Μια φορά κι έναν καιρό, κάποιος πήγε σε μια συναυλία και την παρακολούθησε μέσα από την οθόνη του κινητού του. Την έζησε τόσο «έντονα» που τη μοιράστηκε στα social media. Όταν η Ματούλα Ζαμάνη πέταξε τη μπλούζα της στο τέλος της συναυλίας, εκείνος το θεώρησε ως το απόλυτο highlight. Δεν ήξερε όμως ότι κατέγραφε και μία από τις μεγαλύτερες παθογένειες της εποχής μας. Είτε ήταν η Ζαμάνη, η Βανδή, είτε η Φουρέιρα, η αντίδραση θα ήταν η ίδια. Το πρόβλημα δεν είναι η κίνηση, αλλά η βαθιά ριζωμένη τάση να κρίνεται η γυναικεία συμπεριφορά και εμφάνιση βάσει προκατειλημμένων και σεξιστικών προτύπων.
Η συναυλία είναι μια μουσική γιορτή, και πραγματικά αναρωτιέμαι γιατί κάποιος να θέλει να τραβάει βίντεο ενώ βρίσκεται εκεί. Δηλαδή, υπάρχουν άνθρωποι που δεν ζουν τη συναυλία, αλλά την καταγράφουν, όπως είδαμε, για παράδειγμα, στην κατάρρευση της Μαρινέλλας στο Ηρώδειο σε πραγματικό χρόνο ή στη στιγμή που η Ματούλα Ζαμάνη πέταξε τη μπλούζα της στο κοινό στο Θέατρο Βράχων. Υπήρξαν άτομα που βίωσαν τη συναυλία μέσα από την οθόνη του κινητού τους, και τελικά αυτό που μοιράστηκαν στα social media ήταν το περιστατικό με τη Ζαμάνη να πετάει τη μπλούζα και όχι τα τραγούδια που τραγουδάει με τόση ψυχή, που αν ανήκεις στο κοινό της και βρέθηκες εκεί δεν θα «σου πήγαινε το χέρι» να σηκώσεις το κινητό για να μαγνητοσκοπήσεις.
Πάντως εγώ όταν πηγαίνω σε συναυλίες για να καλύψω το μουσικό γεγονός για το site που εργάζομαι, νιώθω ότι διαπράττω ύβρη κάθε φορά που πατάω το “rec” για να καταγράψω τη στιγμή σε μια συσκευή. Νιώθω ότι παγιδεύω το αυθεντικό σε κάτι ψηφιακό, απομακρύνοντας εαυτόν από την πραγματική, ζωντανή εμπειρία που διαδραματίζεται μπροστά μου. Αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση.
Στο θέμα μας τώρα. Τις τελευταίες 48 περίπου ώρες, το περιστατικό με τη Ματούλα Ζαμάνη έγινε viral. Όλα ξεκίνησαν όταν, στο κλείσιμο της συναυλίας της πριν κάποιες ημέρες, είπε τα εξής:
«Αθήνα, αυτό είναι αγάπη, αυτό είναι κά@λα, αυτό είναι κατανόηση, αυτό είναι συνεννόηση».
Εκείνη την ώρα πέταξε τη μπλούζα της στο κοινό. Μία ακόμα συναυλία κάποια βραδιά του Σεπτεμβρίου δηλαδή για εμάς που αγαπάμε τις συναυλίες, βρισκόμαστε πραγματικά εκεί, και ξέρουμε πώς βιώνει ο καλλιτέχνης όλο αυτό το μοίρασμα με το κοινό. Ε, την επόμενη μέρα στα social media υπήρχαν σχόλια σαν αυτό:
Τι φάση;Σεξισμός και χονδροφοβία στην εποχή των social media
Η Ματούλα δεν είναι η πρώτη γυναίκα καλλιτέχνης που δέχεται επίθεση για το σώμα της ή τις επιλογές της. Όμως, η σφοδρότητα των σχολίων που ακολούθησαν την κίνηση αυτή δείχνει κάτι βαθύτερο. Δεν αφορά απλά μια προσωπική έκφραση ή έναν καλλιτεχνικό τρόπο αντίδρασης. Είναι το πώς η κοινωνία, κυρίως μέσα από τα social media, αντιδρά σε οτιδήποτε ξεφεύγει από τα πρότυπα που επιβάλλει.
Η χονδροφοβία (fatphobia) και ο σεξισμός εκφράστηκαν μέσα από τις υποτιμητικές παρατηρήσεις για το σώμα της, ενώ η πράξη της να δείξει αυθεντικότητα και να αποτινάξει τα κοινωνικά στερεότυπα έγινε -άκουσον άκουσον- αντικείμενο προσβολών.
Η κανονικοποίηση του bullying και οι συνέπειές του
Όταν τέτοιου είδους σχόλια γίνονται μαζικά και «κανονικοποιούνται» στα social media, δεν πλήττουν μόνο τον άνθρωπο που στοχεύουν. Δημιουργούν ένα γενικότερο περιβάλλον μίσους που ενθαρρύνει όλους να συμμετάσχουν. Εσύ, εγώ, και οποιοσδήποτε άλλος που συμμετέχει στη δημόσια σφαίρα, μπορούμε εύκολα να γίνουμε στόχοι αυτής της κουλτούρας.
Ναι. Το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο στη Ζαμάνη. Κάθε φορά που ένας άνθρωπος ή μια δημόσια προσωπικότητα γίνεται αντικείμενο εκφοβισμού για την εμφάνισή του, ενισχύεται η τοξικότητα στη δημόσια σφαίρα. Αυτό που είναι πιο ανησυχητικό, είναι πως οι προσβολές αυτές έχουν στόχο όχι μόνο τη συγκεκριμένη καλλιτέχνιδα, αλλά κάθε άνθρωπο που διαφέρει από τα καθιερωμένα πρότυπα. Τα social media πολλές φορές κανονικοποιούν τέτοιες συμπεριφορές, ενθαρρύνοντας το bullying και δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου ο καθένας θεωρεί ότι μπορεί να πει οτιδήποτε, ανεξάρτητα από το πόσο βλαβερό ή ασεβές είναι.
Ο σεξισμός και η χονδροφοβία στην εποχή των social media είναι μέρος ενός ευρύτερου φάσματος διακρίσεων που αφορούν την εξωτερική εμφάνιση και τον έμφυλο ρόλο
Αν κάποιος είναι ικανός να σχολιάσει το βάρος ενός ατόμου, δεν έχει σημασία αν το άτομο αυτό είναι αδύνατο, υπέρβαρο ή με «κανονικό» βάρος -θα βρει έναν τρόπο να το κριτικάρει. Ομοίως, ο σεξισμός λειτουργεί με παρόμοια λογική: είτε μέσα από τη στοχοποίηση γυναικών για τις επιλογές τους, την εμφάνισή τους ή ακόμα και την έκφραση της προσωπικότητάς τους, είναι πάντα ένας τρόπος υποτίμησης και απόρριψης με βάση τα κοινωνικά πρότυπα και όχι την ουσία των ατόμων. Οπότε, όποια γυναίκα και να πέταγε τη μπλούζα επί σκηνής, είτε Βανδή ή Φουρέιρα, πάλι το ίδιο θα γινόταν. Αυτό συμβαίνει επειδή το πρόβλημα δεν είναι η ίδια η κίνηση, αλλά η βαθιά ριζωμένη τάση να κρίνεται η γυναικεία συμπεριφορά και εμφάνιση με βάση προκατειλημμένα και σεξιστικά πρότυπα. Είναι μέρος μιας μεγαλύτερης αλυσίδας διακρίσεων και κατακρίσεων, που ξεκινούν από την εξωτερική εμφάνιση και επεκτείνονται σε όλα τα επίπεδα της συμπεριφοράς.
Και σαφέστατα, όταν η κοινωνία επιτρέπει και ενισχύει τον εκφοβισμό, αυτός επηρεάζει και εσένα και εμένα. Και όλους. Ο εκφοβισμός κάθε είδους, δεν περιορίζεται μόνο σε δημόσια πρόσωπα. Κάθε μέρα, εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο γίνονται στόχοι τέτοιων συμπεριφορών, κάτι που τους αποδυναμώνει και τους αποτρέπει από το να εκφράσουν τον αληθινό τους εαυτό. Σκέψου εσένα και θα δεις πολλές αλήθειες μέσω της Ματούλας.
«Η Ματούλα Ζαμάνη είναι φίλη μου» (Και μένα)
Οπωσδήποτε και η κριτική είναι θεμιτή. Όμως τα «από κορμί φωνάρα» είναι απαράδεκτα και πλέον μιλάμε για εκφοβισμό -και σεξιστική ή χονδροφοβική επίθεση εν προκειμένω. Και αυτό είναι καταδικαστέο. Αντί να κρίνουμε αρνητικά την πράξη της θα έπρεπε να επαινέσουμε το θάρρος της να είναι αυθεντική, να αψηφά τις κοινωνικές νόρμες και να διεκδικεί το δικαίωμά της να είναι ο εαυτός της. Σε μια εποχή που η διαφορετικότητα και η αποδοχή πρέπει να είναι τα βασικά μας αξιώματα, είναι σημαντικό να σταθούμε απέναντι σε κάθε μορφή εκφοβισμού και διακρίσεων. Ή μήπως πρέπει να το καταγράψουμε με το κινητό για να το συνειδητοποιήσουμε.
Πάντως, πολύ σωστά το έθεσε και η δημοσιογράφος, Αναστασία Γιάμαλη:
«Η Ματούλα Ζαμάνη είναι φίλη μου. Όλα τα σώματα είναι αποδεκτά. Ας αφήσουμε τον κάθε άνθρωπο να εκφράζεται όπως νομίζει. Εδώ νομίζω ότι έχουμε μια κλασική περίπτωση σεξισμού και χοντροφοβίας. Η Ματούλα πέταξε στη σκηνή την μπλούζα της όπως έχουν κάνει από τον Mick Jagger μέχρι τον Σάκη Ρουβά. Δεν καταλαβαίνω γιατί το συζητάμε. Τα σχόλια τα είδα. Η πατριαρχία και ο σεξισμός δεν κάνει χάρη σε καμία μας. Δεν μίλησα μαζί της γιατί από προσωπική εμπειρία κατανοώ ότι κάτι γίνεται μεγάλο χωρίς να είναι. Σε μια συναυλία της πέταξε την μπλούζα της. Ε, και;».
Η Ματούλα Ζαμάνη είναι (ξεκάθαρα) και δική μου φίλη.
