνατον να προσέλθουν στην εργασία τους ( και εντός των χρονικών ορίων του άρθρου 658 ΑΚ) εφόσον η επιχείρηση λειτούργησε.
Άρθρο 657.- Λόγοι που εμπόδισαν τον εργαζόμενο. Ο εργαζόμενος διατηρεί την αξίωση του για μισθό, αν ύστερα από δεκαήμερη τουλάχιστον παροχή εργασίας εμποδίζεται να εργαστεί από σπουδαίο λόγο που δεν οφείλεται σε υπαιτιότητά του. Ο εργοδότης έχει δικαίωμα να εκπέσει από το μισθό τα ποσά που εξαιτίας του εμποδίου καταβλήθηκαν στον εργαζόμενο από ασφάλιση υποχρεωτική κατά το νόμο, κάθε περιστατικό που δεν οφείλεται σε υπαιτιότητα του μισθωτού και που θεωρείται βάσει της καλής πίστεως και των συναλλακτικών ηθών ότι καθιστά την παροχή εργασίας ανέφικτη, δηλαδή ότι δικαιολογεί την μη παροχή της εργασίας, του δίνει το δικαίωμα να ζητήσει τις αποδοχές του χρονικού διαστήματος κατά το οποίο ήταν αδύνατη η παροχή εργασίας, με βασική προϋπόθεση να έχει εργαστεί για τουλάχιστον δέκα ημέρες. Για να διατηρηθεί η αξίωση του εργαζομένου για το μισθό, μολονότι δεν παρέχει εργασία, πρέπει το κώλυμα για παροχή εργασίας να οφείλεται σε σπουδαίο λόγο, ήτοι σε λόγο που κατά την καλή πίστη και τα χρηστά και συναλλακτικά ήθη, καθιστά δικαιολογημένη τη μη παροχή εργασίας. Να μη μπορεί, δηλαδή, κατά την καλή πίστη και τα χρηστά και συναλλακτικά ήθη, να αξιωθεί από το μισθωτό η παροχή εργασίας εξαιτίας του σπουδαίου λόγου. Σπουδαίος λόγος αποχής από την εργασία μπορεί να είναι οποιοδήποτε πραγματικό περιστατικό που αναφέρεται είτε στο πρόσωπο του μισθωτού και γενικότερα στη δική του «σφαίρα», είτε σε πραγματικό γεγονός που δημιουργεί αντικειμενική αδυναμία παροχής εργασίας (Αγαλλόπουλος, Εργατικό Δίκαιο, 1958, σελ. 211-212, Κουκιάδης, Εργατικό Δίκαιο – Ατομικές εργασιακές σχέσεις και δίκαιο της ευελιξίας της εργασίας, 2017, σελ. 677-678, Ζερδελής, Εργατικό Δίκαιο – Ατομικές εργασιακές σχέσεις, 2015, σελ. 736-740, Βλαστός, Σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, 1990, σελ. 590-591, Γεωργιάδης-Σταθόπουλος Ειδικό Ενοχικό Δίκαιο, 1980, σελ. 495, ΑΠ 328/1976, ΕφΠειρ 917/1996, ΠρΑθ 3219/1974, ΠρΚω 15/1961). Αρ. Πρωτ.: οικ. 23400/662/2019
Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατόν να λειτουργήσει η επιχείρηση και να δεχθεί τις υπηρεσίες των μισθωτών λόγω των χιονοπτώσεων, οι χιονοπτώσεις μπορεί να θεωρηθούν ως γεγονός ανωτέρας βίας κατά το άρθρο 656 ΑΚ , Άρθρο 656.-Υπερημερία του εργοδότη. Αν ο εργοδότης έγινε υπερήμερος ως προς την αποδοχή της εργασίας ή αν η αποδοχή της εργασίας είναι αδύνατη από λόγους που τον αφορούν και δεν οφείλονται σε ανωτέρα βία, ο εργαζόμενος έχει το δικαίωμα να απαιτήσει το μισθό, χωρίς να είναι υποχρεωμένος να παράσχει την εργασία σε άλλο χρόνο. Ο εργοδότης όμως έχει δικαίωμα να αφαιρέσει από το μισθό καθετί που ο εργαζόμενος ωφελήθηκε από τη ματαίωση της εργασίας ή από την παροχή της αλλού, ο εργοδότης απαλλάσσεται από την υποχρέωση καταβολής αποδοχών.
Συνεπώςα) Όταν η επιχείρηση δεν λειτούργησε λόγω ανώτερης βίας και οι εργαζόμενοι της δεν προσήλθαν στην εργασία τους για το ίδιο γεγονός, έχουν εφαρμογή οι διατάξεις του άρθρου 380 του Αστικού Κώδικα, σύμφωνα με τις οποίες «αν η παροχή από ένα από τους συμβαλλόμενους (εργοδότη ή μισθωτό) είναι αδύνατη συνεπεία γεγονότος για το οποίο δεν έχει ευθύνη, απαλλάσσεται και ο άλλος από τους συμβαλλόμενους της αντιπαροχής» (δηλ. υπάρχει κοινή απαλλαγή).
β) Όταν η επιχείρηση λειτούργησε κανονικά και κάποιος εργαζόμενος δεν κατόρθωσε να μεταβεί στην εργασία του, παρά την καταβληθείσα από μέρους του προσπάθεια λόγω ανώτερης βίας, του οφείλεται ο μισθός της ημέρας εκείνης (άρθρο 657 Αστικού Κώδικα).
Σύμφωνα με το δελτίο τύπου του υπ.Εργασίας : Υπενθυμίζεται επίσης ότι σε περιπτώσεις όπως η τωρινή κακοκαιρία εφαρμόζονται εδώ και χρόνια τα ακόλουθα:1. Όταν η επιχείρηση λειτουργεί κανονικά και κάποιος εργαζόμενος δεν κατορθώσει να μεταβεί στην εργασία του, παρά την καταβληθείσα από μέρους του προσπάθεια, λόγω ανωτέρας βίας, του οφείλεται ο μισθός της ημέρας εκείνης. 2. Εφόσον επιχειρήσεις απασχολούν εργαζομένους σε εξωτερικές θέσεις εργασίας, αυτές πρέπει να διευθετούνται κατά τέτοιο τρόπο ώστε οι εργαζόμενοι να προστατεύονται από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες και να λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα πρόληψης και προστασίας στην περίπτωση εργαζομένων που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου (π.χ. καρδιοπαθείς). 3. Στην περίπτωση τεχνικών και οικοδομικών έργων καθώς και των εργασιών στα λιμάνια οι εργασίες διακόπτονται όταν παρεμποδίζονται άμεσα από τις καιρικές συνθήκες και επαναλαμβάνονται μετά την αποκατάσταση ασφαλών συνθηκών εργασίας. Σε κάθε περίπτωση, απαγορεύεται η εγκατάσταση ή χρήση ανυψωτικών μηχανημάτων σε καιρικές συνθήκες που είναι δυνατό να θέσουν σε κίνδυνο την ευστάθειά τους, ενώ πρέπει να επανελέγχονται από τον επιβλέποντα μηχανικό αντιστηρίξεις, εκσκαφές κ.λπ. πριν από την επανάληψη εργασιών που διακόπηκαν λόγω παγετού. 4. Τέλος, όσον αφορά στις επιχειρήσεις-εργοδότες (συμπεριλαμβανομένων των ψηφιακών πλατφορμών) που απασχολούν εργαζόμενους διανομείς, τόσο στο χώρο της εστίασης όσο και σε άλλες δραστηριότητες μεταφορών/διανομής αντικειμένων με δίτροχα οχήματα, τονίζεται ότι οι εργοδότες οφείλουν αν δεν το έχουν ήδη κάνει, να εφοδιάσουν άμεσα τους διανομείς με τον κατάλληλο εξοπλισμό προστασίας (κράνος, γάντια, αδιάβροχή στολή προστασίας κλπ.) Πέραν της παροχής του αναγκαίου εξοπλισμού ατομικής προστασίας, οι εργοδότες οφείλουν επίσης, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, να προβούν και στην άμεση παύση εργασιών σε περίπτωση επικράτησης ακραίων καιρικών συνθηκών (χιονόπτωση, παγετός). Δείτε το ΔΤ εδώ.
Επίσης σχετική με το θέμα είναι
είναι η παλαιότερη εγκύκλιος του υπ. Εργασίας με αριθμ.πρωτ.: 30354/8.3.2011 καθώς και το Σημείωμα της Επιστημονικής Ομάδος του Δελτίου Εργατικής Νομοθεσίας για τις συνέπειες χιονοπτώσεων.
Τέλος δείτε και το σημείωμα της ΓΣΕΕ για τα ακραία καιρικά φαινόμενα εδώ
