Της Ανθής Αγγελοπούλου
Η πανδημία ανέτρεψε την παγκόσμια πρόοδο στην αντιμετώπιση της φυματίωσης και για πρώτη φορά μετά από μια δεκαετία, οι θάνατοι από φυματίωση αυξήθηκαν, σύμφωνα με την νέα Παγκόσμια έκθεση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας για το 2021.
Το 2020, περισσότεροι άνθρωποι πέθαναν από φυματίωση, με πολύ λιγότερα άτομα να διαγιγνώσκονται και να θεραπεύονται ή να λαμβάνουν προληπτική θεραπεία για τη φυματίωση σε σύγκριση με το 2019 και να μειώνονται οι συνολικές δαπάνες για βασικές υπηρεσίες φυματίωσης. Η πρώτη πρόκληση είναι η διακοπή της πρόσβασης σε υπηρεσίες φυματίωσης και η μείωση των πόρων. Σε πολλές χώρες, ανθρώπινοι, οικονομικοί και άλλοι πόροι έχουν ανακατανεμηθεί από την αντιμετώπιση της φυματίωσης στην αντιμετώπιση του COVID-19, περιορίζοντας τη διαθεσιμότητα βασικών υπηρεσιών. Το δεύτερο είναι ότι οι άνθρωποι έχουν αγωνιστεί να αναζητήσουν φροντίδα στο πλαίσιο των αποκλεισμών.
Από την έναρξη της πανδημίας COVID-19 ως έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία διεθνούς ενδιαφέροντος, το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Φυματίωσης του ΠΟΥ παρακολουθεί τον αντίκτυπο της πανδημίας στις υπηρεσίες της φυματίωσης και παρέχει καθοδήγηση και υποστήριξη.
«Η έκθεση αυτή επιβεβαιώνει τους φόβους μας ότι η διακοπή των βασικών υπηρεσιών υγείας λόγω της πανδημίας θα μπορούσε να αρχίσει να αποκαλύπτει χρόνια προόδου κατά της φυματίωσης», επεσήμανε ο γενικός διευθυντής του ΠΟΥ, Δρ Tedros Adhanom Ghebreyesus στην σημερινή του ομιλία και συμπλήρωσε. «Πρόκειται για ανησυχητική είδηση που πρέπει να χρησιμεύσει ως παγκόσμια κλήση αφύπνισης στην επείγουσα ανάγκη για επενδύσεις και καινοτομία για να κλείσουν τα κενά στη διάγνωση, τη θεραπεία και τη φροντίδα για τα εκατομμύρια των ανθρώπων που έχουν πληγεί από αυτήν την αρχαία αλλά προλήψιμη και θεραπεύσιμη ασθένεια».
Ο αντίκτυπος της πανδημίας στη φυματίωση ήταν ιδιαίτερα σοβαρός. Για παράδειγμα, περίπου, 1,5 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν από φυματίωση το 2020 (συμπεριλαμβανομένων 214 000 μεταξύ των οροθετικών). Η αύξηση του αριθμού των θανάτων από φυματίωση σημειώθηκε κυρίως στις 30 χώρες με το μεγαλύτερο βάρος της φυματίωσης. Οι προβλέψεις μοντελοποίησης του ΠΟΥ υποδηλώνουν ότι ο αριθμός των ατόμων που αναπτύσσουν φυματίωση και πεθαίνουν από τη νόσο θα μπορούσε να είναι πολύ υψηλότερος το 2021 και το 2022.
Οι προκλήσεις με την παροχή και την πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες φυματίωσης σήμαιναν ότι πολλά άτομα με φυματίωση δεν διαγνώστηκαν το 2020. Ο αριθμός των ατόμων που διαγνώστηκαν πρόσφατα με φυματίωση και αυτών που αναφέρθηκαν στις εθνικές κυβερνήσεις μειώθηκε από 7,1 εκατομμύρια το 2019 σε 5,8 εκατομμύρια το 2020. Ο ΠΟΥ εκτιμά ότι περίπου 4,1 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από φυματίωση, αλλά δεν έχουν διαγνωστεί με τη νόσο ή δεν έχουν επίσημα αναφερθεί στις εθνικές αρχές. Ο αριθμός αυτός είναι αυξημένος από 2,9 εκατομμύρια το 2019.
Οι χώρες που συνέβαλαν περισσότερο στην παγκόσμια μείωση των ειδοποιήσεων για φυματίωση μεταξύ 2019 και 2020 ήταν η Ινδία (41%), η Ινδονησία (14%), οι Φιλιππίνες (12%) και η Κίνα (8%). Αυτές και 12 άλλες χώρες αντιπροσώπευαν το 93% της συνολικής μείωσης των κοινοποιήσεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Ενώ, υπήρξε επίσης μείωση της παροχής προληπτικής θεραπείας για τη φυματίωση. Περίπου 2,8 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν πρόσβαση σε αυτό το 2020, μείωση 21% από το 2019. Επιπλέον, ο αριθμός των ατόμων που υποβλήθηκαν σε θεραπεία για ανθεκτική στα φάρμακα φυματίωση μειώθηκε κατά 15%, από 177.000 το 2019 σε 150.000 το 2020, που ισοδυναμεί με μόνο περίπου 1 σε 3 από αυτούς που έχουν ανάγκη.
Μειώνονται παγκοσμίως οι επενδύσεις για την καταπολέμηση της φυματίωσης
Η χρηματοδότηση στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος (LMIC) που αντιπροσωπεύουν το 98% των αναφερόμενων περιπτώσεων φυματίωσης παραμένει πρόκληση σύμφωνα με τους ειδικούς. Από τη συνολική χρηματοδότηση που ήταν διαθέσιμη το 2020, το 81% προήλθε από εγχώριες πηγές, με τις χώρες BRICS (Βραζιλία, Ρωσική Ομοσπονδία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική) να αντιπροσωπεύουν το 65% της συνολικής εγχώριας χρηματοδότησης. Ο μεγαλύτερος διμερής δωρητής είναι η κυβέρνηση των ΗΠΑ και ο μεγαλύτερος διεθνής δωρητής είναι το Παγκόσμιο Ταμείο για την καταπολέμηση του AIDS, της φυματίωσης και της ελονοσίας.
Η έκθεση σημειώνει πτώση των παγκόσμιων δαπανών για υπηρεσίες διάγνωσης, θεραπείας και πρόληψης της φυματίωσης, από 5,8 δισεκατομμύρια δολάρια σε 5,3 δισεκατομμύρια δολάρια, που είναι λιγότερο από το μισό του παγκόσμιου στόχου για πλήρη χρηματοδότηση της απάντησης της φυματίωσης ύψους 13 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως από 2022. Εν τω μεταξύ, αν και υπάρχει πρόοδος στην ανάπτυξη νέων διαγνωστικών φυματίωσης, φαρμάκων και εμβολίων, αυτό περιορίζεται από το συνολικό επίπεδο επενδύσεων σε Ε & Α, το οποίο στα 0,9 δισεκατομμύρια δολάρια το 2019 υπολείπεται κατά πολύ του παγκόσμιου στόχου των 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων ανά έτος.
Οι παγκόσμιοι στόχοι καταπολέμησης φυματίωσης απέτυχαν
Η εικόνα της φυματίωσης που είναι σε εξέλιξη δείχνει ότι οι παγκόσμιοι στόχοι για την καταπολέμηση της βρίσκονται εκτός πορείας και εμφανίζονται ολοένα και πιο απροσπέλαστοι, ωστόσο υπάρχουν κάποιες επιτυχίες. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η μείωση του αριθμού των θανάτων από φυματίωση μεταξύ 2015 και 2020 ήταν μόνο 9,2% – περίπου το 1/4 του ορόσημου του 2020, του 35%. Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο αριθμός των ατόμων που νοσούν από φυματίωση κάθε χρόνο (σε σχέση με τον πληθυσμό) μειώθηκε κατά 11% από το 2015 έως το 2020, λίγο περισσότερο από το μισό του ορόσημου του 20% για το 2020.
Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του ΠΟΥ ξεπέρασε το ορόσημο του 2020, με μείωση 25%. Αυτό οφείλεται κυρίως στη μείωση της Ρωσικής Ομοσπονδίας, όπου η επίπτωση μειώθηκε κατά 6% ετησίως μεταξύ 2010 και 2020. Η Αφρικανική Περιφέρεια του ΠΟΥ έφτασε κοντά στο ορόσημο, με μείωση 19%, η οποία αντανακλά εντυπωσιακές μειώσεις κατά 4– 10% ετησίως στη Νότια Αφρική και σε αρκετές άλλες χώρες στη νότια Αφρική, μετά την κορύφωση της επιδημίας του HIV και την επέκταση της πρόληψης και φροντίδας της φυματίωσης και του HIV.
Όπως εξήγησε η Δρ Tereza Kasaeva, Διευθύντρια του Παγκόσμιου Προγράμματος Φυματίωσης του ΠΟΥ, μένει μόλις ένας χρόνος για να επιτευχθούν οι ιστορικοί στόχοι κατά της φυματίωσης για το 2022, που δεσμεύθηκαν από αρχηγούς κρατών στην πρώτη συνάντηση υψηλού επιπέδου του ΟΗΕ για τη φυματίωση. Η έκθεση, όπως είπε, παρέχει σημαντικές πληροφορίες και μια ισχυρή υπενθύμιση στις χώρες να εντοπίσουν επειγόντως τις αντιδράσεις τους για τη φυματίωση και να σώσουν ζωές. «Αυτό θα είναι ζωτικής σημασίας καθώς ξεκινούν οι προετοιμασίες για τη 2η Σύνοδο Υψηλού Επιπέδου των Ηνωμένων Εθνών για τη φυματίωση που έχει εντολή για το 2023» τόνισε κλείνοντας.
Η έκθεση καλεί τις χώρες να λάβουν επείγοντα μέτρα για την αποκατάσταση της πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες φυματίωσης. Απαιτεί περαιτέρω διπλασιασμό των επενδύσεων στην έρευνα και την καινοτομία για τη φυματίωση, καθώς και συντονισμένη δράση στον τομέα της υγείας και άλλων τομέων για την αντιμετώπιση των κοινωνικών, περιβαλλοντικών και οικονομικών καθοριστικών παραγόντων της φυματίωσης και των συνεπειών της.
Η νέα έκθεση περιλαμβάνει δεδομένα για τις τάσεις των ασθενειών και την ανταπόκριση στην επιδημία από 197 χώρες και περιοχές, συμπεριλαμβανομένων 182 από τα 194 κράτη μέλη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ).
Να θυμίσουμε ότι το 2014 και το 2015, όλα τα κράτη – μέλη του ΠΟΥ και του ΟΗΕ υιοθέτησαν τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών και τη στρατηγική του ΠΟΥ για τον τερματισμό της φυματίωσης. Οι ΣΒΑ και η στρατηγική τερματισμού της φυματίωσης περιλαμβάνουν και τους στόχους και τα ορόσημα για μεγάλες μειώσεις στη συχνότητα εμφάνισης της φυματίωσης, τους θανάτους και τα κόστη που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς με φυματίωση και τα νοικοκυριά τους. Η στρατηγική του ΠΟΥ για τον τερματισμό της φυματίωσης στοχεύει στη μείωση 90% των θανάτων από φυματίωση και μείωση κατά 80% στο ποσοστό εμφάνισης της φυματίωσης έως το 2030, σε σύγκριση με την αρχική τιμή του 2015. Τα ορόσημα για το 2020 περιλαμβάνουν μείωση 20% στο ποσοστό εμφάνισης φυματίωσης και μείωση 35% στους θανάτους από φυματίωση.
Η Πολιτική Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών για τη φυματίωση περιελάμβανε επίσης 4 νέους στόχους για την περίοδο 2018-2022:
– Θεραπεία 40 εκατομμυρίων ατόμων για τη νόσο της φυματίωσης
– Προσεγγίστε τουλάχιστον 30 εκατομμύρια άτομα με προληπτική θεραπεία για φυματίωση για λανθάνουσα λοίμωξη από φυματίωση
– Κινητοποίηση τουλάχιστον 13 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ ετησίως για καθολική πρόσβαση στη διάγνωση, τη θεραπεία και τη φροντίδα της φυματίωσης
– Κινητοποίηση τουλάχιστον 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ ετησίως για την έρευνα για τη φυματίωση
Τι γνωρίζουμε για τη φυματίωση
Η φυματίωση, ο δεύτερος (μετά τον COVID-19) πιο θανατηφόρος μολυσματικός και φονικός ιός, προκαλείται από βακτήρια (Mycobacterium tuberculosis) που προσβάλλουν συχνότερα τους πνεύμονες. Μπορεί να εξαπλωθεί όταν τα άτομα που πάσχουν από φυματίωση διώχνουν βακτήρια στον αέρα – για παράδειγμα, με το βήχα.
Περίπου το 90% των ασθενών με φυματίωση κάθε χρόνο ζουν σε 30 χώρες. Οι περισσότεροι άνθρωποι που αναπτύσσουν τη νόσο είναι ενήλικες – το 2020 – οι άνδρες αντιπροσώπευαν το 56% όλων των περιπτώσεων φυματίωσης, οι ενήλικες γυναίκες το 33% και τα παιδιά το 11%. Πολλές νέες περιπτώσεις φυματίωσης αποδίδονται σε πέντε παράγοντες κινδύνου: υποσιτισμός, λοίμωξη από τον ιό HIV, διαταραχές χρήσης αλκοόλ, κάπνισμα και διαβήτης.
Οι 30 χώρες με το μεγαλύτερο βάρος φυματίωσης περιλαμβάνουν: Αγκόλα, Μπαγκλαντές, Βραζιλία, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Κίνα, Κονγκό, Λαϊκή Δημοκρατία της Κορέας, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, Αιθιοπία, Γκαμπόν, Ινδία, Ινδονησία, Κένυα, Λεσότο, Λιβερία, Μογγολία, Μοζαμβίκη, Μιανμάρ, Ναμίμπια, Νιγηρία, Πακιστάν, Παπούα Νέα Γουινέα, Φιλιππίνες, Σιέρα Λεόνε, Νότια Αφρική, Ταϊλάνδη, Ουγκάντα, Ηνωμένη Δημοκρατία της Τανζανίας, Βιετνάμ και Ζάμπια.
Η φυματίωση μπορεί να προληφθεί και να θεραπευτεί. Περίπου το 85% των ατόμων που αναπτύσσουν νόσο της φυματίωσης μπορούν να αντιμετωπιστούν επιτυχώς με ένα φάρμακο 6 μηνών. η θεραπεία έχει το πρόσθετο όφελος από τον περιορισμό της περαιτέρω μετάδοσης της λοίμωξης.
