Ανέλαβα Επίτροπος της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση τον Δεκέμβρη του 2010, όταν η χώρα μας ζούσε τον εφιάλτη της κρίσης χρέους. Το πρώτο Μνημόνιο είχε ήδη υπογραφεί.
Στη Συνεδρίαση του Κολλεγίου των Επιτρόπων κάθε Τετάρτη, το θέμα ήταν πάντα πρώτο στην ημερήσια διάταξη. Για μένα τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα ευθύς εξαρχής. Αντιμετώπιζα μια μεγάλη πρόκληση. Είχα αποφασίσει να δράσω ως Ευρωπαία και Ελληνίδα και προσπαθούσα να δω αυτή την ταυτότητα με ενιαίο τρόπο, αλλά τα διλήμματα ήταν καθημερινά. Η γραμμή που επέλεξα και δεν μετανιώνω γι’ αυτήν, ήταν να αναγνωρίσω τις ευθύνες της Ελλάδας, που για πάρα πολλά χρόνια ακολουθούσε ένα δρόμο εύκολης κατανάλωσης, ξοδεύοντας πολύ περισσότερα απ’ όσα παρήγαγε και από όσα μπορούσε, αλλά από την άλλη μεριά βεβαίως, δεν μπορούσα να αγνοήσω και τις ευθύνες της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που βρέθηκε μέσα στην κρίση χρέους απροετοίμαστη, εξαιτίας της αδυναμίας της αρχιτεκτονικής του ευρώ και της αμεριμνησίας των ευρωπαϊκών θεσμών να πάρουν εγκαίρως μέτρα που θα μπορούν να αντιμετωπίζουν παρόμοιες καταστάσεις.
Είναι προφανές ότι οι συνάδελφοι στην Επιτροπή αντιμετώπιζαν θετικά τη στάση μου απέναντι στην Ελλάδα, αλλά πολλές φορές προτιμούσαν να παραβλέπουν τις δικές τους ευθύνες. Αναφέρομαι και στις χώρες εκείνες που αντιμετώπιζαν την Ελλάδα με υψωμένο δάχτυλο προτιμώντας να αγνοούν το γεγονός ότι και οι ίδιοι είχαν ευνοήσει τον εύκολο δανεισμό της ελληνικής κυβέρνησης, είχαν κλείσει τα μάτια στα μεγάλα διαρθρωτικά προβλήματα που υπήρχαν και ήταν πανευτυχείς με την αυξημένη κατανάλωση που διευκόλυνε τις εξαγωγές τους.
Την άνοιξη του 2011, μετά από συζητήσεις με την Καγκελάριο Μέρκελ και τον υπουργό οικονομικών Σόιμπλε, είχε γίνει σαφές ότι δεν υπήρχαν μεγάλα περιθώρια για διευκολύνσεις προς τις χώρες με υπερβολικό χρέος. Όλο εκείνο το καλοκαίρι, η Ελλάδα χαροπάλευε εντός και εκτός του ευρώ. Η κατάσταση εξελισσόταν σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό εφιάλτη. Στη Βουλή, η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου, πλήρως απομονωμένη, ψήφιζε διαδοχικά πακέτα σκληρής λιτότητας, με τη Νέα Δημοκρατία και όλη την αντιπολίτευση απέναντι. Οι διαδηλώσεις ήταν καθημερινό φαινόμενο.
Παρά το γεγονός ότι η ελληνική κοινωνία έφτανε στα όριά της, οι αγορές δεν είχαν ικανοποιηθεί. Ο τύπος και οι διεθνείς αναλυτές θεωρούσαν τη διάσωση της Ελλάδας πλήρως ανέφικτη. Όμως, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, δεν το έβαλαν κάτω. Η Κομισιόν που συνεδρίαζε σε συνθήκες σχεδόν καθημερινές, προσπαθούσε να αποφύγει τα χειρότερα, και επειδή σκεφτόταν το μέλλον της Ελλάδας και της Πορτογαλίας, αλλά κυρίως κάτω από το φόβο της επέκτασης της κρίσης και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ιταλία, και την πλήρη αποσταθεροποίηση του ευρώ. Μαζί με Έλληνες Ευρωβουλευτές και όσους πολιτικούς συμμάχους υπήρχαν, προσπαθούσαμε να μεταφέρουμε την εικόνα της Ελλάδας, χωρίς να βρίσκουμε πάντα ανοιχτά αυτιά.
Στις 16 Σεπτεμβρίου, ο Σόιμπλε πρότεινε και επίσημα, την αποβολή της Ελλάδας από τη ζώνη του ευρώ. Στις 27 Σεπτεμβρίου, ο Γιώργος Παπανδρέου στη Σύνοδο Κορυφής, βρήκε τα πράγματα πολύ δύσκολα και αποφάσισε να προτείνει δημοψήφισμα για την έγκριση της τελευταίας δανειακής σύμβασης της Ελλάδας.. Έτσι, φτάσαμε στην κορύφωση του δράματος, στο δυσκολότερο χρονικό σημείο της ελληνικής κρίσης. Στις 2 Νοεμβρίου, στη Σύνοδο των G 20 στις Κάννες, η Μέρκελ και ο Σαρκοζί κάλεσαν τον Έλληνα Πρωθυπουργό στη γνωστή συνάντηση που κατέληξε σε αδιέξοδο. Ο Πρόεδρος της Επιτροπής Μπαρόζο μας ενημέρωσε από τις Κάννες ότι θα έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε για να αποφευχθεί το δημοψήφισμα. Υπήρξαν πρωτοβουλίες και από άλλους .
Μετά από λίγες μέρες ενημερωθήκαμε επιτέλους ότι η Νέα Δημοκρατία σκεφτόταν να συμβάλλει σε μια λύση μπροστά στον κίνδυνο η Ελλάδα να αποβληθεί οριστικά από τη ζώνη του ευρώ. Έτσι φτάσαμε στην κυβέρνηση Παπαδήμου και το PSI, το πρόγραμμα απομείωσης του ελληνικού χρέους. Φάνηκε φως στο τούνελ. Η κατάσταση άρχισε να εξομαλύνεται μόνο μετά την ψήφιση του δεύτερου Μνημονίου και την ολοκλήρωση του PSI γύρω στον Μάρτιο. Η περιπέτεια της Ελλάδας δεν είχε όμως τελειώσει. Η αστάθεια συνεχίστηκε αμφίβολη και όλο το 2012 και είχε τη γνωστή συνέχεια με το νέο δημοψήφισμα με κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ.
Ορισμένα συμπεράσματα:
Το πρώτο συμπέρασμα είναι ότι η Ευρώπη χρειάζεται την εμπιστοσύνη μας. Η ελληνική κρίση χρέους απέδειξε ότι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες και να σώσουν την κατάσταση ακόμα κι αν υπάρχει στις αγορές η αίσθηση ότι η χρεωκοπία είναι ανέφικτη και η Ευρώπη βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού. Οι αποφάσεις που πήρε τότε η Κομισιόν για τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοδότησης και την εξουσιοδότηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να προχωρήσει, υπερέβαιναν τα συμβατά όρια των συνθηκών και απέδειξαν ότι η Ευρώπη σε κρίσιμες συνθήκες μπορεί να δρα. Βεβαίως αργεί, δρα με πολύ μικρά βήματα, αλλά εντέλει υπάρχει και μπορεί να αποτελεί τη σωτήρια αναφορά μας.
Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι η Ευρώπη χρειάζεται τη στήριξή μας, χρειάζεται τη στήριξη των δυνάμεων εκείνων που στις κρίσιμες στιγμές όπως σήμερα, θα δράσουν φιλοευρωπαϊκά και θα την οδηγήσουν προς τα μπρος και όχι προς τα πίσω. Είναι κρίμα που μπροστά στις ευρωεκλογές δε συζητούνται στην Ελλάδα τα κρίσιμα προβλήματα της ευρωπαϊκής πορείας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται και πάλι σε κρίσιμο σημείο. Αν δεν αλλάξει, θα βουλιάξει. Όπως στη διάρκεια της ελληνικής κρίσης έγινε το μικρό βήμα της δημιουργίας μιας τραπεζικής ενοποίησης, σήμερα υπάρχουν μπροστά τα βήματα μιας πιο ολοκληρωμένης οικονομικής και χρηματοδοτικής ενοποίησης, της κοινωνικής σύγκλισης, της δημιουργίας κοινής ευρωπαϊκής άμυνας, της έκδοσης κοινού Ευρωπαϊκού χρέους. Για να προχωρήσουν αυτά, χρειάζεται οι φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις να κυριαρχήσουν στο Ευρωκοινοβούλιο και στους άλλους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης .
Το τρίτο συμπέρασμα αφορά τη χώρα μας. Η ευρωπαϊκή πορεία της Ελλάδας είναι μονόδρομος για μια χώρα μικρή και μονοπαραγωγική, που στηρίζεται ουσιαστικά στον τουρισμό. Με τις επιπλέον γεωπολιτικές προκλήσεις που υπάρχουν τριγύρω, πιστεύω πως δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Για να ανθίσει η Ελλάδα ακoλουθώντας τον ευρωπαϊκό δρόμο οι διχαστικές καταστάσεις δεν μας ωφελούν. Ο διχασμός κόντεψε να μας εκτροχιάσει την περίοδο της κρίσης . Καιρός λοιπόν να δούμε πώς μπορούμε να οικοδομήσουμε ευρύτερες πολιτικές συμμαχίες γύρω από την ευρωπαϊκή πορεία της Ελλάδας, στηριγμένοι και στην έννοια του συμβιβασμού που στην Ελλάδα είναι συκοφαντημένη. Καιρός να προταχθεί το εθνικό συμφέρον, τουλάχιστον σε περιοχές, όπου δεν υπάρχουν πολλές επιλογές.
