Τον Δεκέμβριο του προηγούμενου έτους ψηφίστηκε ο νόμος 5073/2023 όπου μεταξύ άλλων στο άρθρο 15 (προσθήκη στο άρθρο 28 του 4172/13) καθιερώθηκε το ελάχιστο τεκμαρτό καθαρό εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα φυσικών προσώπων .
Εν ολίγοις η διάταξη αυτή ορίζει ένα ελάχιστο ποσό κερδών κάτω από το οποίο δεν μπορεί να φορολογηθεί μια επιχείρηση, αν για παράδειγμα τα κέρδη είναι 12.000 € και το ελάχιστο τεκμαρτό εισόδημα είναι 15.000 € η ατομική επιχείρηση θα φορολογηθεί με βάση υπολογισμού του φόρου τα 15.000 ευρώ.
Το μέτρο αυτό αιτιολογήθηκε ως απονομή δικαιοσύνης και σε κάποιες περιπτώσεις είναι όντως έτσι, καθώς όλοι μας γνωρίζουμε περιπτώσεις ελευθέρων επαγγελματιών που ενώ απολαμβάνουν μια πολυτελή ζωή, δηλώνουν στην εφορία κάθε έτος μικρά κέρδη ή ακόμα και ζημιές. Ταυτόχρονα όμως δημιούργησε και πάρα πολλές αδικίες καθώς υπάρχουν διάφορες περιπτώσεις που αδικούνται κατάφορα όπως ενδεικτικά είναι:
Νέα μητέρα που διατηρεί την ατομική της επιχείρηση με σκοπό να εργαστεί part-time Άτομα που θέλουν να διατηρούν ενεργό το ελευθέριο επάγγελμα τους προκειμένου να έχουν μια ασφάλιση Ελεύθεροι επαγγελματίες που βρίσκονται στην δύση της καριέρας τους και δεν διαθέτουν το πελατολόγιο που είχαν κάποτε Μικρά μαγαζάκια στις γειτονιές που κάποτε ανθούσαν όμως πλέον αντιμετωπίζουν τον ανταγωνισμό από μεγάλες αλυσίδες που άνοιξαν στην ίδια περιοχή
Για όλες τις παραπάνω περιπτώσεις και πολλές άλλες που αδικούνται κατάφορα τις οποίες δεν θα αναφέρω για λόγους οικονομίας των λέξεων δίνεται η δυνατότητα να ζητήσουν φορολογικό έλεγχο προκειμένου να αποκατασταθεί η αδικία και να φορολογηθούν με τα πραγματικά τους κέρδη.
Δυστυχώς αν και στην θεωρία αυτό ακούγεται ωραία, άλλωστε “καθαρός ουρανός αστραπές δεν φοβάται” στην πράξη αποδεικνύεται ότι τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά και η δυνατότητα δικαίωσης μέσω ελέγχου υπάρχει απλά για να υπάρχει.
Υποκειμενικότητα της φορολογικής νομοθεσίας
Η φορολογική νομοθεσία διακατέχεται από μια υποκειμενικότητα όσων αφορά την ερμηνεία των διατάξεων της με την κάθε πλευρά να την ερμηνεύει κατά το δοκούν. Για παράδειγμα στο άρθρο 22 του νόμου 4172/2013 αναφέρει τα εξής: Επιτρέπεται η έκπτωση όλων των δαπανών που πραγματοποιούνται προς το συμφέρον της επιχείρησης, δηλαδή για να μπορέσει να περάσει ο επιχειρηματίας ένα έξοδο στα βιβλία του προκειμένου να μειώσει τα κέρδη του πρέπει αυτό το έξοδο να είναι σχετικό με τις δραστηριότητες του. Σχεδόν σε κάθε έλεγχο επιχείρησης θα προκύψουν κάποιες δαπάνες που ο ελεγκτής θεωρεί ότι δεν είναι σχετικές αλλά προσωπικές δαπάνες και ο επιχειρηματίας από την πλευρά του υποστηρίζει θεωρεί ότι είναι σχετικές με την δραστηριότητα του.
Το συγκεκριμένο είναι το πιο απλό παράδειγμα που μπορεί να δοθεί καθώς η φορολογική νομοθεσία στην Ελλάδα είναι δαιδαλώδης και υπάρχουν πάρα πολλές περιπτώσεις που μπορεί να υπάρξει σύγκρουση απόψεων. Το ρεζουμέ είναι ότι ο φορολογικός έλεγχος δεν είναι άσπρο μαύρο, δεν έρχεται ο ελεγκτής και λέει εσύ είσαι φοροφυγάς, εσύ είσαι νόμιμος. Είναι μια σύνθετη διαδικασία και μάλιστα ακόμα και αν α αρχικός έλεγχος βεβαιώσει παραβάσεις η ατομική επιχείρηση μπορεί να καταθέσει ένσταση στην Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών και ακόμα και αν και αυτή η απόφαση είναι καταδικαστική μπορεί να υποβάλει ένσταση στο Συμβούλιο της Επικρατείας.
Ενδεικτικό της υποκειμενικότητα της φορολογικής νομοθεσίας σε διαφορά σημεία της είναι το γεγονός ότι οι ενστάσεις που κατατίθενται στην Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών δικαιώνονται σε ποσοστό άνω του 35%.
Ταλαιπωρία για τον επιχειρηματία
Αρχικά να αναφερθεί ότι ο φόρος με βάση το τεκμαρτό εισόδημα βεβαιώνεται με την υποβολή της δήλωσης και στην συνέχεια διεκδικείται ο επανακαθορισμός του επιλέγοντας κατά την υποβολή της δήλωσης ότι η ατομική επιχείρηση προτίθεται να αμφισβητήσει το ποσό που της βεβαιώθηκε. Συνεπώς ο φόρος βάσει ελάχιστου τεκμαρτού εισοδήματος προς πληρωμή εμφανίζεται και παραμένει ως οφειλή έως να τελεσφορήσει η διαδικασία της αμφισβήτησης με ότι σημαίνει αυτό για επιχειρήσεις που ενδέχεται να χρειαστούν φορολογική ενημερότητα.
Από εκεί και πέρα οι επιχειρηματίες θα πρέπει αρχικά εντός 60 ημερών να εισέλθουν στην πλατφόρμα του my Business Support όπου και θα επιλέξουν: αμφισβήτηση του ελάχιστου ετήσιου εισοδήματος από επιχειρηματική δραστηριότητα, για την εφαρμογή των παρ. 3 και 4 του άρθρου 28Α του ν. 4172/2013 (Α΄167).
Στην συνέχεια θα πρέπει να συμπληρωθεί ένα εκτενές ερωτηματολόγιο με στοιχεία όχι μόνο για τον επιχειρηματία αλλά και για τον/την σύζυγο και τα προστατευόμενα μέλη, με τα στοιχεία που ζητούνται να είναι:
Προσωπικά στοιχείαΣτοιχεία τραπεζικών λογαριασμών: Αναλυτικά στοιχεία όπως τράπεζα, υπόλοιπο λογαριασμού 01/01 και 31/12 κλπ για όλους του λογαριασμούςΣτοιχεία επενδύσεων συμμετοχών: Είδος επένδυσης, κεφάλαιο που επενδύθηκε, τρόπος απόκτησης (αγορά, κληρονομιά, δωρεά) το έτος απόκτησης η επωνυμία επιχείρησης/οργανισμούΣτοιχεία τραπεζικών θυρίδων: Τράπεζα, χώρα, δικαιούχοςΣτοιχεία λοιπών επενδύσεων: Έργα τέχνης, συλλογές, τιμαλφή και λοιπά στοιχεία μεγάλης αξίαςΣτοιχεία κινητών μέσων: Στοιχεία των αυτοκινήτων μοτοσυκλετών, έτος κυκλοφορίας, αξία κτήσης, τρόπος απόκτησης, και κυβισμόςΣτοιχεία διαθέσιμων μετρητών: Κατά την έναρξη και τη λήξη του φορολογικού έτουςΣτοιχεία διαθέσιμων κρυπτονομισμάτων: Κατά την έναρξη και τη λήξη του φορολογικού έτουςΣτοιχεία ηλεκτροδότησης / υδροδότησης: Αριθμοί παροχής για όλες τις ιδιοχρησιμοποιούμενες κατοικίεςΣτοιχεία σταθερής / κινητής τηλεφωνίας: Στοιχεία για όλους τους λογαριασμούς τηλεφωνίας, τον πάροχο, τους κατόχους κάθε αριθμού και το ετήσιο σύνολο όλων των λογαριασμών.Στοιχεία χρεωστικών, πιστωτικών και προπληρωμένων καρτώνΣτοιχεία ασφάλισης αυτοκινήτων και δικύκλων: Ετήσιο κόστος, ασφαλιστήριο, ασφαλιστική εταιρεία κλπΣτοιχεία ασφάλισης προσώπων: Ασφαλιστικό πρόγραμμα (ζωής, υγείας κλπ)Στοιχεία ασφάλισης ακινήτων: Ασφαλιστικό πρόγραμμα (ζωής, υγείας κλπ)Στοιχεία δαπανών για δίδακτρα: Συνολικό κόστος και λοιπά στοιχείαΣτοιχεία δαπανών για ταξίδια: Προορισμός, διάρκεια ταξιδιού, στοιχεία του καταλύματος (ξενοδοχείο, Airbnb κλπ), συνολικό ποσό δαπάνης
Τέλος με την υποβολή του ερωτηματολογίου ο επιχειρηματίας θα πρέπει να έχει στην διάθεση του οποιοδήποτε διαθέσιμο αποδεικτικό στοιχείο για τη διακρίβωση της ορθότητας και της ακρίβειας των αναφερόμενων στο ερωτηματολόγιο προκειμένου να τα προσκομίσει στις φορολογικές αρχές. Αν δηλαδή για το 2023 μη έχοντας γνώση του τι θα ακολουθήσει καθώς ο νόμος 5073/2023 ψηφίστηκε τον Δεκέμβριο δεν κράτησε τα ακριβή στοιχεία και έγγραφα για ένα ταξίδι που πραγματοποίησε ο ίδιος ή το παιδί του θα είναι ακάλυπτος απέναντι στις φορολογικές αρχές.
Σε κάθε περίπτωση με εξαίρεση το κομμάτι των δικαιολογητικών η παραπάνω διαδικασία αν και χρονοβόρα μπορεί να θεωρηθεί απλή σαν βήμα καθώς τα απαιτητικό κομμάτι της διαδικασία αμφισβήτησης αρχίζει έπειτα με την διαδικασία του φορολογικού ελέγχου.
Η διαδικασία του ελέγχου θα μπορεί να επεκταθεί σε βάθος ετών και πέρα από τα βιβλία του επιχειρηματία θα εξετάζονται και άλλα στοιχεία όπως οι κινήσεις των τραπεζικών λογαριασμών. Επιπλέον η φορολογική διοίκηση έχει την δυνατότητα να προσδιορίσει το εισόδημα και με έμμεσες τεχνικές ελέγχου. Συνεπώς πέρα από την υποκειμενικότητα της ερμηνείας κατά το δοκούν της φορολογικής νομοθεσίας από ελεγκτή και φορολογούμενο υπεισέρχεται και ο παράγοντας της υποκειμενικότητας των περιθωρίων κέρδους που λαμβάνονται υπόψη στις έμμεσες τεχνικές ελέγχου. Για παράδειγμα στην ΔΕΔ 1374/2023 ο έλεγχος θεώρησε ως ενδεικτικό περιθώριο κέρδους επί των πωλήσεων για τα φαρμακεία ένα ποσοστό που σε ορισμένες γειτονιές και γεωγραφικές περιοχές δεν μπορεί να επιτευχθεί με συνέπεια να προκαλέσει αρκετές αντιδράσεις.
Σε κάθε περίπτωση θα επαναλάβω ότι είναι λάθος να θεωρείται ο φορολογικός έλεγχος ένα είδος “Σολομώντειας λύσης” όπου πέρας πάσης αμφιβολίας μοιράζονται οι ελεγχόμενοι σε δυο κατηγορίες: Ένοχοι και Αθώοι…
Κόστος διαδικασίας
Κλείνοντας ο σημαντικότερος λόγος για τον οποίο δεν συμφέρει να μπει κάποιος στην διαδικασία της αμφισβήτησης του ελάχιστου τεκμαρτού εισοδήματος είναι το χρηματικό κόστος της διαδικασίας. Ακόμα και αν υπάρχει άπλετος χρόνος, διάθεση και υπομονή για τις διαδικασίες που περιγράφτηκαν παραπάνω, όλα αυτά συνεπάγονται επιπλέον αμοιβές προς τον λογιστή και ενδεχομένως σε κάποιες περιπτώσεις και ενός νομικού σύμβουλο οι οποίοι θα συμβάλουν στην χρονοβόρα και περίπλοκη διαδικασία της αμφισβήτησης.
Σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα οι αμοιβές που θα απαιτηθούν για την διεκπεραίωση των διαδικασιών είναι πολύ πιθανό να υπερβαίνουν το ποσό του φόρου που αμφισβητείται ως άδικος.
Συνεπώς για όλους τους λόγους που περιγράφηκαν παραπάνω οι περιπτώσεις αυτών που θα ξεκινήσουν την διαδικασία αμφισβήτησης του ελάχιστου τεκμαρτού εισοδήματος αναμένεται να είναι πολύ λίγες σε αριθμό.
Όχι γιατί έχουν όλοι λερωμένη την φωλιά τους αλλά γιατί πολύ απλά ΔΕΝ ΣΥΜΦΕΡΕΙ για ένα χιλιάρικο πχ επιπλέον φόρο να μπει κάποιος σε αυτή την διαδικασία. Ο επιχειρηματίας είναι αναγκασμένος να σκύψει το κεφάλι και να πληρώσει το ποσό….
*Ο Δημήτριος Χουλιάρας είναι Λογιστής – Οικονομολόγος, MSc – Μέλος της Επιστημονικής ομάδας της Ένωσης Φοροτεχνικών-Ελευθέρων Επαγγελματικών Αττικής
