Οι επιστήμονες για χρόνια πίστευαν ότι ο γαλαξίας SDSS1335+0728 ήταν τόσο αξιοσημείωτος όσο και το σειριακό κωδικό του όνομα. Τότε έκανε κάτι που οι επιστήμονες δεν είχαν δει ποτέ να κάνει ένας γαλαξίας: Ξαφνικά, αυτή η ειλικρινά ξεχασμένη διαστημική γειτονιά σε απόσταση 300 εκατομμυρίων ετών φωτός άναψε τα φώτα. Αυτό συνέβη πριν από σχεδόν πέντε χρόνια, και έκτοτε γίνεται όλο και πιο φωτεινή. Οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι μόλις έγιναν μάρτυρες της αφύπνισης μιας υπερμεγέθους μαύρης τρύπας, του κοιμώμενου γίγαντα στο γαλαξιακό του κέντρο. Προηγουμένως, κανείς δεν είχε δει μια μαύρη τρύπα να ξυπνάει την ώρα που συνέβαινε.
“Φανταστείτε ότι παρατηρούσατε έναν μακρινό γαλαξία για χρόνια και πάντα φαινόταν ήρεμος και ανενεργός”, δήλωσε η Paula Sánchez Sáez, αστρονόμος στο Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο, σε μια δήλωση. “Ξαφνικά, ο πυρήνας του αρχίζει να παρουσιάζει δραματικές αλλαγές στη φωτεινότητα, σε αντίθεση με οποιαδήποτε τυπικά γεγονότα που έχουμε δει στο παρελθόν”.
Οι αστρονόμοι έχουν συνηθίσει να παρατηρούν μεμονωμένα αστέρια να φωτίζονται ή να εξασθενούν ξαφνικά. Άλλοι γαλαξίες είναι ακόμη γνωστό ότι έχουν σύντομες αναλαμπές μετά από ένα σουπερνόβα ή μια μαύρη τρύπα μέσα σε αυτούς που καταβροχθίζει ένα αστέρι, αλλά αυτά τα επεισόδια συνήθως διαρκούν μόνο για λίγες ημέρες ή μήνες. Το να βλέπεις έναν ολόκληρο γαλαξία να φωτίζεται και στη συνέχεια να παραμένει αναμμένος για πολλά χρόνια μετά, είναι πρωτοφανές, σύμφωνα με μια ομάδα επιστημόνων που το παρατηρεί με διάφορα επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια, συμπεριλαμβανομένων των παρατηρητηρίων ακτίνων Χ Swift και Chandra της NASA.
Οι μαύρες τρύπες είναι μερικά από τα πιο ανεξιχνίαστα φαινόμενα στο Σύμπαν. Δεν έχουν επιφάνειες, όπως ένας πλανήτης ή ένα αστέρι. Αντ’ αυτού, έχουν ένα όριο που ονομάζεται “ορίζοντας γεγονότων”, ή ένα σημείο χωρίς επιστροφή. Αν κάτι πλησιάσει πολύ κοντά, θα πέσει μέσα, χωρίς να μπορέσει ποτέ να ξεφύγει από τη βαρυτική έλξη της τρύπας.
Οι πιο συνηθισμένες, οι λεγόμενες αστρικές μαύρες τρύπες, πιστεύεται ότι είναι το αποτέλεσμα τεράστιων άστρων που πεθαίνουν σε εκρήξεις σουπερνόβα. Στη συνέχεια, τα αστέρια καταρρέουν στον εαυτό τους, με την ύλη τους να συμπυκνώνεται σε σχετικά μικρές περιοχές.
Αλλά το πώς σχηματίζονται οι υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες, οι οποίες έχουν μάζα εκατομμύρια έως δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από τον Ήλιο, είναι ακόμη πιο ασαφές. Πολλοί αστροφυσικοί και κοσμολόγοι πιστεύουν ότι αυτοί οι αόρατοι γίγαντες παραμονεύουν στο κέντρο σχεδόν όλων των γαλαξιών. Πρόσφατες παρατηρήσεις με το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble έχουν ενισχύσει τη θεωρία ότι οι υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες ξεκινούν από τους σκονισμένους πυρήνες των γαλαξιών, όπου συναρμολογούνται γρήγορα νέα αστέρια, αλλά οι επιστήμονες εξακολουθούν να το ψάχνουν.
Για να κατανοήσουν καλύτερα την αυξημένη φωτεινότητα του SDSS1335+0728, η ομάδα εξέτασε αρχειακά δεδομένα και νέες παρατηρήσεις του γαλαξία πριν και μετά την ξαφνική αλλαγή τον Δεκέμβριο του 2019. Όχι μόνο διαπίστωσαν ότι ο γαλαξίας, εντός του αστερισμού της Παρθένου, εκπέμπει περισσότερο φως σε υπεριώδη, οπτικά και υπέρυθρα μήκη κύματος, αλλά έχει αρχίσει να ακτινοβολεί ακόμη και σε ακτίνες Χ από τον περασμένο Φεβρουάριο.
“Αυτά τα γιγάντια τέρατα συνήθως κοιμούνται και δεν είναι άμεσα ορατά”, δήλωσε σε ανακοίνωσή του ο συν-συγγραφέας Claudio Ricci του Πανεπιστημίου Diego Portales στη Χιλή. “Στην περίπτωση του SDSS1335+0728, καταφέραμε να παρατηρήσουμε το ξύπνημα της τεράστιας μαύρης τρύπας, [η οποία] άρχισε ξαφνικά να τρέφεται με το αέριο που υπήρχε στο περιβάλλον της, με αποτέλεσμα να γίνει πολύ φωτεινή”.
Η ομάδα σχεδιάζει να συνεχίσει την έρευνά της και να αποκλείσει άλλες πιθανές εξηγήσεις. Ορισμένοι έχουν προτείνει ότι η φωτεινότητα του γαλαξία θα μπορούσε να είναι το αποτέλεσμα ενός ασυνήθιστα μεγάλου γεγονότος παλιρροϊκής διάσπασης, το οποίο συμβαίνει όταν ένα αστέρι περιπλανιέται πολύ κοντά σε μια μαύρη τρύπα και τεμαχίζεται βίαια. Ή ίσως η αιτία να είναι κάποιο άλλο φαινόμενο που δεν έχει καταγραφεί ποτέ πριν και περιμένει να ανακαλυφθεί.
Οι μαύρες τρύπες δεν ήταν καν μια καθολικά αποδεκτή θεωρία πριν από περίπου μισό αιώνα. Τώρα τις φωτογραφίζει μια συλλογή τεράστιων, συγχρονισμένων ραδιοφωνικών πιάτων στη Γη. Η ανθρωπότητα μόλις είδε την κεντρική μαύρη τρύπα του Γαλαξία μας, τον Τοξότη Α*, για πρώτη φορά το 2022.
Η ανακάλυψη του τι συμβαίνει με τη μαύρη τρύπα του SDSS1335+0728 θα μπορούσε να ενημερώσει τους επιστήμονες για το αν κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί στο γαλαξιακό μας σπίτι.
“Ανεξάρτητα από τη φύση των μεταβολών”, δήλωσε η Sánchez Sáez, ο μακρινός γαλαξίας “παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για το πώς οι μαύρες τρύπες μεγαλώνουν και εξελίσσονται”.
[via]
