Όταν οι κορυφαίοι έμποροι φυσικού αερίου στον κόσμο συναντήθηκαν στα τέλη Απριλίου σε ένα ξενοδοχείο δίπλα στο κανάλι στα περίχωρα του Άμστερνταμ, η ατμόσφαιρα ήταν όπως συνήθως: καφές, κρουασάν και τσακωμοί για προσφορές για τον επερχόμενο χειμώνα. Στη συνέχεια ήρθε η είδηση για διαρροή στο μεγαλύτερο εργοστάσιο υγροποιημένου φυσικού αερίου της Ευρώπης, που βρίσκεται πάνω από τον Αρκτικό κύκλο στη Νορβηγία.
Όπως γράφει το Bloomberg, το πρόβλημα – που ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια μιας προγραμματισμένης δοκιμής των συστημάτων ασφαλείας της εγκατάστασης – επιδιορθώθηκε γρήγορα, αλλά όχι πριν προκαλέσει μια στιγμιαία άνοδο στην τιμή του φυσικού αερίου. Και αυτό στην Ολλανδία, χρησίμευσε ως μια άβολη υπενθύμιση της δύναμης που έχει μια μεμονωμένη εταιρεία, της Equinor ASA.
Το στέμμα από την… Gazprom
Στα περισσότερα από δύο χρόνια από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, εκτοξεύοντας τις τιμές της ενέργειας στα ύψη, ο νορβηγικός γίγαντας πετρελαίου και φυσικού αερίου πήρε αθόρυβα το στέμμα που κάποτε ανήκε στη ρωσική Gazprom PJSC. Η Νορβηγία προμηθεύει τώρα το 30% του φυσικού αερίου του μπλοκ. Η Gazprom παρείχε περίπου το 35% του συνόλου του φυσικού αερίου της Ευρώπης πριν από τον πόλεμο. Και από τα περισσότερα από 109 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου που εξήγαγε η Νορβηγία στην Ευρώπη πέρυσι – αρκετά για να τροφοδοτήσουν τη Γερμανία μέχρι το 2026 – περίπου τα δύο τρίτα διατέθηκαν στην αγορά και πωλήθηκαν από την Equinor.
Όσο το μπλοκ συνεχίζει να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα ορυκτά καύσιμα, οι νορβηγικοί υδρογονάνθρακες θα είναι απαραίτητοι για να διατηρηθούν τα φώτα αναμμένα στην Ευρώπη.
Η ορατότητα της Equinor «άλλαξε δραματικά με τις μειωμένες ροές από τη Ρωσία», δήλωσε η Irene Rummelhoff, επικεφαλής του τμήματος midstream, μάρκετινγκ και επεξεργασίας της εταιρείας. «Υπήρξε μια χρονική στιγμή όπου [η Ευρώπη] σχεδόν μας θεωρούσε δεδομένους. Αυτό δεν ισχύει πλέον».
Ερωτηματικά
Η νέα εξέχουσα θέση της εταιρείας έχει επίσης εγείρει ερωτήματα σχετικά με το εάν οι ευρωπαίοι ηγέτες θέτουν για άλλη μια φορά σε κίνδυνο τις χώρες τους βασιζόμενοι σε μεγάλο βαθμό σε έναν μόνο προμηθευτή. Αν και η Νορβηγία θεωρείται σταθερός εμπορικός εταίρος με μακρά και συνεπή ιστορία παράδοσης ενέργειας στην Ευρώπη, οι εκτεταμένες διακοπές λειτουργίας και η αντιμετώπιση των προκλήσεων συντήρησης, που επηρεάζουν τις τιμές της ενέργειας, είχαν αλυσιδωτές επιπτώσεις σε ολόκληρη την ήπειρο.
Μέρος της καλής τύχης της εταιρείας έχει να κάνει με μια ευρύτερη αλλαγή στη σχέση της Ευρώπης με τα ορυκτά καύσιμα, δήλωσε σε συνέντευξή της η Thina Margrethe Saltvedt, επικεφαλής αναλυτής βιώσιμων οικονομικών στη Nordea Bank Abp.
Πριν από πέντε χρόνια, «γίνονταν πολύς λόγος για την πράσινη μετάβαση και πως αρχίζαμε να βλέπουμε τη δύση της βιομηχανίας πετρελαίου και φυσικού αερίου», είπε. «Μετά συνέβη η Co, μετά ο πόλεμος στην Ουκρανία και τώρα απλά δεν το βλέπεις πια. Η εστίαση έχει στραφεί στην ενεργειακή ασφάλεια».
Η αντίληψη ότι το φυσικό αέριο δεν θα εξαφανιστεί σύντομα, μια άποψη που υποστηρίζεται έντονα από τη βιομηχανία φυσικού αερίου, έχει φέρει τη Νορβηγία στο επίκεντρο της συζήτησης για την εξασφάλιση των ενεργειακών πόρων της Ευρώπης. Ο Γερμανός υπουργός Οικονομίας Robert Habeck — ο οποίος είναι επίσης υπεύθυνος για την κλιματική πολιτική στη μεγαλύτερη οικονομία της περιοχής — πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στο Όσλο στις αρχές Ιανουαρίου 2023. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ταξίδεψε δύο μήνες αργότερα στο κοίτασμα φυσικού αερίου Troll της Νορβηγίας, το οποίο παρέχει 10% των προμηθειών της ηπείρου.
Η αρμόδια Επίτροπος της ΕΕ, Κάντρι Σίμσον επισκέφτηκε επίσης τη Νορβηγία δύο φορές τα τελευταία δύο χρόνια. Μιλώντας σε μια εκδήλωση στη νορβηγική πρωτεύουσα τον Μάρτιο, η SΣίμσον είπε σε αίθουσα γεμάτη με την ελίτ της χώρας πετρελαίου και φυσικού αερίου ότι «η ΕΕ συνεχίζει να υπολογίζει στη Νορβηγία ως εταίρο για συμβατικές πηγές».
Η αρχική αναταραχή
Επειδή οι τιμές του φυσικού αερίου της Νορβηγίας είναι υψηλότερες από τις τιμές της Ρωσίας, υπήρξε κάποια αναταραχή μετά τη συρρίκνωση των ρωσικών εξαγωγών, καθώς η Νορβηγία επωφελήθηκε σε βάρος της Ευρώπης. Όμως η κριτική υποχώρησε καθώς οι κυβερνήσεις και οι έμποροι αποδέχθηκαν τις νέες συνθήκες της αγοράς.
Το μη μέλος της ΕΕ δεν έκρυψε ποτέ τη σημασία που δίνει στο φυσικό αέριο —η Νορβηγία υποστήριξε εδώ και καιρό ότι το φυσικό αέριο πρέπει να έχει κεντρικό ρόλο στην πράσινη μετάβαση του μπλοκ— και τώρα βρίσκει πιο πρόθυμους υποστηρικτές. Στα τέλη Απριλίου, ο γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς ευχαρίστησε τη Νορβηγία που έδωσε τη δυνατότητα στη χώρα του να γίνει ανεξάρτητη από το ρωσικό αέριο «μέσα σε λίγους μόνο μήνες» και την επαίνεσε ως «τον τέλειο εταίρο» για τη διασφάλιση του εφοδιασμού της Γερμανίας και της Ευρώπης.
Ο νέος ρόλος της Νορβηγίας ως προμηθευτής φυσικού αερίου στην Ευρώπη ήταν πολύ κερδοφόρος – οι εξαγωγές φυσικού αερίου έφτασαν το υψηλό ρεκόρ των 1,4 τρισεκατομμυρίων κορωνών (130 δισεκατομμύρια δολάρια) το 2022 – αλλά παράλληλα θέτουν ερωτηματικά για το πράσινο μέλλον της Νορβηγίας. Ενώ η χώρα έχει γίνει ηγέτης σε πρωτοβουλίες όπως η μετάβαση στα ηλεκτρικά οχήματα, η πρόσφατη αύξηση της ζήτησης για φυσικό αέριο είχε ως αποτέλεσμα την ανακατεύθυνση οικονομικών πόρων και ταλέντων πίσω στον τομέα του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.
Στο επίκεντρο
Η αυξανόμενη σημασία της Equinor στην Ευρώπη ήρθε στο επίκεντρο το περασμένο καλοκαίρι, όταν η εταιρεία ανακοίνωσε ότι η συντήρηση σε ορισμένες από τις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις φυσικού αερίου της επεκτείνεται. Μέσα σε λίγα λεπτά, οι τιμές του φυσικού αερίου αυξήθηκαν σχεδόν κατά 20%.
Η ανταπόκριση ήταν ιδιαίτερα έντονη καθώς οι έμποροι είχαν στοιχηματίσει ως επί το πλείστον ότι οι τιμές θα κατρακυλούσαν. Η υποτονική ζήτηση και το γεγονός ότι τα αποθέματα φυσικού αερίου της περιοχής θα ήταν γεμάτα μέχρι το τέλος του καλοκαιριού τους έκανε να σκεφτούν ότι η Ευρώπη είχε επιτέλους ξεπεράσει τα χειρότερα από την ενεργειακή κρίση. Ο ασυνήθιστα ζεστός καιρός στην ήπειρο, που συνήθως αυξάνει τη χρήση ενέργειας, ενίσχυσε την ανησυχία.
Οι απρογραμμάτιστες διακοπές μείωσαν σημαντικά τις εξαγωγές της Νορβηγίας για μερικές εβδομάδες και ώθησαν τα γραφεία συναλλαγών σε όλη την ήπειρο να σταθμίσουν περισσότερο το «φαινόμενο συντήρησης Equinor» στα μοντέλα τους. Και καθώς η τιμή του φυσικού αερίου άρχισε να εξαρτάται όλο και περισσότερο από το καθεστώς της εταιρείας, οι έμποροι άρχισαν να δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στα καθημερινά μηνύματα που στέλνει μια άλλη νορβηγική εταιρεία, η Gassco AS, σχετικά με αλλαγές στα χρονοδιαγράμματα συντήρησης σε ολόκληρη τη χώρα.
Μέσα στην Equinor, υπάρχουν «φραγμοί πληροφοριών και διαδικασίες για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τους κανονισμούς, ώστε όλοι οι συμμετέχοντες στην αγορά να έχουν πρόσβαση σε ευαίσθητες πληροφορίες της αγοράς ταυτόχρονα», δήλωσε εκπρόσωπος της εταιρείας, προσθέτοντας ότι η Gassco ενεργεί ως «ουδέτερος και ανεξάρτητος διαχειριστής συστήματος».
Οι έμποροι ήταν ήδη σε επιφυλακή για αιφνιδιαστικές διακοπές. Μέχρι το τέλος του 2021, η Gazprom ήταν ως επί το πλείστον αξιόπιστος προμηθευτής – ένας μεγάλος λόγος για τον οποίο οι τιμές του φυσικού αερίου παρέμειναν σταθερές την τελευταία δεκαετία. Όταν ξαφνικά οι διακοπές άρχισαν να γίνονται πιο συχνές, οι τιμές εκτοξεύτηκαν, πυροδοτώντας την ενεργειακή κρίση.
Αυτό που κανείς δεν γνώριζε τότε είναι ότι η μείωση των ροών φυσικού αερίου ήταν μέρος της προετοιμασίας για την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία. Γύρω στο Νοέμβριο, οι έμποροι άρχισαν να υπολογίζουν την απώλεια της ρωσικής προσφοράς στα μοντέλα τιμολόγησης τους.
Ασταθείς συνθήκες
Αν και η Ευρώπη βρίσκεται σε πολύ καλύτερη βάση από ό,τι πριν από ένα χρόνο, οι συνθήκες παραμένουν ασταθείς. Οποιαδήποτε απειλή στον εφοδιασμό καυσίμων μπορεί να αναταράξει τις αγορές, και αυτό, με τη σειρά του, μπορεί να έχει επιπτώσεις: οι επίμονες μεταβολές των τιμών στην αγορά φυσικού αερίου μπορούν να ενθαρρύνουν τις βιομηχανικές εταιρείες να περιορίσουν τη χρήση καυσίμων και να αυξήσουν τους λογαριασμούς των νοικοκυριών. «Η Νορβηγία αναμένεται να καλύψει περισσότερες από τις ανάγκες της Ευρώπης σε φυσικό αέριο αυτό το καλοκαίρι, καθώς οι εγκαταστάσεις της ανακάμπτουν από την εκτεταμένη συντήρηση που παρατηρήθηκε πέρυσι», έγραψε σε σημείωμα η Nnenna Amobi του BloombergNEF την 1η Μαΐου.
Ταυτόχρονα, οι προμήθειες φυσικού αερίου από τη Νορβηγία ενδέχεται να σημειώσουν νέο ρεκόρ φέτος. Η Equinor εργάζεται για να αυξήσει τη χωρητικότητά της και να μειώσει τα σημεία συμφόρησης με τον εξορθολογισμό των εργασιών συντήρησης. Το μάντρα εντός της κυβέρνησης της χώρας – που συχνά επαναλαμβάνεται από τον υπουργό Ενέργειας Terje Aasland – είναι ότι η Νορβηγία θα είναι «σταθερός και μακροπρόθεσμος προμηθευτής ενέργειας» για τις επόμενες δεκαετίες.
