«Ένα διάλειμμα στην κλάψα». Μερικές σκέψεις μέσα στον «ατέλειωτο θρήνο» των ημερών
Του Νίκου Σακελλαρίου, συνεργάτη του Taxheaven
Οι χρηματιστηριακές αγορές και οι επιχειρηματικές εξελίξεις έχουν πνιγεί μέσα στον ορυμαγδό των θρήνων και των σπαραγμών (άνευ εισαγωγικών) για την τρομερή ύφεση που είναι εδώ και τον Αρμαγεδδώνα που έρχεται. Όμως, όλες αυτές οι σπαρακτικές δηλώσεις ουσιαστικά υποδηλώνουν ότι οι επιχειρηματίες δεν ξέρουν ιστορία, οι εργαζόμενοι δεν έχουν ψυχολογικές και οικονομικές αντοχές και τα media ευχαριστιούνται με τις δυσάρεστες ειδήσεις.
Το ότι η κατάσταση στην παγκόσμια οικονομία θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη μετά από ένα παγκόσμιο δίμηνο lockdown ήταν γνωστό από την στιγμή που ξεκίνησε η διαδικασία της απομόνωσης. Αλλά και τα πρώτα μαντάτα του Ιανουαρίου έδειχναν ότι οι ισχυρές οικονομίες της Ευρωζώνης θα κινούνταν στο ύψος μίας μικρής ύφεσης καθ’ όλη τη διάρκεια του 2020. Άρα από τον Μάρτιο οι αγορές ήταν υποψιασμένες για τις εξελίξεις.
Τώρα οι διεθνείς οίκοι πρωτοστατούν στο ποιος θα βγάλει χειρότερες προβλέψεις για τις οικονομίες και τις επιχειρήσεις. Το αστείο της υπόθεσης είναι ότι ελάχιστοι αναλυτές απ’ αυτούς τους μεγάλους οίκους αξιολόγησης (S&P, Moody’s, Fitch κ.ά.) έχουν πρόσβαση σε πραγματικά δεδομένα. Όσοι εξ’ ημών γνωρίζουμε πως δουλεύουν οι -συνήθως juniors- αναλυτές τους, καταλαβαίνουμε ότι οι αξιολογήσεις τους βασίζονται σε εικασίες και όχι σε μελέτες.
Αν κάτσουμε και αναλύσουμε το θέμα της «οικονομικής δυστοπίας» που βιώνουμε θα καταλάβουμε ότι οι συγκρίσεις της κρίσης μ’ αυτές του 1929 στις ΗΠΑ είναι εντελώς άτοπες. Η κρίση στην Αμερική ξεκίνησε το 1929 και κράτησε ουσιαστικά μέχρι το 1936. Η κρίση του 1929 στην Αμερική έπληξε λίγο τη Βρετανία και την Γαλλία και περισσότερο τη Γερμανία η οποία είχε ήδη τα προβλήματα του υπερπληθωρισμού της 20ετίας του μεσοπολέμου. Τέλος η κρίση του 1929 έπληξε ελάχιστα τις υπόλοιπες χώρες όπως και την Ελλάδα της εποχής εκείνης.
Σήμερα οι οικονομίες και οι κοινωνίες είναι εντελώς διαφορετικές απ’ αυτές του ’30. Μεγάλη επάρκεια σε κεφάλαια, μεγάλη κινητικότητα σε έρευνα και ιδέες. Τα «επιχειρηματικά και κοινωνικά αμορτισέρ» απορροφούν άμεσα τους κραδασμούς. Έτσι το πιθανότερο είναι ότι του χρόνου τέτοια εποχή τα πράγματα θα είναι αισθητά καλύτερα προς απογοήτευση των ‘μελλοντολόγων’ που βλέπουν ότι τίποτε δεν θα είναι το ίδιο. Η ανθρώπινη φύση είναι κατασκευασμένη για να ξεπερνά προβλήματα. Όσοι παλαιοί ή νέοι άνθρωποι έχουν ζήσει σε καταστάσεις πολέμου βλέπουν τα πράγματα με πιο στωική και αισιόδοξη ματιά.
Τι δείχνει ο «καθρέπτης των χρηματιστηρίων»
Για τους περισσότερους οικονομολόγους, η εικόνα των χρηματιστηρίων είναι μία προεξόφληση των μελλοντικών επιχειρηματικών και οικονομικών εξελίξεων. Μετά το γκρέμισμα κατά 40% και πλέον των δεικτών κατά τον Μάρτιο, ήρθε μία σταδιακή ανάκαμψη στις διεθνείς αγορές και πλέον υπάρχουν χρηματιστηριακοί δείκτες που κινούνται σε νέα υψηλά, όπως είναι ο δείκτης υψηλής τεχνολογίας Nasdaq στις ΗΠΑ.
Στις μεγάλες αγορές οι χρηματιστηριακοί δείκτες είχαν φτάσει τον Φεβρουάριο σε ιστορικά υψηλά επίπεδα με πολλαπλασιαστές κερδών (p/e) άνω του 25. Με απλά λόγια ήταν εμφανές ότι είχαμε ‘φούσκες’ κυρίως λόγω της πολιτικής επιτοκίων των Κεντρικών Τραπεζών (ιδιαίτερα της ΕΚΤ). Μετά τη βίαια διόρθωση του Μαρτίου, οι αγορές διαπραγματεύονται με απώλειες της τάξης του 15% περίπου σε σχέση με τις ‘φούσκες’ του Φεβρουαρίου. Είναι τραγωδία αυτό; Μάλλον όχι.
Ελληνική οικονομία . Μερικές σκέψεις κόντρα στην μιζέρια
Αν θέλουμε να δούμε τα πράγματα με πιο αισιόδοξο βλέμμα (και έτσι ίσως επιβάλλεται) θα δούμε ότι στην Ελλάδα, οι επιχειρηματικές και οικονομικές εξελίξεις δεν είναι τόσο τραγικές. Μακροοικονομικά, ναι το χρέος θα πάει στο 200% επί του ΑΕΠ αλλά μήπως είναι η πρώτη φορά; Ζήσαμε 2 δεκαετίες με τόσο χρέος. Το αισιόδοξο μήνυμα στην ιστορία είναι ότι υπάρχουν «μαξιλάρια» με τα οποία η ελληνική κοινωνία κρατιέται όρθια.
Ακόμη και τα 800 ευρώ που πληρώνονται εργαζόμενοι και αυτοαπασχολούμενοι μαζί με τα 570 ευρώ των νέων πληρωμών μετριάζουν τον πόνο από το «lockdown». Σαφώς δεν επαρκούν αλλά τουλάχιστον είναι ένα συμπλήρωμα.
Ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός που διαφαίνεται για το 2020 μπορεί να γίνει αφορμή για διεύρυνση της βάσης της φορολογίας. «Όχι πολλά από λίγους, αλλά λίγα απ’ όλους» θα πρέπει να γίνει η βασική φιλοσοφία φορολογίας του υπουργείου Οικονομίας.
Σε ότι αφορά την επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα θα πρέπει να επισημάνουμε μερικά αισιόδοξα θέματα. Κατ’ αρχήν το e-commerce επεκτάθηκε και βοήθησε πολλούς κλάδους να ανταπεξέλθουν στο δίμηνο lockdown.
Για παράδειγμα, οι πωλήσεις ηλεκτρονικών ειδών από τα μεγάλα καταστήματα μέσω ηλεκτρονικών πλατφορμών ξεπέρασαν το 60% των πωλήσεων που είχαν με την φυσική παρουσία και τα ανοικτά καταστήματα.
Συνεπώς στηρίχθηκε η ρευστότητα σε ένα μεγάλο μέρος της επιχειρηματικότητας.
Στον ασφαλιστικό κλάδο, οι μη ανανεώσεις ασφαλιστικών συμβολαίων της περιόδου Μαρτίου-Απριλίου περιορίστηκαν περίπου στο 10% επί των συμβολαίων που έπρεπε να ανανεωθούν εκείνη την περίοδο. Σε ετησιοποιημένη βάση δεν ξεπερνούν το 2% οι απώλειες από τις μη ανανεώσεις της περιόδου του lockdown.
Για την εστίαση, τα περισσότερα εστιατόρια αλλά και τα καταστήματα fast food συνέχισαν με ελεγχόμενες απώλειες (όχι πάνω από 20%) τους τζίρους της προηγούμενης περιόδου. Θα πιεστούν τα ταμειακά τους διαθέσιμα είναι σίγουρο. Ενδεχομένως και τα αποτελέσματα χρήσης. Όμως σε καμιά περίπτωση δεν θα είναι τραγωδία. Πολλές καφετέριες που έκλεισαν και δεν παρείχαν take away καφέ, θα έχουν ζημιές οι οποίες όμως είναι αναστρέψιμες εάν και όταν ανοίξουν. Το μεγάλο ζήτημα εκεί είναι πως θα καλυφθούν τα ενοίκια που πρέπει να πληρωθούν ακόμη και εάν είναι στο 60%.
Τέλος στον τουρισμό, όπως έχουμε γράψει στο Taxheaven, μπορεί το άνοιγμα στην 1η Ιουλίου με αυστηρά υγειονομικά πρωτόκολλα να κρίνεται απαγορευτικό για τους μεγάλους ομίλους, αλλά ιστορικά κανένας τουριστικός όμιλος δεν έκλεισε με μία κακή χρονιά. Υπάρχει και μία παράμετρος που φαίνεται ότι δεν έχει απασχολήσει τους αναλυτές. Είναι τα περίφημα ελληνικά «rooms to let» (ενοικιαζομενα δωμάτια). Αυτά ουσιαστικά είναι αφανείς πόροι των τοπικών κοινωνιών και έχουν το πλεονέκτημα της ευελιξίας. Υγειονομικά μπορούν να ανταπεξέλθουν καλύτερα στις απαιτήσεις της εποχής. Άμεση και συνεχή καθαριότητα όπως θέλει ο πελάτης. Τα ενοικιαζόμενα δωμάτια βάσει υπολογισμών καλύπτουν τις ανάγκες περίπου του 50% των κατοίκων των τουριστικών περιοχών σε Κυκλάδες, Ιόνιο, Σποράδες και Πελοπόννησο. Οπότε μετριάζεται κατά πολύ το κτύπημα από την μείωση των ξένων αφίξεων, αρκεί να τονωθεί η εγχώρια ζήτηση. Ναι, τα πράγματα δεν είναι εύκολα αλλά ας μην φέρνουμε και την καταστροφή.
