Ο Νίκος Παπαδογιάννης ψάχνει το σωστό και το λάθος σε ένα θέμα όπου δεν υπάρχει ούτε σωστό ούτε λάθος.
Tαξίδεψα στην Κύπρο για πρώτη -και μοναδική μέχρι τον επόμενο Σεπτέμβριο- φορά πριν από δύο χρόνια, για τη βραδιά που διοργανώθηκε προς τιμήν του Πάρη Παπαέλληνα, ενός ανθρώπου τον οποίο μου περιέγραψαν ως «Παύλο Γιαννακόπουλο της Μεγαλονήσου». Ξεριζωμένος από το οικογενειακό σπίτι του στην Κηρύνεια λόγω της τουρκικής εισβολής, ο Παπαέλληνας ήταν πράγματι πρόσωπο κοινής αποδοχής στην πατρίδα του και παράλληλα ένας εξαίρετος οικοδεσπότης.
Συνομιλώντας με ντόπιους στις 7 μέρες της παραμονής μου σε διαφορετικά σημεία του μαρτυρικού νησιού (Λευκωσία, Πρωταράς, Κακοπετριά), συνειδητοποίησα ότι όσα άκουσα από τον ίδιο, αλλά και από άλλους φίλους που έχουν ρίζες ή σχέσεις με την Κύπρο είναι αλήθεια. Όσο περνούν τα χρόνια, η τραγωδία του 1974 τείνει να κλειδωθεί στο χρονοντούλαπο, σαν παραγεγραμμένο έγκλημα.
«Κανείς δεν ξεχνά», έγραφε το επίμαχο πανό που ερέθισε τα αντανακλαστικά του Εργκίν Αταμάν προχθές στη Λευκωσία. Δεν είμαι και τόσο σίγουρος ότι έλεγε αλήθεια. Οι παλαιότεροι και όσοι θρήνησαν θύματα αισθάνονται ακόμη τις πληγές ανοιχτές στα κορμιά τους, αλλά οι πιο νέοι την προσπερνούν σαν να είναι μία άβολη αλήθεια βγαλμένη από την προϊστορία, τίποτε παραπάνω από ένα ενοχλητικό αγκάθι στα πλευρά τους. Όταν φύγουν τα γερόντια, δεν θα μείνει κανένας που να νοσταλγεί την παλιά Κύπρο. Και κανένας που να πιστεύει τις ιστορίες για το ματωμένο 1974…
Πλησιάζοντας στο φυλάκιο που χωρίζει το κράτος από το ψευδοκράτος, ανηφορίζοντας δηλαδή την οδό Λήδρας που είναι κάτι σαν την Ερμού, περίμενα να βιώσω ατμόσφαιρα Μπέλφαστ. Εκείνη την υποδόρια απειλή, που έρχεται και φωλιάζει κάτι από το δέρμα σου, και αρνείται να φύγει. Για να το πω λαϊκά, περίμενα να σκάνε βόμβες και να μυρίζει μπαρούτι σε κάθε βήμα.
Όμως, διαψεύστηκα οικτρά και με πάταγο. Η μοναδική μυρωδιά που τρυπούσε τα ρουθούνια ήταν από τα ψητά σχάρας των δεκάδων μεζεδοπωλείων και καφέ που βρίσκονται δεκαπέντε βήματα από το σύνορο. Για τους ντόπιους, το πήγαινε-έλα από και προς στα κατεχόμενα ήταν κάτι μεταξύ ρουτίνας και μπίζνας. «Για μια πόρνη φτηνή, για καζίνο και πούρα», όπως λέει ο φίλος μου ο Αλκίνοος.
«Και για βενζίνη και για οδοντίατρο και για σούπερ μάρκετ», συμπλήρωσε κάποιος που διάβασε τη σκέψη μου. Πολλοί φοιτητές, που κατάγονται από άλλες πόλεις της Κύπρου ή από ξένες χώρες, σπουδάζουν στο Πανεπιστήμιο της ελεύθερης Λευκωσίας, αλλά ζουν στα κατεχόμενα και πηγαινοέρχονται καθημερινά, ώστε να εξοικονομούν χρήματα από τα φτηνότερα ενοίκια.
Στις ακαδημίες μπάσκετ του Κεραυνού αγωνίζονται και τουρκάκια που πηγαινοέρχονται κάθε μέρα από τη βόρεια πλευρά, ενώ πολλοί που θέλουν να ταξιδέψουν φτηνότερα από και προς την Ευρώπη προτιμούν τις πτήσεις από το τουρκικό αεροδρόμιο της Λευκωσίας Ερτζάν, μέσω Κωνσταντινούπολης. Έτσι κι αλλιώς μπερδεμένη, η πίστη μας η καημένη…
Δεν ξέρω γιατί ξαφνιάστηκε ο Εργκίν Αταμάν, όταν αντίκρυσε το γιγάντιο πανό που υπενθύμιζε τα 50 χρόνια της παράνομης τουρκικής κατοχής. Ή μάλλον, ξέρω. Ξαφνιάστηκε, επειδή η σημερινή Κύπρος έχει μάθει να ζει με την ήττα και μετατρέπει την κρίση σε ευκαιρία, όπως έκανε και η μαμά Ελλάς με τα ληστρικά μνημόνια που μετέτρεψαν την οικονομική χρεοκοπία σε κοινωνική.
Στην Κύπρο του 2024, κανένας δεν μιλάει για το 1974. Στα αποστειρωμένα γήπεδα του 2024, κανένας δεν μιλάει για πολιτική. Για κάθε Αλεξάνδρειο που μένει άδειο σε σιωπηλή αλλά κραυγαλέα ένδειξη διαμαρτυρίας για τη γενοκτονία των Παλαιστινίων, υπάρχει ένα ΣΕΦ που γεμίζει ασφυκτικά σε φιλικό του Ολυμπιακού με τη Μακάμπι.
«Μακριά ο αθλητισμός από την πολιτική», έγραψε ο Αταμάν, παπαγαλίζοντας τη no politica οδηγία της ΔΟΕ, της UEFA, της FIBA, της Euroleague και όσων άλλων φορούν τα φαιά κοστούμια. «Είμαστε μία ομάδα γνήσια πατριωτική που μεταλαμπαδεύει τις ελληνικές αξίες και αρχές. Ο αθλητισμός ενώνει, δεν διχάζει», προσθέτει τον κάπως διφορούμενο παιάνα της η ΚΑΕ Παναθηναϊκός, που συχνά έχει στο παρκέ περισσότερους Τούρκους παρά Έλληνες.
Ήταν δηλαδή διχαστικό το πανό των Κυπρίων ή μήπως αντιστρατευόταν τις ελληνικές αξίες και αρχές; Θα αντιδρούσε κανείς εάν δίπλα στο επίμαχο σύνθημα ανέμιζαν και παλαιστινιακές σημαίες; Όχι. Εν έτει 2024, το καλό της ομάδας είναι ο κυρίαρχος γνώμονας και το μοναδικό πράσινο που μετράει είναι αυτό του χρήματος. Κανένας δεν δίνει σημασία στο κόκκινο του αίματος, εκτός αν το αίμα είναι δικό του.
Η νέα σεζόν θα ξεκινήσει χωρίς τις ρωσικές ομάδες, αλλά με τη Μακάμπι και τις άλλες ισραηλινές ομάδες κανονικά στις επάλξεις, όπως και στους Ολυμπιακούς και τους Παραολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού. Το επόμενο Μουντομπάσκετ θα διεξαχθεί σε χώρα με λερωμένο ποινικό μητρώο (Κατάρ), όπως και το προηγούμενο Μουντιάλ του ποδοσφαίρου. Η απολιτικοποίηση γίνεται α λα καρτ και οι ευαισθησίες βγαίνουν στην επιφάνεια μόνο όταν τσαλαπατηθεί ο λάθος κάλος ή ενοχληθεί ο λάθος άνθρωπος.
Τι είδους άνεμοι θα φυσήξουν του χρόνου στην Κύπρο, εάν η κληρωτίδα του Ευρωμπάσκετ βγάλει στον ίδιο Όμιλο την Κύπρο, την Ελλάδα και την Τουρκία; Πόσους θα ενώσει τότε ο αθλητισμός και πόσους θα διχάσει; Θα κυλήσουν οι αγώνες μέσα σε απολιτίκ ατμόσφαιρα ή θα βγουν στη σκηνή για να χορέψουν οι ένθεν κακείθεν εθνικιστές;
Προσωπικά είμαι σφόδρα αντίθετος στην αποστείρωση των κερκίδων από τις πολιτικού περιεχομένου εκδηλώσεις, και έχω αμέτρητα ιστορικά παραδείγματα για να υπερασπιστώ την άποψή μου. Παράλληλα όμως ανατριχιάζω σύγκορμος όσο σκέφτομαι τα ακροδεξιά σύμβολα που εμφανίζονται συχνά πυκνά σε γήπεδα. Ιδίως της ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων.
Δεν υπάρχει σωστό και λάθος σε αυτή τη συζήτηση, εξ ου και το κάπως ασυνάρτητο ύφος του σχολίου μου. Λάθος είναι μόνο η λήθη, η σκόνη που αύριο θα μας κάνει να ξεχάσουμε ακόμα και το Ολοκαύτωμα. Ή μήπως το ξεχάσαμε ήδη αυτό; Τι να σκέφτονται οι τελευταίοι επιζώντες του Άουσβιτς, βλέποντας τις βόμβες μίας νέας γενοκτονίας να εκτοξεύονται από τα χέρια των παιδιών τους;
