Η έρευνα του ΚΕΠΕ για τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της πληθωριστικής κρίσης ξυπνά μνήμες μιας χώρας του περασμένου αιώνα, σχεδόν ξεχασμένης.
Ο νόμος του Ερνστ Ένγκελ, γραμμένος το 1857, βρίσκει εφαρμογή και δικαίωση στην Ελλάδα του 2024: Ο πληθωρισμός γίνεται ο βίαιος φόρος των φτωχών, εκτοξεύει τις κοινωνικές ανισότητες και απειλεί τα μεσαία στρώματα.
Σ’ αυτή την Ελλάδα του 2024, σύμφωνα με το ΚΕΠΕ, τα φτωχά νοικοκυριά ξοδεύουν πάνω από το 55% του εισοδήματός τους για τρόφιμα και στεγαστικά κόστη, ενώ οι πλούσιοι δαπανούν δεκαπλάσια από τους φτωχούς για νοσοκομειακή περίθαλψη, πολιτισμό και εκπαίδευση.
Συνολικά, στη διετία 2020 – 2022 ο πληθωρισμός για το 20% των πιο φτωχών νοικοκυριών έτρεξε με ρυθμό 15,6%. Στον αντίποδα, για το 10% των πλουσιότερων νοικοκυριών έτρεξε με 13,6%.
Μέσα σ’ αυτό το χάσμα διαβρώνεται, φτωχοποιείται και χάνεται σιγά σιγά και η μεσαία τάξη. Στην Ελλάδα της μεταμνημονιακής εποχής και της πληθωριστικής κρίσης η προσδοκία της ευημερίας δεν είναι απαραιτήτως δικαίωμα για όλους – τα παιδιά του σήμερα δεν μπορούν πια να προσβλέπουν όλα σε ένα εισόδημα, ένα κοινωνικό status και μια ζωή καλύτερη από εκείνη των γονιών τους. Η κοινωνική κινητικότητα θρυμματίζεται και μένει μόνον η όλο και πιο μεγάλη απόσταση μεταξύ φτωχών και πλουσίων.
Τα στοιχεία του ΚΕΠΕ για το πώς ο πληθωρισμός επηρέασε δυσανάλογα τις δαπάνες φτωχών και πλουσίων για τον πολιτισμό και την παιδεία είναι ίσως ο πιο ηχηρός δείκτης αυτού του θρυμματισμού. Οι επισκέψεις σε μουσεία, η εκμάθηση μουσικής, τα ταξίδια στο εξωτερικό είναι πια σχεδόν αποκλειστικό προνόμιο του 10% του πληθυσμού. Αυτό το 10% δαπανά εκατονταπλάσια χρήματα από τα φτωχά νοικοκυριά γι’ αυτές τις δραστηριότητες.
Αντίστοιχα, στην παιδεία, οι πλούσιοι δαπανούν διπλάσια χρήματα για πανεπιστημιακές σπουδές και δεκαπλάσια από τους φτωχούς για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Το ζήτημα δεν είναι ιδεολογικό, είναι βαθιά οικονομικό και κοινωνικοπολιτικό. Οικονομικά, η πτώση της μεσαίας τάξης οδηγεί απευθείας στην αποκεφαλαιοποίηση. Διότι τα μεσαία και τα μικρομεσαία στρώματα είναι εκείνα που μετατρέπουν την εργασία σε κεφάλαιο μέσα από την αποταμίευση, την κατανάλωση και τις επενδύσεις. Κοινωνικά, το χάσμα διαλύει τη συνοχή και γεννά επικίνδυνο κενό και νέες απειλές. Διότι, ιστορικά, η μεσαία τάξη υπήρξε πάντοτε το αμορτισέρ των μεγάλων κοινωνικών συγκρούσεων.
